Πρώτο πλάνο καθόλη τη διάρκεια της εβδομάδας που μας πέρασε ήταν αναμφισβήτητα η 48ωρη απεργία των γιατρών στα δημόσια νοσηλευτήρια. Οι όποιες ενέργειες έγιναν προηγουμένως για να αποφευχθεί η απεργία δεν έπιασαν τόπο, με τους γιατρούς να «κλείνουν» τα νοσοκομεία για σκοπούς… κινήτρων. Με το όρο «κίνητρα» περιγράφονται τα χρήματα που λαμβάνουν οι γιατροί, στα πλαίσια συμφωνίας που έγινε το 2020, σε μια προσπάθεια τότε να σταματήσει το κύμα φυγής των γιατρών του δημοσίου στον ιδιωτικό τομέα. Τότε λήφθηκε η απόφαση όπως καταβάλλεται ένα εφάπαξ ποσό στους γιατρούς, το λεγόμενο οριζόντιο κίνητρο, το οποίο είναι στα 1.850 ευρώ τον μήνα, και ένα δεύτερο ποσό το οποίο είναι το κάθετο κίνητρο, το οποίο, σε θεωρητικό τουλάχιστον επίπεδο, συνδέεται με το πόσο «παραγωγικός» είναι ένας γιατρός. Ο Οργανισμός Κρατικών Υπηρεσιών Υγείας (ΟΚΥπΥ) έχει ήδη καταβάλει στους γιατρούς το ποσό των 16,6 εκατ. ευρώ για το «οριζόντιο» κίνητρο του 2023. Η συζήτηση που βρίσκεται σε εξέλιξη αφορά το κάθετο κίνητρο, με τον ΟΚΥπΥ και τις συντεχνίες των γιατρών να ερμηνεύουν με διαφορετικό τρόπο τη μελέτη του ελεγκτικού οίκου Deloitte. Οι γιατροί μιλούν για κίνητρα 4,7 εκατ. ευρώ, ενώ ο ΟΚΥπΥ επισημαίνει ότι η μελέτη του επιτρέπει να καταβάλει στους γιατρούς μόνο 2,5 εκατ. Λίγο το σπασμένο τηλέφωνο μεταξύ Deloitte και συντεχνιών, λίγο η μελέτη που ήταν σε δύο μέρη με το ένα να αναφέρει νούμερα και το άλλο εισηγήσεις προς βελτίωση μελλοντικών συμφωνιών, λίγο τα προβλήματα επικοινωνίας που υπάρχουν μεταξύ ΟΚΥπΥ και συντεχνιών, πολιτικές σκοπιμότητες και παιχνίδια με τον τομέα της υγείας οδήγησαν στη 48ωρη απεργία με τις συντεχνίες των γιατρών (ΠΑΣΥΚΙ, ΠΑΣΥΔΥ) να εκτοξεύουν προ στιγμής απειλές μέχρι και για επ' αόριστον απεργία στα δημόσια νοσηλευτήρια.
Προσωρινή εκεχειρία
Τις τελευταίες ωστόσο ημέρες, οι τόνοι έχουν πέσει μετά τη συνάντηση που είχε την Πέμπτη ο υπουργός Υγείας, Μιχάλης Δαμιανός με εκπροσώπους των δύο συντεχνιών στο γραφείο του στην παρουσία και της γενικής διευθύντριας του Υπουργείου Υγείας, δρος Χριστίνας Γιαννάκη. Στη συνάντηση οι γιατροί δεσμεύτηκαν ότι θα δώσουν χρόνο για επεξεργασία των δεδομένων και να επανέλθουν σε νέα σύσκεψη την ερχόμενη Πέμπτη προκειμένου να αρχίσει η επί της ουσίας διαπραγμάτευση. Προσωρινή ανακωχή λοιπόν, την ώρα που το καλό κλίμα που έχει δημιουργηθεί θα δοκιμασθεί εκ νέου στα μέσα του πρώτου δεκαήμερου Δεκεμβρίου, όταν όλες οι πλευρές θα αγγίξουν τον πυρήνα των τελευταίων απεργιακών μέτρων που ήταν τα οικονομικά κίνητρα του 2023 που ακόμα δεν έχουν καταβληθεί στους δικαιούχους ιατρούς του ΟΚΥπΥ. Το ραντεβού έχει κλειστεί για τις 5 Δεκεμβρίου. Από το αποτέλεσμα της πρώτης συνάντησης θα εξαρτηθεί εάν απαιτηθεί και δεύτερη προκειμένου σε δεύτερη φάση «το πάνελ των συζητήσεων» να διευρυνθεί και με τη συμμετοχή του ΟΚΥπΥ.
