Το 2024 η Κύπρος είχε το ψηλότερο ποσοστό αιτήσεων για άσυλο σε σχέση με τον πληθυσμό της στην ΕΕ, σύμφωνα με την Ετήσια Επισκόπηση για το Άσυλο και τη Μετανάστευση 2024 του Ευρωπαϊκού Δικτύου Μετανάστευσης (EMN). Η Επισκόπηση καταγράφει τις βασικές νομικές, πολιτικές και λειτουργικές εξελίξεις στους τομείς του ασύλου και της μετανάστευσης εντός της ΕΕ και σε εθνικό επίπεδο για το έτος 2024. Μεταξύ άλλων, σημειώνει, επίσης, τη μεγάλη μείωση στις αιτήσεις ασύλου που κατέγραψε η Κύπρος το 2024, που φτάνει το 42% σε σύγκριση με το 2023, κατατάσσοντας την Κύπρο στην 8η θέση πανευρωπαϊκά.
Συγκεκριμένα, το 2024 η Κύπρος δέχτηκε 6.750 αιτήσεις, οι οποίες αντιστοιχούν σε 7,23 αιτήσεις ανά 1.000 κατοίκους.
Συγκριτικά, το 2023 είχαν υποβληθεί 11.660, το 2022 21.590 και το 2021 13.260. Συνεπώς, το 2024 η Κύπρος κατέγραψε μείωση της τάξης του 42%, όσο και η Λιθουανία. Μεγαλύτερη ετήσια μείωση στις αιτήσεις ασύλου κατέγραψαν η Ρουμανία (-77%), η Εσθονία (-67%), η Σλοβακία (-64%), η Αυστρία (-60%), η Λετονία (-51%), η Φινλανδία (-49%) και η Βουλγαρία (-46%).
Ακόμα, η Κύπρος κατείχε το 2024 την 3η θέση πανευρωπαϊκά, όσον αφορά το ποσοστό μεταναστών από τρίτες χώρες ως προς τον πληθυσμό της, με 13,8%. Το μεγαλύτερο ποσοστό στην ΕΕ κατέχει η Μάλτα (20,4%) και ακολουθεί η Εσθονία με 16,3%.
Σύμφωνα με την Επισκόπηση, το 2024 αποτέλεσε σημαντικό ορόσημο με την υιοθέτηση του Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, το οποίο θεσπίζει ένα πιο συντονισμένο και ενιαίο πλαίσιο διαχείρισης της μετανάστευσης στην ΕΕ, με εφαρμογή από τον Ιούνιο του 2026.
Συνολικά, οι αιτήσεις ασύλου σε ολόκληρη την ΕΕ μειώθηκαν, για πρώτη φορά, κατά 13% σε σχέση με το 2023.
Μεταξύ άλλων, στην Επισκόπηση αναφέρεται ότι τα κράτη μέλη υιοθέτησαν σημαντικές νομικές μεταρρυθμίσεις, όπως ο αναθεωρημένος Κώδικας Συνόρων Σένγκεν και η νέα Οδηγία για την Ενιαία Άδεια, που ενισχύει τα δικαιώματα των εργαζομένων από τρίτες χώρες.
Σημειώνεται, ακόμη, ότι η νόμιμη μετανάστευση και η κάλυψη των κενών δεξιοτήτων αποτέλεσαν εστιασμένο τομέα δράσης, με έμφαση στην ψηφιοποίηση των διαδικασιών και την τεχνολογική υποστήριξη της ένταξης.
Οι εξελίξεις στην Κύπρο το 2024
Όσον αφορά την Κύπρο, η Επισκόπηση καταγράφει ως σημαντική εξέλιξη τη μεταφορά των αρμοδιοτήτων για θέματα μετανάστευσης και ασύλου από το Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης του Υπουργείου Εσωτερικών στο νέο Υφυπουργείο Μετανάστευσης και Διεθνούς Προστασίας.
Σημειώνεται ότι στις αρμοδιότητες του νέου Υφυπουργείου ανήκει και ο συντονισμός για θέματα εμπορίας προσώπων. Γίνεται, επίσης, αναφορά, ότι η Κύπρος, μαζί με ακόμα τέσσερα κράτη μέλη, βελτίωσαν τις διαδικασίες εντοπισμού και αξιολόγησης ευάλωτων προσώπων στο σύστημα ασύλου τους.
