Στην περιοχή του Βασιλικού φαίνεται να έχει χαθεί η ισορροπία ανάμεσα στην ανάπτυξη και την περιβαλλοντική προστασία, με τον κοινοτάρχη Καλαβασού, Κωνσταντίνο Σώζο, να καταγγέλλει «συνεχιζόμενη αδράνεια δεκαετιών» και να προειδοποιεί ότι επίκειται «λαϊκή έκρηξη» στις εννέα επηρεαζόμενες κοινότητες.
Από πλευράς του, ο διευθυντής του Τμήματος Περιβάλλοντος, Θεόδουλος Μεσημέρης, αναγνωρίζει ότι η επιβαρυμένη με βαριές βιομηχανίες και οικονομικές δραστηριότητες περιοχή χρειάζεται «άμεση δράση και εφαρμογή του θεσμικού πλαισίου». Είναι για αυτό που προωθούνται μετρήσεις της ποιότητας του αέρα και επιδημιολογική μελέτη. Οι δύο πλευρές, που φαίνεται να εκπέμπουν στο ίδιο μήκος κύματος, μιλούν στον «Π» και εκφράζουν τους προβληματισμούς τους αλλά και τα αντίμετρα που θα ληφθούν.
Η χωματερή του Πεντακώμου
Η κρατική διαχείριση κρίσιμων έργων χαρακτηρίζεται από «έλλειψη πολιτικής βούλησης για πραγματική επίβλεψη», ενώ «οι ευθύνες για τα λάθη ποτέ δεν αποδίδονται», καταγγέλλει ο κοινοτάρχης Καλαβασού. Η κατάσταση, λέει, παραμένει η ίδια με αυτήν που οδήγησε στην τραγωδία του Μαρί.
Ειδικά για τον ΟΕΔΑ Πεντακώμου, όπου καταλήγουν τα σκουπίδια της Λεμεσού, με τη μονάδα να βρίσκεται πλησίον των ορίων της κοινότητας Καλαβασού, κάνει λόγο για «ένα σχέδιο που ουδέποτε λειτούργησε όπως προβλεπόταν». Όπως σημειώνει, «κατασκευάστηκαν κάποιες υποδομές που ποτέ δεν λειτούργησαν όπως θα έπρεπε» και το έργο «δεν αποτέλεσε ποτέ ολοκληρωμένο σχέδιο διαχείρισης απορριμμάτων αλλά στην πράξη ήταν μια χωματερή».
«Η Καλαβασός έχει μετατραπεί στον σκουπιδότοπο της Κύπρου», σημείωσε και κατηγόρησε το κράτος ότι, αντί να εξετάζει «τι γίνεται», ενδιαφέρεται μόνο «πού γίνεται», καθώς «όταν κάτι μεταφέρεται στην περιοχή Βασιλικού θεωρείται αυτόματα ακίνδυνο».
256 παράνομοι σκυβαλότοποι
Στην περιοχή της Καλαβασού και του Πεντακώμου παραμένει σοβαρό και το ζήτημα των παράνομων σκυβαλότοπων, με την αποκατάστασή τους να προχωρά με πολύ αργούς ρυθμούς. Παρά την προσπάθεια απομάκρυνσης 256 παράνομων σκυβαλότοπων, οι καθυστερήσεις συνεχίζουν να επιβαρύνουν το περιβάλλον και να δημιουργούν ένταση με τις τοπικές κοινότητες. Δε, η καύση ελαστικών στο τσιμεντοποιείο προσθέτει επιπλέον περιβαλλοντικό φορτίο στην περιοχή.
Ο κοινοτάρχης προειδοποίεί ότι οι κοινότητες είναι έτοιμες να κινηθούν νομικά «τόσο εντός όσο και εκτός Κύπρου», ενώ κάνει λόγο για πιθανή «λαϊκή έκρηξη» εάν συνεχιστεί η υποβάθμιση. Έχει ήδη συγκροτηθεί συντονιστική επιτροπή των εννέα κοινοτήτων της περιοχής Βασιλικού, η οποία εκπροσωπεί έως και επτά χιλιάδες κατοίκους.
