Σε μια εποχή που η κλιματική κρίση δεν είναι πια μια αφηρημένη απειλή αλλά μια καθημερινή πραγματικότητα, η ποιότητα ζωής στις πόλεις μας εξαρτάται όλο και περισσότερο από τις μικρές, πρακτικές και συστηματικές ενέργειες των δημοτικών και άλλων τοπικών Αρχών. Δεν μιλάμε για γιγαντιαίες επενδύσεις ή φουτουριστικές υποδομές αλλά για πράγματα που μπορούμε να κάνουμε αύριο το πρωί, αρκεί να υπάρχει πολιτική βούληση, οργάνωση και μια αληθινή κατανόηση του τι σημαίνει δημόσιο συμφέρον σε μια κοινωνία που ζεσταίνεται, ασφυκτιά και χάνει τη βιοποικιλότητά της.
Ένα πρώτο, απλό παράδειγμα είναι οι καθρέφτες στις στροφές των δρόμων. Στην Κύπρο, όπου η οδική ασφάλεια εξαρτάται συχνά από την ορατότητα μέσα σε στενούς ή απομονωμένους δρόμους, οι καθρέφτες αυτοί είναι πολλές φορές τόσο βρόμικοι, θαμποί ή κατεστραμμένοι που λειτουργούν περισσότερο ως ντεκόρ παρά ως εργαλείο ασφάλειας. Ένας εβδομαδιαίος έλεγχος και καθαρισμός, μια εργασία που δεν απαιτεί ούτε χρήματα ούτε εξειδίκευση, μπορεί κυριολεκτικά να σώσει ζωές. Δεν είναι ντροπή μια τοπική Αρχή να ξεκινήσει από τα «ταπεινά» όταν αυτά έχουν τέτοια σημασία.
Το ίδιο ισχύει και για τη σίτιση των ζώων και των πουλιών. Σε μια χώρα όπου κάθε καλοκαίρι η θερμοκρασία χτυπάει κόκκινο, πολλά αστικά ζώα και πτηνά κινδυνεύουν από αφυδάτωση και έλλειψη τροφής. Η τοποθέτηση δοχείων νερού και ταϊστρών σε επιλεγμένα σημεία όπως πάρκα, άλση, μονοπάτια, γειτονιές με έντονη βιοποικιλότητα, δεν είναι απλώς μια πράξη φιλοζωίας. Είναι πολιτική προστασίας του οικοσυστήματος. Με ελάχιστο κόστος, οι Αρχές μπορούν να στηρίξουν τη ζωή γύρω μας, επιτρέποντας σε κάθε πόλη να γίνει ένα μικρό καταφύγιο για είδη που πιέζονται από την αστικοποίηση και τη ζέστη.
Κεντρικό σημείο μιας σύγχρονης στρατηγικής αστικής ανθεκτικότητας είναι και η δεντροφύτευση. Όχι όμως η άναρχη, αλλά η στοχευμένη επιλογή ειδών που αντέχουν την ξηρασία, απαιτούν λιγότερη άρδευση και το σημαντικότερο προσφέρουν πραγματική σκιά. Αυτό προϋποθέτει συνεργασία με γεωπόνους και ειδικούς στην αστική οικολογία, ώστε να τελειώσει επιτέλους η παράδοση να φυτεύουμε είδη ακατάλληλα για το κλίμα μας ή για τον συγκεκριμένο χώρο.
Και όταν φυτευτούν, πρέπει να μείνουν να μεγαλώσουν. Το προσεκτικό κλάδεμα, το αντίθετο της βίαιης αποψίλωσης που βλέπουμε συχνά, είναι θεμελιώδες. Ένα δέντρο που κλαδεύεται σωστά δημιουργεί σκιά, μειώνει τη θερμοκρασία των δρόμων, κάνει τους δημόσιους χώρους πιο ανεκτούς το καλοκαίρι και βελτιώνει την αστική εμπειρία. Αντιθέτως, τα κουτσουρεμένα δέντρα, που συχνά βλέπουμε, μετατρέπονται σε άψυχους στύλους, χωρίς αισθητική, χωρίς λειτουργικότητα, χωρίς λόγο ύπαρξης.
Υπάρχουν όμως και άλλα απλά μέτρα που μπορούν να βελτιώσουν θεαματικά την καθημερινότητα:
- Εγκατάσταση στάσεων λεωφορείου με πραγματική σκίαση. Όχι απλώς μεταλλικά κουβούκλια στο έλεος του ήλιου, αλλά σκέπαστρα με φυτεύσεις ή φωτοβολταϊκά που προσφέρουν δροσιά και χρησιμότητα.
- Αστική μικροσκίαση και «νησίδες δροσιάς». Μικρές παρεμβάσεις όπως ψυχρά υλικά στους πεζόδρομους, σιντριβάνια χαμηλής κατανάλωσης, καθιστικά σε σκιερές θέσεις.
- Καθαρά πεζοδρόμια και ασφαλείς διαβάσεις. Κάθε γειτονιά με προσβάσιμους δημόσιους χώρους αυξάνει τη βιωσιμότητα, μειώνει την εξάρτηση από το αυτοκίνητο και ενισχύει την κοινωνική ζωή.
- Ανακύκλωση που λειτουργεί πραγματικά. Σημεία συλλογής, συστηματικοί έλεγχοι, ενημερωτικές δράσεις και ψηφιακά εργαλεία που κατευθύνουν τον πολίτη.
Το μήνυμα είναι σαφές ότι η αναβάθμιση του περιβάλλοντος και της ποιότητας ζωής δεν αρχίζει από τα θεαματικά έργα εκατομμυρίων, αλλά από τα καθημερινά, τα βασικά, τα ανθρώπινα. Οι τοπικές Αρχές που το καταλαβαίνουν αυτό δεν θα χρειαστεί να περιμένουν δεκαετίες για να δουν αποτελέσματα. Θα τα δουν στους δρόμους τους και στα πρόσωπα των δημοτών τους πολύ πιο σύντομα.
Η μεγάλη αλλαγή ξεκινά από τα μικρά. Και είναι καιρός να ξεκινήσει.
*Μέλους Κινήματος Οικολόγων
