Μεγάλη ανάπτυξη παρουσιάζει η κοινότητα των Κελοκεδάρων της επαρχίας Πάφου τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα μετά και την κατασκευή κατοικιών από αρκετούς απόδημους, σύμφωνα με τον πρώην κοινοτάρχη Κελοκεδάρων και ενεργό παράγοντα της περιοχής Μάριο Ζαχαριάδη. Ενδεικτικά ο κ. Ζαχαριάδης διετέλεσε πέντε χρόνια αντιπρόεδρος του κ.σ. Κελοκεδάρων και σχεδόν δεκατρία χρόνια κοινοτάρχης. Ο «Π» πραγματοποίησε οδοιπορικό στην κοινότητα των Κελοκεδάρων που είναι κτισμένη στη δυτική πλαγιά του βουνού Παούρα, σε υψόμετρο 560 μέτρων και συνομίλησε με τον κοινοτάρχη Χρηστάκη Ιγνατίου, τον πρώην κοινοτάρχη και παράγοντα της περιοχής Μάριο Ζαχαριάδη, αλλά και φορείς του Συνδέσμου Αποδήμων και Φίλων Κελοκεδάρων.
Η κοινότητα
Η κοινότητα συμπεριλαμβάνεται στο Σύμπλεγμα των Κοινοτήτων Διαρίζου και Ξεροπόταμου στο οποίο εντάσσονται συνολικά 18 κοινότητες που βρίσκονται στη διασταύρωση Νικόκλειας-Χολετριών κατά μήκος του δρόμου μέχρι τον Άγιο Νικόλαο και πίσω -μέσω της Κοιλάδας Διαρίζου- δηλαδή, όσες κοινότητες συμπεριλαμβάνονται σε όλη την ανατολική Πάφο έχουν ενταχθεί στο σύμπλεγμα αυτό. Ερωτηθείς σχετικά με τη μεταρρύθμιση της ΤΑ και κατά πόσο έχουν ωφεληθεί οι κοινότητες, ο κ. Ζαχαριάδης απάντησε πως χρειάζεται ακόμη λίγος χρόνος, και χαρακτήρισε θετική την προσπάθεια που έγινε για τη μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, προσθέτοντας πως λύνει αρκετά προβλήματα, αν και χρειάζεται να γίνει, εκτίμησε, πιο ευέλικτη. Σύμφωνα με τον πρώην κοινοτάρχη, διαμένουν σήμερα 120 κάτοικοι, ενώ υπάρχουν 25 άτομα από άλλες περιοχές που εγκαταστάθηκαν στο χωριό. Ο πρώην κοινοτάρχης ανέφερε πως διαμένουν 7-8 οικογένειες νεαρών ζευγαριών, ενώ μεταξύ άλλων είναι και κάποιοι που αποφάσισαν να αγοράσουν κατοικία και να ζουν με τις οικογένειές τους.
Κάποτε στα Κελοκέδαρα κατοικούσαν 970 κάτοικοι, και όπως λέγεται, η κοινότητα συνέχισε, δημιουργήθηκε τα παλιά χρόνια από κάποιους βοσκούς που δραστηριοποιούνταν στην περιοχή και λόγω των καινούργιων οικισμών που κτίζονταν υπήρξε μια έξαρση στο να δημιουργηθεί ένας οικισμός, ένας πυρήνας σε σύντομο χρονικό διάστημα, μέχρι που αποτέλεσε η κοινότητα των Κελοκεδάρων το κέντρο της περιοχής. Ένα από τα τρία διαμερίσματα που υπήρχαν στην Πάφο ήταν το διαμέρισμα Κελοκεδάρων και τα άλλα δύο ήταν το Κτήμα, και η Πόλη Χρυσοχούς.
Ο κ. Ζαχαριάδης χαρακτήρισε ευτυχές το γεγονός ότι τα τελευταία 30-35 χρόνια υπάρχει μια αγαστή συνεργασία μεταξύ Κελοκεδάρων και Συνδέσμου Αποδήμων και Φίλων Κελοκεδάρων. Πρόσθεσε πως η συνεργασία αυτή αποδίδει στο να δημιουργούνται διάφορες εκδηλώσεις στην κοινότητα που κρατούν τον κόσμο κοντά στο χωριό και γίνονται ποιοτικές εκδηλώσεις οι οποίες μας θυμίζουν τα βιώματα της κοινότητας, τις παραδόσεις της, τα ήθη και τα έθιμα.
