Του Αδώνιδος Γιάγκου*
Η κλιματική κρίση δεν είναι πλέον μια μακρινή προειδοποίηση επιστημόνων. Είναι εδώ, και στην Κύπρο τη ζούμε στο πετσί μας: καύσωνες που σπάνε ρεκόρ, παρατεταμένες περίοδοι ξηρασίας, πυρκαγιές που καταστρέφουν βουνά και χωριά, και μια Μεσόγειος που θερμαίνεται ταχύτερα από τον παγκόσμιο μέσο όρο. Το 2024 καταγράφηκε ως η πιο θερμή χρονιά στην ιστορία, με θερμοκρασίες 1,6°C πάνω από τα προ-βιομηχανικά επίπεδα. Αυτή η υπερθέρμανση δεν είναι στατιστικό αλλά η πραγματικότητα που αναπνέουμε, κυριολεκτικά και μεταφορικά.
Στο νησί, τα ακραία φαινόμενα είναι ήδη αισθητά. Οι πυρκαγιές καταστρέφουν χιλιάδες εκτάρια δασικής γης κάθε χρόνο, οι αγρότες βλέπουν τις σοδειές τους να καίγονται ή να μαραίνονται, και οι υδατικοί πόροι μας πιέζονται όσο ποτέ άλλοτε. Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας απειλεί τις παράκτιες κοινότητες, ενώ οι θερμότεροι χειμώνες επηρεάζουν την αναπαραγωγή της πανίδας, από τις θαλάσσιες χελώνες μέχρι τις μέλισσες.
Η πλαστική ρύπανση, που παγκοσμίως παίρνει εφιαλτικές διαστάσεις, είναι ορατή και στις κυπριακές ακτές. Μικροπλαστικά βρίσκονται σε ψάρια, αλάτι και ακόμη και στο πόσιμο νερό. Χωρίς ισχυρές πολιτικές πρόληψης, η θάλασσα που σήμερα προσελκύει τουρίστες μπορεί να μετατραπεί σε έναν τεράστιο σκουπιδότοπο.
Η απώλεια βιοποικιλότητας είναι ένα ακόμη καμπανάκι. Εμβληματικά είδη όπως η κυπριακή αγριόγατα μουφήτα, ο γυπαετός και η μεσογειακή φώκια βρίσκονται σε κρίσιμο κίνδυνο. Η υποβάθμιση των οικοτόπων, η υπερεκμετάλλευση φυσικών πόρων και η απουσία συστηματικών προγραμμάτων αποκατάστασης οδηγούν σε ένα οικολογικό κενό που δεν αναπληρώνεται.
Η αγροτική παραγωγή, που ήδη δοκιμάζεται από την έλλειψη νερού, γίνεται ακόμη πιο ευάλωτη. Η κλιματική αλλαγή προκαλεί μεγαλύτερη συχνότητα και ένταση ακραίων φαινομένων, με αποτέλεσμα μειωμένες αποδόσεις και αυξημένες τιμές στα τρόφιμα. Οι τοπικές κοινότητες, ιδιαίτερα στις ορεινές περιοχές, βλέπουν τις οικονομικές τους βάσεις να διαβρώνονται μαζί με το έδαφος.
Η ατμοσφαιρική ρύπανση, παρότι συχνά αγνοείται στον δημόσιο διάλογο, έχει σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία. Από τα καυσαέρια των πόλεων μέχρι την καύση βιομάζας και τις εκπομπές από βιομηχανικές δραστηριότητες, η ποιότητα του αέρα στην Κύπρο συχνά υπολείπεται των προτύπων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
Μπροστά σε αυτήν την πραγματικότητα, η αδράνεια δεν είναι επιλογή. Η Κύπρος χρειάζεται επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, εκσυγχρονισμό του συστήματος πυροπροστασίας, αυστηρή εφαρμογή πολιτικών κατά της πλαστικής ρύπανσης και προστασία των οικοσυστημάτων Natura. Η αγροτική πολιτική οφείλει να ενσωματώσει πρακτικές ανθεκτικές στην κλιματική αλλαγή, ενώ η εκπαίδευση πρέπει να τοποθετήσει την περιβαλλοντική συνείδηση στον πυρήνα της.
Οι παγκόσμιες απειλές, από την υπερθέρμανση του πλανήτη μέχρι την απώλεια των δασών, δεν γνωρίζουν σύνορα. Όμως η τοπική δράση έχει δύναμη. Η κάθε κοινότητα, ο κάθε πολίτης, μπορεί να συμβάλει στη μείωση του οικολογικού αποτυπώματος και στην προστασία του τόπου μας.
Το μέλλον της Κύπρου δεν θα κριθεί μόνο από το πόσο καλά θα προσαρμοστούμε στην κλιματική αλλαγή, αλλά από το πόσο αποφασιστικά θα προσπαθήσουμε να την περιορίσουμε. Γιατί κάθε βαθμός θερμοκρασίας που δεν ανεβαίνει, κάθε δέντρο που δεν καίγεται, κάθε είδος που δεν χάνεται είναι μια νίκη που αξίζει τον κόπο.
*Μέλους Κινήματος Οικολόγων