Συγκεκριμένα, αναφέρεται ότι η Κύπρος οργάνωσε εκπαιδεύσεις για αστυνομικούς και άλλους λειτουργούς για να βελτιώσουν την ικανότητά τους να ανιχνεύουν θύματα εμπορίας προσώπων. Επίσης, σημειώνεται ότι η Κύπρος προχώρησε και στην έκδοση ενός οδηγού για τα θύματα εκμετάλλευσης και εμπορίας προσώπων.
Πρόοδος για Σένγκεν
Την πρόοδο της Κύπρου όσον αφορά την πλήρη ένταξή της στον χώρο του Σένγκεν επιβεβαιώνει η Επισκόπηση.
Όπως αναφέρεται, η χώρα εργάζεται για την εφαρμογή των σχετικών συστάσεων του Σένγκεν και την ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησής της. Η Κύπρος εφάρμοσε πλήθος μέτρων για τη βελτίωση της εναρμόνισής της με το κεκτημένο του Σένγκεν, μεταξύ των οποίων η ενίσχυση του προξενικού προσωπικού, η βελτίωση των διαδικασιών επιστροφής, η εναρμόνιση διαφόρων πρακτικών με τον Κώδικα Συνόρων του Σένγκεν, η ανάπτυξη διαλειτουργικών βάσεων δεδομένων και συστημάτων ελέγχου, η αναβάθμιση των σχετικών υποδομών και η έναρξη συμφωνιών εκπροσώπησης.
Καταπολέμηση εργασιακής εκμετάλλευσης
Στην Επισκόπηση αναφέρεται, ακόμα, ότι το Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας υπέγραψε μνημόνιο με το Γραφείο Καταπολέμησης Εμπορίας Προσώπων της Αστυνομίας Κύπρου.
Επιπλέον, σημειώνεται ότι με τροποποίηση του νόμου περί Αλλοδαπών και Μετανάστευσης το 2024, δόθηκε στην Επιθεώρηση Εργασίας η δυνατότητα επιβολής διοικητικών προστίμων σε εργοδότες σε περίπτωση παράνομης εργοδότησης παράτυπων μεταναστών.
Επίσης, δόθηκε πρόσβαση στην Επιθεώρηση Εργασίας στα δεδομένα της Υπηρεσίας Ασύλου, για τον καλύτερο εντοπισμό παράνομα διαμενόντων και εργαζόμενων μεταναστών.
Κέντρα υποδοχής, επιστροφές, συνεργασία με Frontex
Σύμφωνα με την Επισκόπηση, η Κύπρος άρχισε την αναβάθμιση των κέντρων υποδοχής μεταναστών, με στόχο την αύξηση της χωρητικότητας του κέντρου στην Κοφίνου σε 750 κλίνες και τη δημιουργία νέου λογισμικού που θα διασφαλίζει την απρόσκοπτη ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ των διαφόρων υπηρεσιών ασύλου.
Σημειώνεται, ακόμα, ότι η Κύπρος, σε κοινό πρόγραμμα με την Ελλάδα, χρηματοδοτούμενο από την ΕΕ, χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη για την παρακολούθηση των σημείων διέλευσης.
Ακόμα, αναφέρεται ότι η Κύπρος εφάρμοσε μεταρρυθμίσεις με στόχο την πρόληψη και την καταπολέμηση της παράτυπης παραμονής, σε συνδυασμό με την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των επιστροφών. Για πιο αποτελεσματική ανταπόκριση στην καταπολέμηση της παράτυπης παραμονής, ενισχύθηκαν οι επιχειρησιακές προσπάθειες για τον εντοπισμό μεταναστών που διαμένουν παράτυπα και επιβλήθηκαν αποφάσεις επιστροφής.
Όσον αφορά την πολιτική επιστροφών, σημειώνεται ότι η Κύπρος αύξησε τις δράσεις της σε συνεργασία με τη Frontex και υποστήριξε την ανάπτυξη βέλτιστων πρακτικών για εναλλακτικούς τρόπους κράτησης.
Εξάλλου, η Μονάδα Αλλοδαπών και Μετανάστευσης της Αστυνομίας συμμετείχε σε εκπαίδευση για συνοδούς αναγκαστικών επιστροφών, η οποία διοργανώθηκε από τη Frontex. Συνολικά αναφέρεται ότι η Κύπρος συμμετείχε σε 16 Κοινές Επιχειρήσεις Επιστροφής της Frontex.