Ανάπλαση
Ο πρώην κοινοτάρχης Μάριος Ζαχαριάδης είπε πως στις μελέτες της κοινοτικής αρχής, είναι η κατασκευή έργου εντός του πυρήνα της κοινότητας που προβλέπει την ανάπλαση των προσόψεων των κατοικιών που εφάπτονται του έργου, πλακόστρωση και γενικά τοπιοτέχνηση των δρόμων που είναι αρκετοί σε όλο το κέντρο της κοινότητας, όπως είπε, από την πλατεία του χωριού μέχρι και την κεντρική εκκλησία που είναι αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο. Το σημαντικό είναι ότι θα γίνουν υπογειοποιήσεις καλωδίων της ΑΗΚ και της Cyta και θα τοποθετηθούν πάσσαλοι για τον φωτισμό των χώρων. Όλα αυτά εντάσσονται συνέχισε, στην προσπάθεια που καταβάλλει η κοινοτική αρχή να δημιουργηθεί ένας καθαρά τοπικός χαρακτήρας και μια αίσθηση ότι εισέρχεσαι σε μια κοινότητα η οποία είχε παρελθόν και θα έχει και μέλλον. Όπως εξήγησε ο κ. Ζαχαριάδης, τα Κελοκέδαρα ήταν μια κοινότητα που φιλοξενούσε πέραν των 15 δημόσιων υπαλλήλων, είχε έξι με επτά υπηρεσίες και παλαιότερα είχε και δικαστήρια, υγειονομικό κέντρο, αστυνομικό σταθμό που διατηρείται μέχρι σήμερα, αλλά και δημοτικό σχολείο.
Οι μαθητές των Κελοκεδάρων μεταβαίνουν στο Περιφερειακό Σχολείο των Χολετριών, κοντινή κοινότητα των Κελοκεδάρων και όσον αφορά τη μέση και την τεχνική εκπαίδευση μεταβαίνουν στο Γυμνάσιο και Λύκειο της Γεροσκήπου αλλά και στην Τεχνική και Επαγγελματική Σχολή της Πάφου. Πρόσθεσε πως το χωριό βρίσκεται σε υψόμετρο 560 μέτρων και κάτω από την τρίτη υψηλότερη βουνοκορφή της ελεύθερης Κύπρου που είναι η Παούρα και μεταξύ Παούρας και Ξεροπόταμου.
Τι μπορείς να δεις
Ο νεαρός κοινοτάρχης Κελοκεδάρων Χριστάκης Ιγνατίου ανέφερε πως μέχρι τις δεκαετίες του 1970 και του 1980, τα Κελοκέδαρα ήταν κέντρο της ευρύτερης περιοχής που επισκέπτονταν τα γύρω χωριά και διέθετε όλες τις υποδομές, αλλά στη συνέχεια η κοινότητα όπως και πολλές άλλες της κυπριακής υπαίθρου, υπήρξε θύμα της αστυφιλίας, καθώς οι νέοι άρχισαν να αναζητούν εργασία στα μεγάλα αστικά κέντρα του νησιού. Χαρακτήρισε την κοινότητά του μια ιδανική τοποθεσία για χαλαρωτική περιήγηση σε ένα παραδοσιακό χωριό μέσα στη φύση, λιγότερο από είκοσι λεπτά από το Εθνικό Δάσος του «Ζυριπιλή». Όπως ανέφερε η περιοχή μπορεί να αποτελέσει και μια μικρή στάση στον δρόμο Πάφου-Τροόδους, για όσους ενδιαφέρονται να επισκεφτούν τα ορεινά χωριά στο εντυπωσιακό σύμπλεγμα βουνών της Κύπρου. Στο εσωτερικό του οικισμού και αφού ο επισκέπτης περάσει τη βρύση στην είσοδό του, θα συναντήσει πετρόχτιστα σπίτια λαϊκής αρχιτεκτονικής, τα λεγόμενα «μακρυνάρια» με τις παραδοσιακές εισόδους και καμάρες. Τα μακρυνάρια απέκτησαν το σχήμα τους λόγω του ότι οι ντόπιοι συνήθιζαν να προσθέτουν ένα δωμάτιο δεξιά ή αριστερά της υφιστάμενης οικίας για κάθε νιόπαντρο παιδί, όπως είπε ο κοινοτάρχης Χρηστάκης Ιγνατίου.