Πόσα παίρνει ένας γιατρός;
Με αφορμή την απεργία, έχει ανοίξει ξανά τις τελευταίες ημέρες η συζήτηση γύρω από τις απολαβές των γιατρών στην Κύπρο και, πιο συγκεκριμένα, των γιατρών του δημοσίου. Τα βασικά ερωτήματα που προκύπτουν είναι δύο: Πρώτον, πόσα αμείβονται οι γιατροί του δημοσίου και ποια η σύγκριση με την προ ΓεΣΥ εποχή, με τον ιδιωτικό τομέα ή το τι συμβαίνει σε άλλες χώρες και, δεύτερο, γιατί χρειάζονται όλα αυτά τα κίνητρα-επιδόματα;
Αρχίζοντας από το πρώτο ερώτημα, η απάντηση για τις απολαβές των γιατρών του δημοσίου δόθηκε διά στόματος του ίδιου του υπουργού Υγείας, Μιχάλη Δαμιανού. Μιλώντας στην κρατική τηλεόραση ο υπουργός είπε ότι «πριν το ΓεΣΥ, το 2018 συγκεκριμένα, ο μέσος γιατρός, που ήταν σε κλίμακα Α11, έπαιρνε μισθό 50 χιλιάδες ευρώ, με την εφαρμογή του ΓεΣΥ και με τις διάφορές προσαυξήσεις, την ΑΤΑ, γενικές αυξήσεις κ.λπ. ο ίδιος γιατρός από τις 50 χιλιάδες τον χρόνο πήγε στις 75 χιλιάδες ευρώ. Μισθός δηλαδή έξι χιλιάδες ευρώ τον μήνα. Στο ποσό αυτό προστίθενται εφημερίες, επίδομα απογευματινής εργασίας, κίνητρα. Οι μέσες ετήσιες απολαβές για έναν ειδικό γιατρό στο δημόσιο κυμαίνονται περίπου στις 150 χιλιάδες ευρώ, ενώ υπάρχουν και γιατροί που ξεπερνούν το ποσό αυτό». Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, οι απολαβές ενός ιδιώτη ειδικού γιατρού στο ΓεΣΥ κυμαίνονται περίπου στις 130-140 χιλιάδες ευρώ.
Οι αμοιβές στο εξωτερικό
Τι γίνεται όμως τώρα στο εξωτερικό; Σύμφωνα με τα τελευταία επικαιροποιημένα στοιχεία της Eurostat, το 2022 ένας ειδικός γιατρός στο Λουξεμβούργο, για παράδειγμα, αμειβόταν περίπου 258 χιλιάδες ευρώ τον χρόνο. Στην Ιρλανδία 172 χιλιάδες ευρώ, Ελβετία 160 χιλ. ευρώ, ενώ σε άλλες χώρες συμβαίνει το εξής:
• Δανία: 156 χιλιάδες ευρώ τον χρόνο
• Ισλανδία: 155 χιλιάδες ευρώ
• Γερμανία: 146 χιλ. ευρώ
• Ηνωμένο Βασίλειο:136 χιλ. ευρώ
• Βέλγιο:116 χιλ. ευρώ
• Φινλανδία: 116 χιλ. ευρώ
• Νορβηγία: 100 χιλ. ευρώ
• Σουηδία: 94 χιλ. ευρώ
• Γαλλία: 83 χιλ. ευρώ
• Ιταλία: 81 χιλ. ευρώ
• Ισπανία: 79 χιλ. ευρώ
• Σλοβενία: 54 χιλ. ευρώ
• Ελλάδα: 39 χιλ. ευρώ
• Τουρκία: 33 χιλ. ευρώ
Τα επιδόματα
Το μεγάλο ζήτημα που προκύπτει με τους γιατρούς του δημοσίου στην Κύπρο δεν έχει να κάνει τόσο με τους μισθούς που λαμβάνουν όσο με τα επιδόματα, κίνητρα κ.λπ., τα οποία, όπως έχει επισημάνει ουκ ολίγες φορές και η Ελεγκτική Υπηρεσία, παραχωρούνται σε γιατρούς χωρίς έλεγχο και κυρίως χωρίς να συνδέονται με το πόσο παραγωγικοί είναι. Ανάμεσα στα επιδόματα που λαμβάνουν οι γιατροί εντοπίζονται μεταξύ άλλων:
