Δυσοίωνες είναι οι προβλέψεις για την υδατική κατάσταση στην Κύπρο, καθώς τα στοιχεία των τελευταίων εκατό χρόνων – όταν άρχισαν να τηρούνται στατιστικά στοιχεία για τη βροχόπτωση – δείχνουν ότι η χώρα θα γίνει πιο ζεστή και πιο ξηρή. Ήδη τα δεδομένα από το Τμήμα Μετεωρολογίας δείχνουν ότι η ποσότητα της βροχής που πέφτει μειώνεται, ενώ το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων προσπαθεί να υλοποιήσει πολιτικές απεξάρτησης της ύδρευσης και της άρδευσης από τις καιρικές συνθήκες. Ριζικές θα είναι και οι αλλαγές για την οικονομία και τα γεωργικά δεδομένα εάν επαληθευτούν τα σενάρια που προσδιορίζουν το κλίμα της περιοχής της Κύπρου.
«Ακραία ξηρή» η περίοδος Μαΐου – Οκτωβρίου
Το κλίμα της Κύπρου γίνεται πιο θερμό, με λιγότερη βροχή και περισσότερη σκόνη. Σύμφωνα με τον δείκτη ξηρασίας που εκδίδει το Τμήμα Μετεωρολογίας, η περίοδος από τον Μάιο μέχρι και τον Οκτώβριο του 2020 ήταν «ακραία ξηρή», δηλαδή, η μέση ημερήσια μέγιστη θερμοκρασία που καταγράφηκε, τόσο σε παράλιους όσο και σε σταθμούς του εσωτερικού και των ορεινών, ήταν «ακραία υψηλή» και υψηλότερη από τις αντίστοιχες θερμοκρασίες των ίδιων σταθμών προηγούμενων ετών. Παράλληλα, η αθροιστική βροχή που σημειώθηκε την ίδια περίοδο ήταν «ελάχιστη» ή «σχεδόν μηδαμινή». Επιπρόσθετα, εάν συγκρίνουμε τα πιο πάνω χαρακτηριστικά της κλιματικής περιόδου 1961 – 1990 με την κλιματική περίοδο 1991 – 2020, φαίνεται ότι, σε όλους τους Μετεωρολογικούς Σταθμούς της Κύπρου, η μέση θερμοκρασία που καταγράφηκε την παρούσα περίοδο είναι «αισθητά αυξημένη» και η αντίστοιχη αθροιστική βροχή «αισθητά μειωμένη». Αξίζει να σημειωθεί ότι παρά τη μείωση της μέσης ετήσιας βροχόπτωσης έχει παρατηρηθεί αύξηση της έντονης βροχόπτωσης, κυρίως στα παράλια, κάτι που δεν ευνοεί την κλιματική κατάσταση, καθώς τα πλείστα φράγματα βρίσκονται σε ορεινές περιοχές.
Σύμφωνα με δηλώσεις του διευθυντή του Τμήματος Αναπτύξεων Υδάτων κ. Χαράλαμπου Χατζηπάκκου, η ξηρασία – που συνεπάγεται με την απώλεια του χώματος και των ιδιοτήτων που έχει για να συντηρήσει τη βλάστηση – θα οδηγήσει αναμφίβολα στην αναπροσαρμογή των γεωργικών τάσεων ως προς το τι θα είναι διαθέσιμο, αλλά και ως προς το τι θα αξίζει να παράγει κάποιος στην Κύπρο. Την ίδια ώρα τόνισε ότι θα πρέπει να σταματήσουμε να βασιζόμαστε μόνο πάνω στις υφιστάμενες αγορές και να δημιουργήσουμε νέες για τα προϊόντα που θα είναι διαθέσιμα.
Νερό για τρία χρόνια με περικοπές στην άρδευση
«Μπορεί να ξεραθεί η Κύπρος όλη, αλλά δεν θα διψάσουμε», ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Χατζηπάκκος, κληθείς να σχολιάσει για πόσα περίπου χρόνια μας αρκεί το νερό που υπάρχει στα φράγματα. Σύμφωνα με τον ίδιο, λαμβάνοντας υπόψη τη συμβολή των μονάδων αφαλάτωσης και θεωρώντας ότι τα επόμενα χρόνια θα υπάρξουν ελάχιστες εισροές νερού στα φράγματα, τα σημερινά αποθέματα μπορεί να αρκέσουν για περίπου τρία χρόνια, προτού αρχίσουν σημαντικές περικοπές στην άρδευση για διατήρηση αποθεμάτων ασφαλείας. Σημειώνεται ότι καθοριστικός παράγοντας για το πόσα χρόνια μπορεί να μας αρκέσει το νερό των φραγμάτων είναι οι ετήσιες εισροές κατά τις χειμερινές περιόδους. αλλά και η λελογισμένη κατανάλωση νερού. Ο κ. Χατζηπάκκος θεωρεί πως αν η κατάσταση εξελιχθεί με τον τρόπο που εξελίσσεται τώρα, τότε τον Γενάρη το ΤΑΥ θα αρχίσει να προβληματίζεται για λελογισμένες περικοπές στην άρδευση. Διευκρίνισε ωστόσο πως οι περικοπές αυτές δεν θα γίνουν φέτος ή του χρόνου, αλλά σε μεταγενέστερο στάδιο.
