Τα ευρήματα της πρόσφατης ειδικής έκθεσης της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, υπό τον τίτλο «Η Προσαρμογή της Διαχείρισης των Υδάτινων Πόρων στην Κλιματική Αλλαγή», θα συζητήσει αύριο Πέμπτη η Επιτροπή Ελέγχου της Βουλής. Υπενθυμίζεται ότι η Έκθεση παρουσιάζει μία γκάμα αδυναμιών στον τρόπο διαχείρισης των υδάτινων πόρων από το κράτος, με τον Γενικό Ελεγκτή, Ανδρέα Παπακωνσταντίνου, να οδηγείται σε προσωπικό του σημείωμα στο συμπέρασμα ότι η Κυπριακή Δημοκρατία, παρά τις διαχρονικές προσπάθειες, φαίνεται ότι δεν έχει ακόμη εφαρμόσει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο αποτελεσματικής προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, λειτουργώντας διαχρονικά περισσότερο πυροσβεστικά αντί προληπτικά με κίνδυνο υψηλότερο οικονομικό κόστος και μεγαλύτερη περιβαλλοντική επιβάρυνση.
Καθυστέρηση στη λειτουργία των μονάδων από ΗΑΕ
Η αυριανή συνεδρίαση, όπου κλήθηκε να παραστεί η υπουργός Γεωργίας, Μαρία Παναγιώτου, θα διεξαχθεί στον απόηχο μίας τελευταίας εξέλιξης, που αφορά την καθυστέρηση στη λειτουργία των κινητών μονάδων αφαλάτωσης που ήρθαν από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Ενώ οι αρχικοί σχεδιασμοί του Υπουργείου ήταν να δώσουν νερό στο τέλος Ιουνίου, σήμερα ο αναπληρωτής διευθυντής του ΤΑΥ, Γιώργος Καζαντζής, δήλωσε από τη Μονή, όπου εγκαταστάθηκαν, ότι η ημερομηνία λειτουργίας μετατίθεται για τις 22 Ιουλίου. Υπενθυμίζεται ότι μία από αυτές τις μονάδες προορίζεται, μετά το στάδιο των δοκιμασιών, να μεταφερθεί στην Πάφο, για κάλυψη των αναγκών της επαρχίας, η οποία υδατικά βρίσκεται σε δυσμενέστερη θέση συγκριτικά με τις υπόλοιπες.
Έμφαση στις απώλειες νερού
Τις απώλειες νερού από τα δίκτυα διανομής νερού θεωρεί ως ένα κρίσιμο ζήτημα, το οποίο θα εξεταστεί αύριο στη συζήτηση, ο πρόεδρος της Επιτροπής και βουλευτής του ΔΗΚΟ, Ζαχαρίας Κουλίας. Παρομοιάζοντας τη σημερινή υδατική εικόνα της Κύπρου με έναν πολυτραυματία, ο οποίος αιμορραγεί, τόνισε ότι το πρώτο που θα έπρεπε να γίνει είναι να κλείσουν οι πληγές του. Κατά την άποψή του το μέτρο της έκτακτης κρατικής χρηματοδότησης €8 εκατομμυρίων στους Επαρχιακούς Οργανισμούς Αυτοδιοίκησης και σε κοινότητες δεν είναι αρκετό, σημείωνοντας ότι από τη στιγμη που οι απώλειες είναι κατά μέσο όρο στο 60%, το κράτος θα έπρεπε να κηρύξει «πανστρατιά» με εργολάβους, στους οποίους θα παραχωρεί με συνοπτικές διαδικασίες συμβόλαια, για να διορθώνουν τις βλάβες. Πρόσθεσε ότι τουλάχιστον στους κεντρικούς αγωγούς θα έπρεπε να τοποθετηθούν έξυπνα συστήματα, τα οποία εντοπιζουν τις απώλειες στα τμήματα του δικτύου, ώστε να επιδιορθώνονται άμεσα.
«Χανουν το 80% του νερού»
«Όλα τα θέματα της Έκθεσης της Ελεγκτικής θα τα δούμε, αλλά κάτω από την κρίση που περνούμε, προσωπικά θα εστιάσω στην καθημερινή και επί 24ώρου βάσεως απώλεια νερού. Είναι η τρίτη χρονιά ανομβρίας που διανύουμε. Συνεπώς τα μέτρα κατά των απωλειών θα έπρεπε να παρθούν από την πρώτη χρονιά. Αλλά ας παρθούν έστω και τώρα με μία ‘‘πανστρατιά’’ εργολάβων. Είναι αδιανόητο να λαμβάνει αυτό το κράτος μέτρα αφαλάτωσης και από την άλλη να χάνει το νερό κάτω από τη γη», είπε. Την ίδια ώρα μετέφερε την εικόνα από την εκλογική του περιφέρεια, την ελεύθερη περιοχή Αμμοχώστου. «Όπως με πληροφόρησε ο πρόεδρος του ΕΟΑ Αμμοχώστου, Γιάννης Καρούσος, τον χειμώνα χάνουν το 80% του νερού, επειδή δεν αξιοποιείται το νερό από τα ξενοδοχεία, με αποτέλεσμα να είναι μεγάλη η πίεση του νερού στο σύστημα. Όταν λειτουργούν τα ξενοδοχεία είναι μικρότερες οι απώλειες, στο 40 - 50%. Αλλά και στο 10% να είναι, όταν το κράτος σου λέει να μην κρατάς το λάστιχο για να πλένεις τη βεράντα ή να μην προχωράς σε καταχρήσεις στον κατακλυσμό, δεν θα έπρεπε για τις απώλειες να κηρύξει ‘‘πανστρατιά’’ για να κλείσουν», σημείωσε.