Μετακινούμενες... βόμβες
Αναφερόμενος σε άλλα περιστατικά, ο κ. Σώζος υπενθυμίζει ότι τα μεταχειρισμένα ελαστικά που κάηκαν σε μεγάλη πυρκαγιά το 2022 είχαν απλώς μεταφερθεί από το Δάλι στο Βασιλικό. «Αντί να απενεργοποιηθεί, η βόμβα απλώς μεταφέρθηκε αλλού για να εκραγεί», λέει χαρακτηριστικά.
Άλλο παράδειγμα ήταν τα πυρομαχικά που βρίσκονταν στην Παλώδια, τα οποία μετά την έκρηξη στο Μαρί θεωρήθηκε ότι μπορούσαν να ανατινάξουν τη Λεμεσό και μεταφέρθηκαν χωρίς καμία μελέτη στην Ασγάτα, όπου και καταστραφήκαν. Ευτυχώς σε αυτή την περίπτωση η «βόμβα» δεν εξερράγη, σημείωσε ο κοινοτάρχης Καλαβασού. Υπενθυμίζεται ότι το 2012 ολοκληρώθηκε η απομάκρυνση όλων των επικίνδυνων πυρομαχικών από την Παλώδια, ενώ καταστράφηκαν 120.869 πεπαλαιωμένα βλήματα, με μέρος των υπολοίπων να έχει μεταφερθεί και αποθηκευτεί στην περιοχή Ασγάτας-Καλαβασού.
Βόμβα υγραερίου
Σχετικά με τις εγκαταστάσεις υγραερίου (LPG) και πετρελαιοειδών, ο κοινοτάρχης Καλαβασού κάνει λόγο για «λανθασμένες επιλογές» και «έλλειψη συντονισμού με τις κοινότητες». Όπως τονίζει, «το εργοστάσιο του LPG βρίσκεται σε κοιλάδα δίπλα στην κοίτη ποταμού, σε περιοχή επικίνδυνη για πλημμύρες» και με υψηλό κίνδυνο ανάφλεξης σε περίπτωση διαρροής.
Επεσημαίνει ακόμη ότι «η εκφόρτωση LPG γίνεται εντός του κλειστού λιμανιού του Βασιλικού, σε αντίθεση με τη Λάρνακα όπου γινόταν σε σημείο πρόσδεσης», και προειδοποιεί ότι «το σημείο που έχει επιλεγεί για νέο αγκυροβόλιο βρίσκεται σε περιοχή με έντονα ρεύματα». «Αυτό αποδεικνύει», προσθέτει, «ότι οι αποφάσεις δεν καθοδηγούνται από το τι και το πώς αλλά μόνο από το πού».
Υπάρχουν προβλήματα...
Από την πλευρά του, ο διευθυντής του Τμήματος Περιβάλλοντος, Θεόδουλος Μεσημέρης, συμφωνεί ότι στην ευρύτερη περιοχή Καλαβασού-Πεντακώμου-Ζυγίου «υπάρχει συσσώρευση δραστηριοτήτων», όπως ενεργειακές υποδομές, βιομηχανικές μονάδες, τσιμεντοποιεία, λατομεία και εγκαταστάσεις διαχείρισης αποβλήτων, οι οποίες «δημιουργούν τις προϋποθέσεις για περιβαλλοντική υποβάθμιση».
...δρομολογούνται λύσεις
«Η πραγματικότητα μάς φέρνει μπροστά σε καταστάσεις στις οποίες πρέπει άμεσα να δώσουμε λύση», δηλώνει, προσθέτοντας ότι το υπουργείο «καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να αποκαταστήσει την περιβαλλοντική υποβάθμιση που προκλήθηκε λόγω της κακής διαχείρισης στον ΟΕΔΑ Πεντακώμου». Όπως εξηγεί, η αρχική σύμβαση με τον ιδιώτη ανάδοχο τερματίστηκε επειδή «δεν ανταποκρινόταν στις υποχρεώσεις του» και η διαχείριση πέρασε προσωρινά στο Υπουργείο Γεωργίας.