Οι αφαλατώσεις καλύπτουν τις ανάγκες για ύδρευση
Όσον αφορά την ύδρευση. ο κ. Χατζηπάκκος διαβεβαίωσε πως δεν τίθεται θέμα περικοπών, καθώς οι μονάδες αφαλάτωσης που διαθέτει το νησί καλύπτουν πλήρως τις ανάγκες μας σε περίοδο ανομβρίας. Συγκεκριμένα, διαθέτουμε πέντε μονάδες αφαλάτωσης – στη Λάρνακα, στο Βασιλικό, στη Δεκέλεια, στη Λεμεσό και στην Πάφο – με την τελευταία να βρίσκεται ακόμη υπό κατασκευή.
Σημειώνεται ότι η λειτουργία των μονάδων αφαλάτωσης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εισροές νερού στα φράγματα. Σε περίπτωση ανομβρίας καθίσταται απαραίτητη η λειτουργία των μονάδων αφαλάτωσης για ενίσχυση του υδατικού ισοζυγίου και διατήρηση αρκετών αποθεμάτων νερού. Για το 2021 αναμένεται να ακολουθηθεί παρόμοιο σενάριο με αυτό του 2020.
Δηλαδή:
- Δεκέλεια: 6 μήνες πλήρης παραγωγή και 6 μήνες μισή παραγωγή
- Λάρνακα : 2 μήνες πλήρης παραγωγή και 10 μήνες μισή παραγωγή
- Βασιλικός: 2 μήνες πλήρης παραγωγή και 10 μήνες κατάσταση αναμονής
- Επισκοπής: Σε κατάσταση αναμονής όλο το έτος
Σχετικά με το κόστος λειτουργίας των μονάδων αφαλάτωσης, αυτό κυμαίνεται από 0,55 – 0,95 ευρώ ανά κυβικό μέτρο (κ.μ.). Όταν βρίσκονται σε κατάσταση αναμονής, το αντίστοιχο κόστος κυμαίνεται από 5 – 40 σεντ /κ.μ. Σημειώνεται ότι το κόστος αυτό περιλαμβάνει την ανάκτηση του κεφαλαίου που επωμίσθηκε ο ανάδοχος για την κατασκευή της μονάδας, το κόστος λειτουργίας ή το κόστος αναμονής και το κόστος ενέργειας (όταν βρίσκεται σε λειτουργία).
Σχέδιο δράσης για αντιμετώπιση της ξηρασίας
Για την αντιμετώπιση της ξηρασίας, η ορθολογιστική διαχείριση των υδάτινων πόρων είναι καθοριστικής σημασίας, τόσο σε ό.τι αφορά τη χρήση του νερού ύδρευσης από τους καταναλωτές όσο και του νερού άρδευσης από τους γεωργούς. «Το γεγονός ότι τα αποθέματα νερού στα φράγματα αυτή τη στιγμή είναι υψηλά λόγω της ικανοποιητικής βροχόπτωσης που καταγράφηκε τον Γενάρη, δεν σημαίνει ότι μπορούμε να χρησιμοποιούμε το νερό αλόγιστα. Τέτοιες συμπεριφορές μπορεί να μας οδηγήσουν σε ανεπιθύμητες καταστάσεις μέσα σε λίγα χρόνια», τόνισε ο κ. Χατζηπάκκος.
Ωστόσο, έχοντας υπόψη τις χρονιές ανομβρίας που θα επανέλθουν, το ΤΑΥ υλοποιεί μία σειρά αναπτυξιακών έργων, ύψους 250 εκατομμυρίων ευρώ, ώστε να μπορεί να αξιοποιήσει πλήρως τα υφιστάμενα υδατικά αποθέματα.
Σε αυτά τα πλαίσια βρίσκονται υπό κατασκευή:
- Ο αγωγός Βασιλικού- Λευκωσίας, ο οποίος θα μεταφέρει νερό από την αφαλάτωση Βασιλικού στη Λευκωσία και θα φτάσει μέχρι τον Αστρομερίτη.
- Ο αγωγός Δεκελειας-Κοκκινοκρεμμου, ο οποίος θα μεταφέρει νερό από την αφαλάτωση Δεκέλειας στην Ελεύθερη Αμμόχωστο.