Η Κύπρος παρείχε, επίσης, εκπαίδευση στις αρμόδιες αρχές για την ενίσχυση της ικανότητάς τους να εντοπίζουν πλαστά έγγραφα. Μέλη της αστυνομίας συμμετείχαν σε εκπαίδευση σχετικά με την ανάλυση χαρακτηριστικών προσώπου και τον εντοπισμό πλαστογραφημένων ταξιδιωτικών εγγράφων.
Μονάδα καταπολέμησης διακινητών
Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται για την ίδρυση εξειδικευμένης μονάδας για την καταπολέμηση των διακινητών στην Κύπρο. Όπως σημειώνεται, τον Φεβρουάριο 2024 η Υπηρεσία Αλλοδαπών και Μετανάστευσης της Αστυνομίας ίδρυσε τη συγκεκριμένη μονάδα, με πρωταρχικό σκοπό τη διάλυση των εγκληματικών δικτύων διακίνησης μεταναστών και την αντιμετώπιση των συνθηκών που ευνοούν την επέκτασή τους.
Για τη διασφάλιση της αποτελεσματικής και αποδοτικής εκτέλεσης των καθηκόντων της, η μονάδα είναι δομημένη σε δύο γραφεία: το Γραφείο Συλλογής Πληροφοριών και το Γραφείο Αξιολόγησης, Επεξεργασίας και Ανάλυσης Πληροφοριών. Η μονάδα στελεχώνεται από ομάδα επτά αστυνομικών.
Στρατηγική ένταξης
Στις υποχρεώσεις του νεοσύστατου Υφυπουργείου Μετανάστευσης εμπίπτει και η ανάπτυξη συνολικής στρατηγικής ένταξης, όπως αναφέρεται στην Επισκόπηση.
Σε αναφορά για τα μέτρα έγκαιρης ένταξης που λαμβάνουν τα κράτη μέλη, σημειώνεται ότι η Κύπρος έχει εφαρμόσει προγράμματα με τη συγχρηματοδότηση του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης.
Όσον αφορά τους ανήλικους και την αξιολόγηση της ηλικίας τους, σημειώνεται ότι η Κύπρος κατάρτισε Τυποποιημένες Διαδικασίες Λειτουργίας, με τη στήριξη της Υπηρεσίας Ασύλου της ΕΕ.
Για το 2024 η Κύπρος ανέφερε μέτρα για επέκταση της υποστήριξης προς όλους τους ασυνόδευτους ανήλικους που ενηλικιώνονται. Στα μέτρα περιλαμβάνονται πρόνοιες για επαγγελματική εκπαίδευση και μαθήματα γλώσσας.
Επιπλέον, γίνεται αναφορά ότι προσλήφθηκε έκτακτο προσωπικό στα δημόσια γραφεία ευρέσεως εργασίας, για να βοηθηθούν τόσο οι αιτητές ασύλου, όσο και οι εργοδότες.
Ακόμα, αναφέρεται ότι η Κύπρος σχεδιάζει την εφαρμογή προπληρωμένης τραπεζικής κάρτας για την πληρωμή των διαφόρων επιδομάτων, αντιμετωπίζοντας με αυτό τον τρόπο δυσκολίες στο άνοιγμα τραπεζικού λογαριασμού από πλευράς μεταναστών.
Όσον αφορά την πρόσβαση των μεταναστών σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, σημειώνεται ότι η Υπηρεσία Ασύλου έχει προβεί σε συμφωνία με τον ΟΚΥπΥ προκειμένου να επισημοποιήσει τη δωρεάν περίθαλψη των αιτητών ασύλου εντός του δημόσιου συστήματος υγείας.
Εξάλλου, όσον αφορά τα παιδιά προσφύγων από την Ουκρανία, σημειώνεται ότι η Κύπρος ανανέωσε την απόφασή της για εξαίρεσή τους από την υποχρεωτική παρακολούθηση μαθημάτων σε δημόσια σχολεία, προκειμένου να συνεχίσουν την εξ αποστάσεως εκπαίδευση του ουκρανικού εκπαιδευτικού συστήματος. Σημειώνεται, ωστόσο, η απαίτηση για υποβολή δελτίων προόδου δύο φορές τον χρόνο.
ΚΥΠΕ