Υπάρχει πλάνο για τον ΟΕΔΑ
Ο κ. Μεσημέρης αναφέρει πως υπάρχει «συγκεκριμένο πλάνο» που ξεκινά με «μια ενδιάμεση φάση», ώστε να αντιμετωπιστούν τα πιο πιεστικά προβλήματα. Προβλέπεται «αποκατάσταση και επαναλειτουργία του βιολογικού σταθμού», «αναβάθμιση της μονάδας μηχανικής διαλογής» και «αποκατάσταση των κυττάρων ταφής».
«Αυτή τη στιγμή τα σκουπίδια πηγαίνουν στη μονάδα, γίνεται μερικός διαχωρισμός και θάβονται, κάτι που πρέπει να αλλάξει», εξηγεί, επισημαίνοντας ότι οι ευρωπαϊκές οδηγίες προβλέπουν περιορισμό της ταφής στο 10%.
Έλεγχοι πιθανών διαρροών
Για τις αποθήκες υγραερίου, ο διευθυντής του Τμήματος Περιβάλλοντος αναγνωρίζει ότι «υπάρχουν αναφορές από κατοίκους για δυσοσμία» και σημειώνει ότι «το Τμήμα έχει συνάψει σύμβαση με εξωτερικό χημείο για ελέγχους πιθανών διαρροών». Τα αποτελέσματα της έρευνας αναμένονται «τέλος Νοεμβρίου» και θα κοινοποιηθούν στις τοπικές Αρχές.
Επιδημιολογική μελέτη
Παράλληλα, βρίσκεται σε εξέλιξη «επιδημιολογική μελέτη για την περιοχή», σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας. «Συλλέγουμε πρωτογενή δεδομένα για την ποιότητα της ατμόσφαιρας και θα τα συνδέσουμε με δεδομένα δημόσιας υγείας», εξηγεί. Τα πρώτα αποτελέσματα αναμένονται το 2025 και η ολοκλήρωση της μελέτης εντός 2026. Αξίζει να αναφερθεί ότι γίνεται λόγος για αυξημένα κρούσματα ασθενειών στην περιοχή, χωρίς ωστόσο να υπάρχει κάτι χειροπιαστό. Άλλωστε για αυτό προωθείται η επιδημιολογική μελέτη.
Ο κ. Μεσημέρης υπογράμμισε ότι το Τμήμα πλέον «εξετάζει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις αθροιστικά», ώστε να λαμβάνονται υπόψη όλες οι ήδη υπάρχουσες εγκαταστάσεις και όχι τα θέματα που αναφύονται από την κάθε μία ξεχωριστά. «Είναι ένα σημείο που μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε απόρριψη νέων αδειοδοτήσεων», ανέφερε, αφέρνοντας ως παράδειγμα τις τρεις αιτήσεις για μονάδες ασφαλτικού στην Καλαβασό, από τις οποίες «εγκρίθηκε μόνο η μία».
Στο μικροσκόπιο άλλες 4 περιοχές
Ο διευθυντής του Τμήματος Περιβάλλοντος έχει δώσει, όπως ο ίδιος μας είπε, εντολές στους αρμοδίους λειτουργούς του Τμήματος να προχωρήσουν με αξιολόγηση και των πέντε επιβαρυμένων ζωνών της Κύπρου. Εκτός από την περιοχή Καλαβασού- Πεντακώμου-Βασιλικού, θα αξιολογηθούν: η βιομηχανική περιοχή Ιδαλίου, η βιομηχανική περιοχή Αγίου Σιλά, το ΧΥΤΑ Πάφου στην Αγία Μαρινούδα και η περιοχή Κάτω Μονής Λευκωσίας, κυρίως λόγω κτηνοτροφικών εγκαταστάσεων.
Έχουν δοθεί οδηγίες στους επιθεωρητές του Τμήματος Περιβάλλοντος, όπως αποκάλυψε ο κ. Μεσημέρης, να μην περιορίζονται σε ελέγχους εγκαταστάσεων αλλά να κάνουν αξιολόγηση σε επίπεδο περιοχής. Στόχος είναι να καταρτιστεί πλάνο επιθεώρησης και παρακολούθησης της περιβαλλοντικής κατάστασης συνολικά, στις πέντε επιβαρυμένες περιοχές της Κύπρου και, όπου χρειάζεται, να προωθηθούν δράσεις πρόληψης και αποκατάστασης.