- Το δίκτυο άρδευσης ανακυκλωμένου νερού της Δυτικής Λευκωσίας. Υπό μελέτη βρίσκεται και η επαναχρησιμοποίηση του ανακυκλωμένου νερού της Δυτικής Λεμεσού. Το νερό αυτό θα διατίθεται στις περιοχές για άρδευση.
- Φράγμα στην Τερσεφάνου όπου θα αποθηκεύεται το ανακυκλωμένο νερό του βιολογικού σταθμού της Λάρνακας για να αρδεύει την ευρύτερη περιοχή.
- Προγραμματίζονται και έχουν μπει στον προϋπολογισμό και άλλα έργα, όπως η ανακατασκευή του διυλιστηρίου Χοιροκοιτίας και η αντικατάσταση του αγωγού Χοιροκοιτίας-Αμμοχώστου.
Πέραν των πιο πάνω, βρίσκονται υπό κατασκευή και άλλα μικρά τοπικά έργα, ενώ έχουν εντοπιστεί και γεωτρήσεις οι οποίες θα χρησιμοποιηθούν σε περίπτωση ανάγκης. Μελετάται μάλιστα και η υιοθέτηση νέων τεχνολογιών που μπορούν να παράξουν χαμηλού κόστους αφαλατωμένο νερό για χρήση στη γεωργία.
Πονοκέφαλος οι παράνομες διατρήσεις
Σε ό,τι αφορά το πρόβλημα των παράνομων διατρήσεων, ο κ. Χατζηπάκκος διαβεβαίωσε ότι ξεκίνησε διαδικασία εντοπισμού τους. Όσοι δεν δήλωσαν τις γεωτρήσεις τους και εντοπίζονται θα λαμβάνουν επιστολή για να τις κλείσουν, και όσοι δεν το πράττουν θα καταγγέλλονται. Επίσης, για τις υφιστάμενες αδειούχες γεωτρήσεις θα ενταθούν οι έλεγχοι, ιδίως για τους μεγάλους χρήστες (δηλαδή για επιτρεπόμενη άντληση 30.000 και πάνω κ.μ. νερού) . Όσον αφορά τις κοινότητες που δεν πληρώνουν το νερό που καταναλώνουν, είτε για ύδρευση είτε για άρδευση, το ΤΑΥ έχει δημιουργήσει πρόσφατα ένα προσχέδιο πρότασης έτσι ώστε να μελετηθεί η λήψη μέτρων. Το Υπουργείο Γεωργίας στη συνέχεια θα προωθήσει την πρόταση προς το Υπουργικό Συμβούλιο.
Στο 74,3% η πληρότητα των φραγμάτων
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Τμήματος Αναπτύξεων Υδάτων, μέχρι την Παρασκευή (18/12) η πληρότητα των φραγμάτων της Κύπρου ανερχόταν στο 74,3 %, ενώ την αντίστοιχη περσινή περίοδο η πληρότητα ήταν στο 78,1%. Συγκεκριμένα, μέχρι την Παρασκευή, η πληρότητα στο μεγαλύτερο φράγμα της Κύπρου, τον Κούρη, βρισκόταν στα 90,709 ΕΚΜ (Εκατομμύρια Κυβικά Μέτρα) νερό, ενώ την αντίστοιχη περσινή περίοδο ήταν στα 94,472 ΕΚΜ. Το φράγμα Καλαβασού είχε 9,712 ΕΚΜ, ενώ πέρσι την αντίστοιχη ημερομηνία είχε 14,817 ΕΚΜ. Στην Πάφο, το μεγαλύτερο φράγμα της επαρχίας, ο Ασπρόκρεμμος, είχε 44,093 ΕΚΜ νερό, ενώ την αντίστοιχη περσινή περίοδο είχε 44,346 ΕΚΜ νερό. Το φράγμα της Ευρέτου στην Πόλη Χρυσοχούς είχε 17,786 ΕΚΜ, ενώ το 2019 την αντίστοιχη περίοδο η ποσότητα του νερού ανερχόταν στα 18,075 ΕΚΜ. Στην επαρχία Λευκωσίας υπάρχουν τρία φράγματα: Της Βυζακιάς, του Ξυλιάτου και του Καλοπαναγιώτη. Η ποσότητα στο φράγμα Βυζακιάς ανήλθε στα 0, 927 ΕΚΜ νερό και κατά την περσινή αντίστοιχη περίοδο ήταν στα 1,005 ΕΚΜ. Στο φράγμα Ξυλιάτου η ποσότητα έφτασε στα 0,725 ΕΚΜ, ενώ πέρσι βρισκόταν στα 0,915 ΕΚΜ. Τέλος, το φράγμα Καλοπαναγιώτη είχε 0,363 ΕΚΜ, όσο που είχε και την περσινή χρονιά.
