Πώς είναι να αφιερώνεις όλη σου τη ζωή σε ένα επάγγελμα, να ταυτίζεσαι πλήρως με αυτό και ξαφνικά να ανατρέπονται όλα; Η ζωή μετά τη σύνταξη είναι ένα μεταβατικό στάδιο όπου πρέπει να προσαρμοστείς σε νέα δεδομένα. Ο «Π» μίλησε με ειδικούς αλλά και συνταξιούχους σε διάφορους κλάδους για να απαντήσει στο πιο πάνω ερώτημα. Ευχαριστούμε επίσης τον τέως Πρόεδρο Νίκο Αναστασιάδη ο οποίος μοιράστηκε μαζί μας τις δικές του εμπειρίες μετά τη σύνταξη.
Το συναντάμε στην Κύπρο;
Η συνταξιοδότηση για πολλούς θεωρείται ως η αρχή μιας ήρεμης περιόδου ζωής, απαλλαγμένης από το άγχος της καθημερινότητας. Ωστόσο, για έναν αυξανόμενο αριθμό ενεργών και καταρτισμένων ατόμων στην Κύπρο, η αποχώρηση από την επαγγελματική ζωή σηματοδοτεί μια δύσκολη και συχνά μια έντονη ψυχοκοινωνική μετάβαση, εξήγησε στον «Π» η υπεύθυνη του Κέντρου Μνήμης του Παρατηρητηρίου Τρίτης Ηλικίας, Γιαννούλα Ανδρέου, ονομάζοντάς την «ένα σιωπηλό φαινόμενο στην Κύπρο».
Προσθέτει πως «η απότομη παύση αυτών των στοιχείων μπορεί να οδηγήσει σε αίσθημα κενού, απομόνωσης και, σε αρκετές περιπτώσεις, κατάθλιψης» και, παρ' όλο που δεν γίνονται αντίστοιχες έρευνες στην Κύπρο επί του θέματος, κάποιες ενδείξεις το επιβεβαιώνουν.
Το φαινόμενο είναι συχνότερο σε άτομα άνω των 65 ετών που βγαίνουν στη σύνταξη «χωρίς προετοιμασία ή εναλλακτική δραστηριότητα», προκαλώντας τους «ψυχική δυσφορία». Η κυρία Ανδρέου δεν παρέλειψε να αναφερθεί και στο «στίγμα» που περιβάλλει την ψυχική υγεία, «εμποδίζοντας πολλούς από το να ζητήσουν βοήθεια».
Τι αντιμετωπίζουν οι συνταξιούχοι;
Πέρα από την ξαφνική αδράνεια λόγω απότομης αλλαγής στους ρυθμούς ζωής, ένα άλλο θέμα που προβληματίζει εξίσου τους συνταξιούχους και επηρεάζει την ψυχική τους υγεία είναι και η οικονομική ασφάλεια. Μιλώντας στον «Π», ο γενικός γραμματέας της Ένωσης Κυπρίων Συνταξιούχων (Ε.ΚΥ.ΣΥ), Κώστας Σκαρπάρης, είπε ότι δημιουργούνται «πρόσθετες ανάγκες», όπως απρόβλεπτα έξοδα στον τομέα της υγείας, την ίδια ώρα που το σταθερό εισόδημα μειώνεται. Αναφέρθηκε επίσης στο γεγονός ότι άτομα που επιλέγουν να συνταξιοδοτηθούν στο 63ο έτος αντιμετωπίζουν πέναλτι 12% στο ποσό της σύνταξής τους, αποτρέποντάς τους από το να συνταξιοδοτηθούν σε μια ακόμα παραγωγική ηλικία, όπου μπορούν να ασχοληθούν με κάτι καινούργιο.
Ο κύριος Σκαρπάρης δήλωσε επίσης πως εκδηλώνεται «ψυχολογική πίεση» στα άτομα που είχαν ταυτιστεί με το επάγγελμά τους, είχαν καθημερινή τακτική εργασία και «ένα καλό πρωί έμειναν σπίτι», κάτι που προκαλεί μοναξιά, κοινωνική απομόνωση και αδράνεια. Παράλληλα σημείωσε πως «το σχολιάζουν μεταξύ τους» αλλά όχι ανοιχτά.
Προσωπικές εμπειρίες
Οι ίδιοι οι συνταξιούχοι μοιράστηκαν στον «Π» την εμπειρία τους και πώς βιώνουν τη νέα τους πραγματικότητα, κάποιοι την απολαμβάνουν και κάνουν μια νέα αρχή, άλλοι ζουν με τη σκιά της παλιάς τους ρουτίνας που πλέον δεν υφίσταται. Τρεις επιτυχημένοι και ενεργοί στους κλάδους εργασίας τους, πλέον συνταξιούχοι, διηγούνται πώς βιώνουν τη νέα τους καθημερινότητα.