• 1.850 ευρώ τον μήνα οριζόντιο κίνητρο, 22.200 ευρώ δηλαδή τον χρόνο
• Κάθετο κίνητρο το οποίο δεν είναι σταθερό (περίπου 10.000 ευρώ τον χρόνο)
• 3.000 ευρώ περίπου τον μήνα για τους ειδικούς γιατρούς που εργάζονται στις κλινικές και βγάζουν εφημερίες, περίπου 35 χιλιάδες ευρώ τον χρόνο
• 1.000 ευρώ τον μήνα κατά μέσο όρο ο κάθε γιατρός που εργάζεται απογεύματα (επίδομα απογευματινής εργασίας)
• Επίδομα ευθύνης, το οποίο κυμαίνεται από 800 μέχρι 2.100 ευρώ τον μήνα, για τον διευθυντή ή βοηθό διευθυντή ή υπεύθυνο κλινικής (ανάλογα με το τι διαθέτει η κάθε κλινική). Αν είναι «παγκύπρια κλινική» (κλινική που υπάρχει μόνο σε ένα δημόσιο νοσηλευτήριο, π.χ. νευροχειρουργική κλινική ΓΝ Λευκωσίας), τότε, ο υπεύθυνος λαμβάνει άλλα 800 ευρώ επίδομα τον μήνα.
Τα λέει από το 2022 η ΕΥ
Και κάπως έτσι φτάνουμε στο σημείο σε έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας (2022 για Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας) να γίνεται αναφορά σε 400 γιατρούς, οι οποίοι λαμβάνουν επιδόματα που ξεπερνούν δύο ενδεχομένως και τρεις φορές τον μισθό τους. Ενδεικτικά αναφέρουμε τα εξής παραδείγματα από την έκθεση της ΕΥ:
• Βοηθός διευθυντής κλινικής με μισθό 76.379 ευρώ μεικτά λαμβάνει επιδόματα ύψους 230.999 ευρώ (302% του μισθού του), συνολικές απολαβές 307.378 ευρώ
• Διευθυντής κλινικής με μισθό 91.566 ευρώ μεικτά επιδόματα σχεδόν 206 χιλιάδες ευρώ (225%), συνολικές ετήσιες απολαβές 297.498 ευρώ
• Βοηθός διευθυντής κλινικής με μισθό 69.337 ευρώ επιδόματα 143.618 ευρώ (207) και συνολικές απολαβές 212.955 ευρώ
• Ιατρικός λειτουργός πρώτης τάξης με ετήσιο μισθό 68.156 ευρώ, υπερωρίες και επιδόματα ύψους 170.064 ευρώ (250%), σύνολο απολαβών 238.220 ευρώ
• Ιατρικός λειτουργός με ετήσιο εισόδημα 53.746 ευρώ έλαβε για υπερωρίες ποσό ύψους 125.565 ευρώ (234%), σύνολο απολαβών 179.312 ευρώ
Στην έκθεση επισημαίνεται ότι «μετά την αυτονόμηση (ανάληψη της διαχείρισης των δημοσίων νοσηλευτηρίων από τον ΟΚΥπΥ) συνέχισε η παροχή επιπρόσθετων επιδομάτων στο ιατρικό προσωπικό, χωρίς διασύνδεση με την παραγωγικότητά του και τα οικονομικά αποτελέσματα του Οργανισμού», με την ΕΥ να συμπληρώνει «εισηγηθήκαμε προς τον ΟΚΥπΥ όπως το σύστημα παραχώρησης επιδομάτων εφημερίας και κινήτρων επαναξιολογείται σε τακτά χρονικά διαστήματα, ανάλογα με τα εισοδήματα του Οργανισμού και τη βιωσιμότητα του. Τα επιδόματα και τα κίνητρα θα πρέπει να συνδεθούν με την παραγωγικότητα, αφού εξεταστούν και οι αντίστοιχες πρακτικές που ακολουθούνται για τους γιατρούς στον ιδιωτικό τομέα που είναι συμβεβλημένοι με το ΓεΣΥ».
