Της Χάρις Χαραλάμπους*
Το 2015, η ομάδα που ίδρυσε το φινλανδικό μη-κερδοσκοπικό οργανισμό HundrED (www.hundred.org) έγραψε στον τοίχο του μικρού (τότε) γραφείου του οργανισμού στο Ελσίνκι: «It is going to be difficult - shall we still do it?» (ελληνιστί: «Θα είναι δύσκολο - να το επιχειρήσουμε έτσι κι αλλιώς;»). Βλέπετε, είχαν αμφιβολίες για το αν είχαν ό,τι χρειάζονταν για να φέρουν εις πέρας την αποστολή τους.
Ποια ακριβώς ήταν η πρόκληση που έθεσαν οι άνθρωποι του συγκεκριμένου οργανισμού στον εαυτό τους; Ο εντοπισμός, η αναγνώριση και η προώθηση καινοτομιών στην εκπαίδευση από όλο τον πλανήτη, από το νηπιαγωγείο μέχρι την τελευταία τάξη του Λυκείου, ώστε να επιτευχθεί η μεταμόρφωση των εκπαιδευτικών συστημάτων ανά το παγκόσμιο και να εξοπλιστούν οι μαθητές με τις δεξιότητες που θα τους βοηθήσουν να ευημερήσουν και να μεγαλουργήσουν ως πολίτες του κόσμου.
Ίσως διερωτηθείτε ποια είναι η πεποίθηση των ιδρυτών του οργανισμού πίσω από αυτόν τον στόχο. Καταρχάς, ξέρουν καλά ότι ένα «μάθημα» δεν αποτελεί απλά τη στείρα παράδοση ύλης σε ένα στεγνό και συντηρητικό εκπαιδευτικό σύστημα. Γνωρίζουν, επίσης, ότι ο κόσμος είναι γεμάτος από σκληρά εργαζόμενους εκπαιδευτικούς, ερευνητές και εκπαιδευτές που βρίσκονται πίσω από προσεγγίσεις που είναι καινοτόμες, επιδραστικές, βιώσιμες και άξιες πολλαπλασιασμού. Καινοτομίες στην επιστήμη, στην τεχνολογία, στα μαθηματικά, στις γλώσσες, στο σχεδιασμό των σχολικών κτηρίων, στην ευεξία των μαθητών.
Δέκα χρόνια, λοιπόν, μετά την ίδρυσή του, ο οργανισμός HundrED αποτελεί τη μεγαλύτερη παγκόσμια τράπεζα πληροφοριών για τέτοιες εκπαιδευτικές καινοτομίες. Κάθε χρόνο αξιολογεί εκατοντάδες υποψήφιες δράσεις και επιλέγει τις 100 καλύτερες τις οποίες προβάλει μέσα από μία ειδική έκδοση και τελετή στο Ελσίνκι. Το ξέρω αυτό γιατί από το 2020 βρίσκομαι ανάμεσα στους ειδικούς που εθελοντικά αξιολογούν όχι μόνο τις (δεκάδες χιλιάδες πλέον) καινοτομίες για την ετήσια συλλογή των 100, αλλά και για άλλες ειδικές συλλογές – για παράδειγμα, τις καινοτομίες που στοχεύουν στη συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών.
Πόσες καινοτομίες που γεννήθηκαν στην Κύπρο βρίσκονται αναρτημένες στην ιστοσελίδα του οργανισμού; Μέχρι τώρα, μόνο μία, κι αυτή από την υποφαινόμενη, μετά από τη συνεργασία μου με μια σπουδαία εκπαιδευτικό της δημοτικής εκπαίδευσης. Βλέπετε, οι εκπαιδευτικοί μας εδώ, ενώ πολλοί έχουν τα απαραίτητα χαρακτηριστικά για να κρατήσουν με επάρκεια και θετικό αντίκτυπο μια τάξη με 20-28 παιδιά (σε δημόσια και ιδιωτικά σχολεία), και να αξιοποιήσουν και να δημιουργήσουν καινοτομίες, συχνά αναλώνονται στο να τρέχουν πίσω από την ογκώδη ύλη, να υπηρετούν τις εντολές των συντεχνιών τους (ειδικά όταν αυτές αντιτίθενται στις εγκυκλίους του Υπουργείου), να εφαρμόζουν τις απαιτήσεις του εθνικοθρησκευτικού φανερού και κρυφού αναλυτικού (με όλες τις οπισθοδρομικές επετείους, παρελάσεις και γιορτές που αυτό απαιτεί να τρώει από τον εκπαιδευτικό χρόνο), και να υπακούν στις ορέξεις των – ψυχικά και κοινωνικά καλλιεργημένων και ακαλλιέργητων – επιθεωρητών και διευθυντών των σχολείων.
Σε περίπτωση που δεν το ξέρετε, ή δεν το θυμάστε από τα μαθητικά σας χρόνια, δεν είναι εύκολη υπόθεση να μπορεί κάποιος να διαχειριστεί μόνος του μια μεγάλη ομάδα παιδιών και εφήβων, εκτός αν έχει καταφέρει να κερδίσει την προσοχή και την εκτίμησή τους, με τις γνώσεις, τις δεξιότητες και τη θετική διαπροσωπική ενέργεια (τις «καλές καιρικές συνθήκες») που κουβαλά καθημερινά μαζί του. Όσοι δεν τα έχουν αυτά, συνήθως απλά βασίζονται στην κατάχρηση της εξουσίας τους για να επιβληθούν.
Αφού δεν τολμούν, λοιπόν οι ίδιοι οι καλοί εκπαιδευτικοί να το ψελλίσουν, ειδικά αυτοί του δημοσίου, γιατί φοβούνται μη χάσουν τα δέκατα της αξιολόγησής τους, ας το πούμε εμείς στη θέση τους: Να πληρώνονται το βάρος τους σε χρυσό οι άξιοι εκπαιδευτικοί, ειδικά αυτοί που δεν φοβούνται να περάσουν από αξιολόγηση 360 μοιρών (από τους συναδέλφους και τους μαθητές τους), φτάνει να φύγουν άρον-άρον από το εκπαιδευτικό σύστημα όλα τα «σάπια μήλα», συμπεριλαμβανομένων των επιθεωρητών και όσων βρίσκονται στο Υπουργείο! Αν διερωτάστε πώς θα εντοπιστούν αυτά τα σάπια μήλα, μην ανησυχείτε, δεν θα εφεύρουμε τον τροχό, η τεχνογνωσία ήδη υπάρχει. Άλλωστε, κάποια σάπια μήλα φαίνονται από κοντινή απόσταση, άλλα φανερώνονται από μόνα τους σε βάθος χρόνου.
Δυστυχώς, μέχρι να επιτευχθεί η πιο πάνω ιδέα, η δημόσια Παιδεία μας φαίνεται πως θα παραμένει ένα άπιαστο... τ(έ)λει(ο) δώρο για τους μαθητές.
*Η Χάρις Χαραλάμπους είναι Ψυχολόγος, Εκπαιδεύτρια