«Μέχρι τα 69 μου εργαζόμουν σε φοβερά έντονους ρυθμούς, οπότε η αλλαγή ήταν αρκετά έντονη», σημείωσε ο Σ.Α., πρώην διευθυντικό στέλεχος ιδιωτικής εταιρείας, ο οποίος προτίμησε να παραμείνει ανώνυμος. «Ίσως βέβαια στην Κύπρο, όταν πέσεις στην παγίδα του να είσαι εγκλωβισμένος στη δουλειά σου και σου αρέσει, αναπόφευκτα δεν έχεις χρόνο να αναπτύξεις άλλα χόμπι», εξήγησε, κάνοντας τη σύγκριση με συνταξιούχους στο εξωτερικό, όπου «προσβλέπουν σε μια άλλη ζωή που θα ξεκινήσει μετά». Παρ' όλο που πλέον ασχολείται με την οικογένειά του περισσότερο και το θεωρεί ευλογία, ο πρώην διευθυντής θα ήθελε να κάνει κάτι πιο παραγωγικό και αποδοτικό, μιας και οι ασχολίες του δεν τον απασχολούν αρκετά για να «συμπληρώσουν το κενό που δημιουργήθηκε». Διευκρινίζει ωστόσο ότι δεν θα το ονόμαζε κατάθλιψη, αναγνωρίζοντας παράλληλα πως ίσως αν έπαιρνε σύνταξη νωρίτερα θα μπορούσε να ασχοληθεί με κάτι άλλο. «Οι μεγάλοι αρνούνται να φύγουν γιατί νιώθουν ότι συνδράμουν σε κάτι, είναι χρήσιμοι και παραγωγικοί, οπότε μένουν όσο μπορούν», καταλήγει.
Από την άλλη, ο πρώην διευθυντής Μέσης Εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας Κυπριανός Λούης εξήγησε πως η σωστή διαχείριση του χρόνου καθώς διαμορφώνεται μια νέα κατάσταση είναι βασική για να «προσφέρει ευεξία χωρίς άγχος και δημιουργεί μια ποιότητα». Μέσα από τη δική του εμπειρία συνέστησε τον καθορισμό μιας νέας ρουτίνας, βασισμένης σε «ό,τι γεμίζει τον καθένα, μικρό ή μεγάλο» για να γεμίσει τον χρόνο του συνταξιούχου ο οποίος είναι άφθονος. Τόνισε επιπλέον την ανάγκη της διατήρησης της καλής φυσικής κατάστασης για να μπορεί να απολαμβάνει τη νέα καθημερινότητα και δήλωσε πως «είναι σημαντικό να διοχετεύουμε και στους γύρω μας τη χαρά μας για να μπορούν κι αυτοί να βρουν έναν καλύτερο τρόπο ζωής».
Μια ενδιαφέρουσα οπτική πρόσφερε και ο τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Νίκος Αναστασιάδης, ο οποίος μοιράστηκε στον «Π» πως «επιτέλους αποφασίζει τον τρόπο ζωής του χωρίς πρωτόκολλα» και αφοσιώνεται στην οικογένειά του, αναπληρώνοντας τον χαμένο χρόνο. Πρόσθεσε πως «ξαναζεί σαν άνθρωπος, σαν ελεύθερος πολίτης» και δρα μακριά από τις υποχρεώσεις. Βεβαίως, παραμένει ενεργός και δραστήριος στα πολιτικά δρώμενα του τόπου γιατί «το ενδιαφέρον και το καθήκον πάντα υπάρχει και θα έπρεπε πάντα να υπάρχει», δήλωσε.
Τι να κάνουμε για να το προλάβουμε;
Αυτά που συστήνει το Παρατηρητήριο Τρίτης Ηλικίας, τόσο από το κράτος ως παροχή όσο και ως συμβουλές, είναι:
- Η ανάπτυξη προγραμμάτων υποστήριξης για άτομα που πλησιάζουν ή έχουν ήδη βγει σε σύνταξη
- Η ενεργή συμμετοχή σε κοινωνικές και εθελοντικές δραστηριότητες
- Η πρόσβαση σε υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας
Το Παρατηρητήριο Τρίτης Ηλικίας ήδη λειτουργεί με επιτυχία το Κέντρο Μνήμης και Δημιουργικής Απασχόλησης, σύμφωνα με την υπεύθυνή του, Γιαννούλα Ανδρέου. Εκεί διοργανώνονται φυσικές αλλά και πνευματικές δραστηριότητες. Όπως επισημαίνει η κυρία Ανδρέου, «η συνταξιοδότηση δεν πρέπει να σημαίνει το τέλος της ενεργούς ζωής, αλλά την αρχή ενός νέου, δημιουργικού κεφαλαίου».