Η επιστολή Παπακωνσταντίνου
Στο ίδιο μήκος κύματος ήταν και η προχθεσινή επιστολή του νέου Γενικού Ελεγκτή, Ανδρέα Παπακωνσταντίνου, στον ΟΚΥπΥ, μέσα από την οποία ούτε λίγο ούτε πολύ λέει στον Οργανισμό ότι και τα 2,5 εκατ. ευρώ που προτίθενται να δώσουν στους γιατρούς ως κάθετο κίνητρο είναι πολλά, αφού δεν έχουν επιτευχθεί οι οικονομικοί στόχοι που έθεσαν οι δύο πλευρές, την ίδια στιγμή που λέει «προτού προχωρήσετε σε οποιαδήποτε συμφωνία για τα επόμενα έτη, επικαιροποιήστε την αρχική σας μελέτη συγκρίνοντας τα εισοδήματα των ειδικών ιατρών του ΓεΣΥ (εκτός ΟΚΥπΥ) με αυτά των ειδικών ιατρών που εργάζονται στον ΟΚΥπΥ. Σε αυτή τη σύγκριση θεωρούμε ότι, μεταξύ άλλων, απαιτείται να ληφθούν υπόψη και τα εξής:
• έξοδα λειτουργίας ιδιωτικού ιατρείου (πχ ενοίκια, γραμματέας, αναλώσιμα, απόσβεση εξοπλισμού και μηχανημάτων κ.λπ.)
• τα συνταξιοδοτικά οφέλη για τους ιατρούς που εργάζονται στον Οργανισμό, μετά την αφυπηρέτηση (θα πρέπει να υπολογιστεί η σημερινή τους αξία κατανεμημένη μέχρι την αφυπηρέτηση)
• γενικές αυξήσεις που λαμβάνουν οι εργαζόμενοι στον ΟΚΥπΥ
• ανάληψη ρίσκου από ειδικό ιατρό του ΓεΣΥ (εκτος ΟΚΥπΥ)»
Η τελευταία επιστολή του Γενικού Ελεγκτή, όσο και οι επισημάνσεις της Ελεγκτικής Υπηρεσίας για την προβληματική επιδοματική πολιτική που ακολουθεί ο ΟΚΥπΥ είναι ξεκάθαρες. Δεδομένου τώρα του ότι ο ΟΚΥπΥ θα πρέπει σε λιγότερο από έξι μήνες να αυτονομηθεί, το ερώτημα που προκύπτει είναι επίσης ξεκάθαρο: Θα υπάρξει έλεγχος στην παραχώρηση επιδομάτων με απώτερο σκοπό να ανταμείβονται μέσα από αυτά οι γιατροί που παράγουν έργο και συμβάλλουν στο να καταστούν οικονομικά βιώσιμα τα δημόσια νοσηλευτήρια ή θα πρέπει να ξεχάσουμε την αυτονόμηση και θα συνεχίσει το κράτος, ο φορολογούμενος πολίτης δηλαδή, να πληρώνει για να παίρνουν οι γιατροί επιδόματα, χωρίς έλεγχο και χωρίς λόγο σε κάποιες περιπτώσεις, όπως για το επίδομα ευθύνης;