Στην είσοδο του χωριού υπάρχει και το καφενείο της Ελπίδας και του Κωστή που τυγχάνει μεγάλης επισκεψιμότητας αφού προσφέρει και μοναδικό πρωϊνό αλλά και καλό καφέ. Επεσήμανε ακόμη πως τόσο παλαιότερα όσο και σήμερα, πολλοί Κελοκεδαρίτες χρησιμοποιούν για το χωριό τους και το όνομα η «Τζιελοτζιάρα». Είναι, όπως είπε, ένα παραδοσιακό χωριό με δικά του ξεχωριστά χαρακτηριστικά. Τα σπίτια ήταν παλαιότερα όλα χτισμένα με πέτρα από την περιοχή και με δώμα από βολίτζια με κλαδιά δέντρων πάνω σ' αυτά, με χώμα και κόννο.
Η παράδοση
Ο κ. Ιγνατίου ανέφερε πως στην κοινότητά του οι κάτοικοι ασχολούνται με την καλλιέργεια αμπελιών κυρίως οινοποιήσιμες ποικιλίες, με τα σιτηρά, με τις αμυγδαλιές, τα νομευτικά φυτά, τις ελιές, και διάφορα εσπεριδοειδή, όπως πορτοκάλια, λεμόνια και γκρέιπφρουτ, λίγα λαχανικά και φρουτόδεντρα όπως αχλαδιές, ροδακινιές, και μηλιές καθώς και λίγα όσπρια. Πρόσθεσε ακόμη πως η ανόρυξη γεωτρήσεων στην περιοχή των Κελοκεδάρων, βοήθησε στην άρδευση σημαντικής έκτασης γης. Ωστόσο υπάρχουν και αρκετές άγονες ακαλλιέργητες εκτάσεις που καταλαμβάνονται από άγρια φυσική βλάστηση. Ακόμη συνέχισε, η κτηνοτροφία των Κελοκεδάρων είναι επίσης πολύ ανεπτυγμένη.
Η Άντρη Επιφανίου από τον Σύνδεσμο Αποδήμων και Φίλων Κελοκεδάρων μιλάει με πολύ αγάπη για την κοινότητά της, ενώ ιδιαίτερη χαρακτηρίζεται η συμβολή της στη διατήρηση των ηθών και εθίμων της περιοχής. Πανταχού παρούσα σε όλες τις εκδηλώσεις που έχουν να κάνουν με την παράδοση της ορεινής κοινότητάς της αναφέρθηκε στον παλουζέ που παρασκευάζεται στα Κελοκέδαρα, ο οποίος τρώγεται ζεστός ή και κρύος αλλά και στους μερακλήδες που γνωρίζουν ότι ο πιο καλός παλουζές είναι αυτός που μένει στην κατσαρόλα. Άλλοι όπως είπε, προτιμούν ένα πιάτο ζεστό παλουζέ με καρυδόκουνες και άλλοι προτιμούν το παλουζέ κρύο μαζί με παγωμένη ζιβανία και καρυδόκουνες. Η παρασκευή του παλουζέ στα Κελοκέδαρα έχει παράδοση, συνέχισε. Επίσης παραδοσιακά εδέσματα των Κελοκεδάρων είναι, όπως είπε, ο τραχανάς, το ρέσι, τα δάκτυλα, τα κουρουλάκια με έψιμο, τα ξεροτήανα.
Από την πλευρά του ο Λάκης Χριστοφή επί 30 χρόνια ενεργό μέλος στον Σύνδεσμο Αποδήμων και Φίλων Κελοκεδάρων μίλησε στον «Π» για το αρκάτι και τη μαστόρισσά του Αριάδνη Κατσαρή. Σημείωσε πως «κουτσιά δώδεκα έσπαζε πάνω στα γόνατά της και μες στη φίζα με νερό, δάφνη, ρεβίθκια έναν κιλό εγίνετουν το αρκάτι». Ενδεικτικά σημείωσε πως φέρνανε αλεύρι στο δικό τους πιάτο και εκείνη τους το γέμιζε με αφράτο αρκάτι.