Εκφράζουν αδυναμία οι ΕΟΑ
Αξίζει να σημειωθεί ότι πρόβλημα των απωλειών νερού και η ανάγκη περαιτέρω στήριξης από την κυβέρνηση, θίχθηκε και σε συνεδρίαση της Επιτροπής Γεωργίας, στις 13 Μαΐου, στην παρουσία της υπουργού Γεωργίας, Μαρίας Παναγιώτου. Τότε ο εκπρόσωπος του ΕΟΑ Αμμοχώστου και αντιδήμαρχος Αυγόρου, Παναγής Μιχαηλάς, ανέφερε ότι οι ΕΟΑ χρεώθηκαν τις παλιές αμαρτίες του νερού και για αυτό, κατά την εκτίμησή του, είναι φύσει αδύνατον να ανταποκριθούν, όταν για παράδειγμα οι απώλειες νερού στο Αυγόρου είναι στο 65%, με αποτέλεσμα να είναι αναγκαία η επιπλέον χορηγία από το κράτος.
Από την πλευρά της η κα Παναγιώτου σχολίασε ότι το Υπουργείο αποφάσισε να ξεκινήσει με χορηγία 8 εκατομμυρίων ευρώ, διότι επιθυμεί έργα που θα γίνουν εντός ενός έτους. Κατά την εκτίμηση του Υπουργείου, σημείωσε, οι ΟΕΑ δεν είναι σε θέση να υλοποιήσουν περισσότερα έργα εντός ενός έτους. Παράλληλα έδωσε συγχαρητήρια στον ΕΟΑ Λάρνακας, ο οποίος το προηγούμενο Σαβατοκυρίακο επέδωσε 20 εξώδικα για σπατάλη νερού.
Η Έκθεση
Υπενθυμίζεται ότι μεταξύ των προβλημάτων που φώτισε η Έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας είναι οι απορρίψεις ανακυκλωμένου νερού στη θάλασσα, η εξάτμιση του νερού στα φράγματα (8%) και οι καθυστερήσεις σε έργα αφαλάτωσης. Για το τελευταίο γίνεται ειδική αναφορά στη μονάδα στο Βασιλικό, καθώς το έργο της σύνδεσής της με το δίκτυο ύδρευσης βρίσκεται υπό κατασκευή με καθυστερήσεις οκτώ περίπου χρόνων, με αποτέλεσμα το αφαλατωμένο νερό που παράγεται να διοχετεύεται στο Σύστημα του Νοτίου Αγωγού και να προκύπτει η ανάγκη για επαναδυίλισή του.
Σε σχέση με τα υπόγεια ύδατα, η Υπηρεσία καταγράφει αλόγιστη χρήση νερού από γεωτρήσεις από τοπικές Αρχές, ακόμα και όταν υπάρχουν διαθέσιμες ποσότητες νερού στα φράγματα, δηλαδή σε περιόδους πολυομβρίας, λόγω του χαμηλότερου κόστους του, καθώς επίσης μη εφαρμογή τηλεμετρικών οργάνων για εντοπισμό των υπερβάσεων άντλησης σε σχέση με τα όρια που τίθενται στους όρους αδειοδότησης. Παράλληλα διαπιστώνει ότι δεν υπάρχουν στο Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων διαθέσιμα στοιχεία σχετικά με τον συνολικό αριθμό υδρομετρητών που είναι εγκατεστημένοι παγκύπρια, σημειώνοντας ότι το ΤΑΥ δεν μπορεί να εντοπίζει τις υπερβάσεις, προχωρώντας στην έγκαιρη λήψη μέτρων. Όσον αφορά την τιμολογιακή πολιτική στην ύδρευση, αυτή δεν εφαρμόζεται με τρόπο δίκαιο και ομοιόμορφο παγκύπρια. Όπως τονίζει, η τιμολόγηση θα έπρεπε να αντανακλά την πραγματική αξία του νερού, ώστε να ενθαρρύνει την εξοικονόμηση και τη βιώσιμη διαχείρισή του, μειώνοντας την πίεση στους υδάτινους πόρους σε περιόδους ξηρασίας.
Άλλα προβλήματα που καταγράφει η Έκθεση είναι η πολύ χαμηλή ανάκτηση κόστους στην άρδευση, η μη προσαρμογή των καλλιεργειών σε λιγότερο υδροβόρες καλλιέργειες, η λειτουργία μονάδων αφαλάτωσης με συμβατικά καύσιμα, η μη σύνδεση όλων των κοινοτήτων με σταθμούς επεξεργασίας λυμάτων, η μη σύνδεση όλων των νοικοκυριών με το αποχετευτικό σύστημα, η κακή ποιότητα ανακυκλωμένου νερού, ο χαμηλός ρυθμός υλοποίησης έργων υποδομής ύψους €1,2 δισ., η μη ενιαία διαχείριση των φραγμάτων, καθώς και η έλλειψη ευελιξίας λόγω μη διασύνδεσης μεταξύ υδατικών έργων. Η Ελεγκτική Υπηρεσία κάνει αναφορά και στις δύο προειδοποιητικές επιστολές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (19.04.2023 και 14.11.2024) προς την Κυπριακή Δημοκρατία, η πρώτη για τη συλλογή, επεξεργασία και απόρριψη των αστικών λυμάτων και η δεύτερη για τη μη περιοδική επανεξέταση των αδειών που εκδίδει για τα ύδατα.
