Τα πλαστικά υλικά αποτελούν ένα από τα μεγαλύτερα περιβαλλοντικά προβλήματα του 21ου αιώνα. Από την εφεύρεσή τους στις αρχές του περασμένου αιώνα, τα πλαστικά υπήρξαν επανάσταση: ελαφριά, ανθεκτικά, φθηνά. Χάρη σε αυτά, η βιομηχανία, η ιατρική, αλλά και η καθημερινή ζωή γνώρισαν αμέτρητες διευκολύνσεις. Όμως, αυτή η «ευλογία» εξελίχθηκε σε οικολογική κατάρα. Κάθε χρόνο παράγονται πάνω από 400 εκατομμύρια τόνοι πλαστικά, με ένα μεγάλο ποσοστό να καταλήγει στις θάλασσες, στα ποτάμια και τελικά στα οικοσυστήματα που στηρίζουν τη ζωή.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα με το πλαστικό είναι η ανθεκτικότητά του. Ένα μπουκάλι νερό μπορεί να χρειαστεί έως και 450 χρόνια για να αποσυντεθεί. Κατά τη διάρκεια αυτού του τεράστιου χρονικού διαστήματος, διαλύεται σε μικροσκοπικά κομμάτια, τα γνωστά μικροπλαστικά, που εισέρχονται στην τροφική αλυσίδα. Σύμφωνα με έρευνες, μικροπλαστικά έχουν βρεθεί σε ψάρια, θαλασσοπούλια, ακόμη και στο ανθρώπινο αίμα. Η παρουσία τους προκαλεί ανησυχία για πιθανές επιπτώσεις στην υγεία, αφού οι χημικές ουσίες που περιέχουν μπορούν να δρουν ως ενδοκρινικοί διαταράκτες, επηρεάζοντας ορμόνες και βασικές βιολογικές λειτουργίες.
Οι ωκεανοί μας έχουν μετατραπεί σε απέραντες χωματερές. Η «Μεγάλη Σκουπιδόμαζα του Ειρηνικού», ένα τεράστιο συσσωρευμένο ρεύμα πλαστικών απορριμμάτων ανάμεσα στην Καλιφόρνια και την Ιαπωνία, υπολογίζεται ότι έχει μέγεθος τριπλάσιο από τη Γαλλία. Θαλάσσιες χελώνες, φάλαινες και δελφίνια παγιδεύονται σε δίχτυα ή καταπίνουν πλαστικά, οδηγούμενα σε αργό θάνατο από ασιτία ή ασφυξία. Το ίδιο συμβαίνει και στις ακτές της Μεσογείου, όπου η πυκνότητα πλαστικών απορριμμάτων είναι από τις υψηλότερες παγκοσμίως.
Η καταστροφή όμως δεν περιορίζεται στα θαλάσσια οικοσυστήματα. Τα πλαστικά μολύνουν το έδαφος και τους υδροφόρους ορίζοντες. Τα μικροπλαστικά εισχωρούν στο πόσιμο νερό και στα γεωργικά προϊόντα, ενώ η καύση πλαστικών απορριμμάτων απελευθερώνει τοξικές ουσίες όπως διοξίνες και φουράνια, ρυπαίνοντας τον αέρα που αναπνέουμε. Η αλυσίδα της ρύπανσης είναι παγκόσμια και αλληλένδετη, κανένα έθνος δεν μπορεί να μείνει ανεπηρέαστο.
Η Κύπρος, ως νησί της Μεσογείου, βιώνει έντονα αυτή την απειλή. Οι παραλίες της, που αποτελούν πηγή ζωής, τουρισμού και πολιτισμού, δέχονται κάθε χρόνο τόνους πλαστικών απορριμμάτων που μεταφέρονται από θαλάσσια ρεύματα ή απορρίπτονται τοπικά. Παρά τις προσπάθειες ανακύκλωσης και τις εκστρατείες καθαρισμού, τα ποσοστά συλλογής παραμένουν χαμηλά σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Η παράνομη απόρριψη σκουπιδιών σε χωράφια, ρέματα και ακτές εξακολουθεί να αποτελεί καθημερινό φαινόμενο. Αν δεν υπάρξει συντονισμένη πολιτική βούληση και ουσιαστική συμμετοχή των πολιτών σύντομα, το πρόβλημα θα οξυνθεί.
Απέναντι σε αυτή τη ζοφερή πραγματικότητα, η ανάγκη δράσης είναι επείγουσα. Πολλές χώρες έχουν ήδη προχωρήσει σε περιορισμούς ή απαγορεύσεις της πλαστικής σακούλας μιας χρήσης και άλλων πλαστικών προϊόντων, όπως καλαμάκια και ποτήρια. Ωστόσο, οι απαγορεύσεις από μόνες τους δεν επαρκούν. Χρειάζεται συνολική αλλαγή παραγωγικού μοντέλου, επένδυση σε βιοδιασπώμενα υλικά, προώθηση της επαναχρησιμοποίησης, ανάπτυξη αποτελεσματικών συστημάτων ανακύκλωσης και, κυρίως, αλλαγή καταναλωτικών συνηθειών.
Η ευθύνη δεν βαραίνει μόνο κυβερνήσεις και βιομηχανίες, αλλά και τον κάθε πολίτη. Μειώνοντας την κατανάλωση πλαστικών, επιλέγοντας επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες, μπουκάλια και συσκευασίες, μπορούμε να συμβάλουμε ουσιαστικά. Η πίεση των πολιτών προς τις επιχειρήσεις και τις κυβερνήσεις είναι καθοριστική καθώς η αγορά ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του κοινού. Όσο περισσότεροι απαιτούν οικολογικές λύσεις, τόσο πιο γρήγορα θα αλλάξουν οι πρακτικές παραγωγής.
Το πλαστικό ήταν κάποτε σύμβολο προόδου. Σήμερα είναι προειδοποίηση. Αν δεν περιορίσουμε δραστικά την παραγωγή και κατανάλωσή του, ο πλανήτης και μαζί του η Κύπρος, θα συνεχίσει να «πνίγεται» από τα ίδια του τα απόβλητα. Η προστασία του περιβάλλοντος δεν είναι πολυτέλεια· είναι όρος επιβίωσης. Οι επόμενες δεκαετίες θα κρίνουν αν θα καταφέρουμε να αποτρέψουμε την πλαστική καταστροφή ή αν οι μελλοντικές γενιές θα κληρονομήσουν μια γη και ένα νησί καλυμμένα με σκουπίδια που δεν αποσυντίθενται ποτέ.
*Μέλους Κινήματος Οικολόγων