Ο κ. Χριστοφή αναφέρθηκε και στο βιβλίο του υπό τον τίτλο «Τζιελοτζιάρα που την Φτελιά ώς την Παούρα». Το βιβλίο του, όπως είπε, αναφέρεται στα τελευταία ποιήματα του Γιάννη Οικονομίδη καθώς και σε δικά του και μερικών άλλων συγχωριανών. Την παρουσίασή του συνέχισε, είχε αναλάβει ο δάσκαλος Χριστάκης Χαραλαμπίδης που αναφέρθηκε στο ποιητικό έργο των συμβαλλόντων και έγινε προβολή από αποσπάσματα εκδηλώσεων με απαγγελίες του Γιάννη Οικονομίδη. Σημειώνεται πως ο κ. Χριστόδουλος ( Λάκης) Χριστοφή εκτός από το βιβλίο «Τζιελοτζιάρα που την Φτελιά ώς την Παούρα» έχει προσφέρει στον Σύνδεσμο Αποδήμων Κελοκεδάρων 153 βιβλία τα οποία θα διατίθενται προς πώληση στις επόμενες εκδηλώσεις του συνδέσμου.
Οι ήρωες
Τα Κελοκέδαρα τιμούν τη μνήμη αρκετών ηρώων. Συγκεκριμένα, δύο από τους 58 εθελοντές κατοίκους της κοινότητας Κελοκεδάρων που κατετάγησαν εθελοντικά και συμμετείχαν στο πλευρό των συμμαχικών δυνάμεων σκοτώθηκαν. Ο Κώστας Δημήτρη φέρεται να σκοτώθηκε στις 30 Νοεμβρίου 1946 στην Αίγυπτο. Τάφηκε στο Στρατιωτικό Κοιμητήριο Φαγίτ της Αιγύπτου. Ο Αλέξανδρος Χρυσοστόμου κατατάγηκε τον Ιούνιο του 1940 και στις 19 Απριλίου 1945 φέρεται να σκοτώθηκε στην Αθήνα. Το όνομά του αναγράφεται σε μνημείο στον Άλιμο Αττικής. Κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ, ο Παναγιώτης Διομήδους, τα ξημερώματα της 30ής Μαΐου 1956, μπροστά στα μάτια της έντρομης συζύγου του, δέχθηκε φονικά πυρά από αγγλική περίπολο, η οποία διενεργούσε έρευνα στην περιοχή. Η κοινότητα των Κελοκεδάρων θρήνησε τον άδικο χαμό ακόμα τριών δικών της ανθρώπων.
Ο Κώστας Γεωργίου Φωτίου, δολοφονήθηκε στις 7 Μαρτίου 1964 στα γεγονότα που έλαβαν χώρα στον Μούτταλο, όταν πάνοπλοι Τουρκοκύπριοι στασιαστές αναίτια άνοιξαν πυρ κατά αμάχων Ελληνοκυπρίων. Στις 24 Ιουλίου 1967, ο καταδρομέας Παντελής Πούρου μαζί με τη μητέρα του, επέβαινε οχήματος το οποίο ανακόπηκε στη διασταύρωση των δρόμων Νικόκλειας-Χολετριών, από ενόπλους Τουρκοκύπριους. Ο Παντελής και η μητέρα του δολοφονήθηκαν εν ψυχρώ, μέσα στο όχημα που τους μετέφερε, γεγονός το οποίο συγκλόνισε την τοπική κοινωνία.
«Δα πας στα Κελοκέδαρα έχουμε μιάλη χάρη,
τιμούμε την παράδοση τζαι το 'χουμε καμάρι.
Οι ρίζες μας έν δαχαμαί τίποτε δεν ξεχνούμε
την φτώσεια που περάσαμε, ώσπου να αναγιωθούμεν
Ψουμί χαλλούμι τζαι ελιά τούτα ήταν τα φαγιά μας
τζαι όπου νήεν πηέναμε, επέρναμεν μιτά μας
Ο τραχανάς ο όξινος, το τριν τζαι τα λαζάνια
μέσα στο κατασιείμωνο ετρώαμεν τα πάντα!
Στους γάμους κάμναν κλέφτικο, τζαι στο χαρτζίν το ρέσι
τρεις μέρες διασκέδαζαν τζαι ήταν ούλλο κκέφι».
Άντρη Επιφανίου
