Σημαντικό έργο, το οποίο έχει τους τελευταίους μήνες παραχθεί στη Δικοινοτική Τεχνική Επιτροπή για το Περιβάλλον, βρίσκεται ενώπιον του Νίκου Χριστοδουλίδη και του Τουφάν Ερχιουρμάν, ώστε, μετά την αλλαγή σελίδας που φέρνει η εκλογή του νέου Τουρκοκύπριου ηγέτη, να το αναδείξουν από κοινού και να προχωρήσουν σε συγκεκριμένες πολιτικές αποφάσεις.
Οι πέντε άξονες
Πρόκειται για πέντε άξονες στις πράσινες πρωτοβουλίες Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης. Οι τρεις -περιβαλλοντική προστασία, κλιματική αλλαγή και επιπτώσεις σε περιοχές εξόρυξης- συμφωνήθηκαν από τις δύο πλευρές στην άτυπη πενταμερή για το Κυπριακό στη Γενεύη τον περασμένο Μάρτιο, ενώ οι άλλες δύο -παρακολούθηση της ποιότητας του αέρα και αντιμετώπιση της ρύπανσης από μικροπλαστικά- προστέθηκαν τον Ιούλιο, στην άτυπη πενταμερή της Νέας Υόρκης. Είναι πρωτοβουλίες για ζητήματα που αφορούν την καθημερινότητα και των δύο κοινοτήτων και συνιστούν κοινές προκλήσεις, καθώς χωρίς τη συνεργασία τους δεν μπορούν να δοθούν λύσεις.
Τα δύο έτοιμα ΜΟΕ
Πρωτοβουλίες όπως η θωράκιση ολόκληρου του νησιού απέναντι στον ορατό κίνδυνο της αποδεκάτισης όλων των εσπεριδοειδών του –οι φυτικές ασθένειες δεν γνωρίζουν διαχωριστικές γραμμές και δεν μπορούν να λυθούν παρά μόνο αν αντιμετωπιστούν στο σύνολο της έκτασης της Κύπρου- από την πιο καταστροφική ασθένεια των εσπεριδοειδών παγκοσμίως, το βακτήριο κίτρινος δράκος των εσπεριδοειδών, αλλά και οι προεργασίες για το άδειασμα των τοξικών λιμνών στην περιοχή της Λεύκας, από τις οποίες διοχετεύεται αρδευόμενο νερό σε κηπευτικά, που μέσω του ελεύθερου εμπορίου καταναλώνει ολόκληρη η Κύπρος, έχουν προχωρήσει σε τέτοιο βαθμό ώστε ο Ελληνοκύπριος συμπρόεδρος της Δικοινοτικής Τεχνικής Επιτροπής Περιβάλλοντος, Μιχάλης Λοϊζίδης, να κάνει σήμερα λόγο για πετυχημένες δράσεις.
Έκκληση για συμφωνία
Μιλώντας στον «Π» για το σημείο που έχει φτάσει η υλοποίηση των «πράσινων» ΜΟΕ, ο κ. Λοϊζίδης εκφράζει την ευχή και κάνει την εισηγήση προς τους δύο ηγέτες, με την ευκαιρία της αλλαγής της τουρκοκυπριακής ηγεσίας, να υπάρξει συμφωνία ώστε να αφεθούν οι Δικοινοτικές Επιτροπές να λειτουργήσουν στο βέλτιστο της δυναμικότητάς τους. Παράλληλα καλεί τους κ. Χριστοδουλίδη και Ερχιουρμάν να αναδείξουν το μέχρι στιγμής έργο για τα «πράσινα» ΜΟΕ και να τα θέσουν με ξεκάθαρο τρόπο, μέσα σε χρονοδιαγράμματα, με συγκεκριμένες προτάσεις-δράσεις και έλεγχο δράσεων.
Κίτρινος δράκος εσπεριδοειδών
Σε πολύ ικανοποιητικό επίπεδο και με αγαστή συνεργασία των επιστημόνων των δύο κοινοτήτων βρίσκονται κάτω από τη θεματική «περιβαλλοντική προστασία» τα μέτρα ενάντια στο βακτήριο κίτρινος δράκος των εσπεριδοειδών ή huanglongbing (HLB), ο οποίος απειλεί με αφανισμό όλα τα εσπεριδοειδή. Σύμφωνα με ξένους εμπειρογνώμονες που βρέθηκαν πρόσφατα στο νησί για συμβουλευτική αρωγή, είναι θέμα χρόνου να εμφανιστεί στην Κύπρο. Ήδη εξαπλωμένος σε όλη την έκταση της Κύπρου βρίσκεται ο κύριος φορέας της ασθένειας, η ασιατική ψύλλα των εσπεριδοειδών (Asian citrus psyllid), Diaphorina citri. Εντοπίστηκε για πρώτη φορά το 2023 στο Φασούρι της Λεμεσού. Αξίζει να τονιστεί ότι, μέχρι στιγμής, το συγκεκριμένο έντομο δεν έχει ανιχνευθεί σε κανένα άλλο κράτος μέλος της ΕΕ, παρά μόνο στην Κύπρο, με τις αρμόδιες υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να παρακολουθούν το θέμα στενά.
Οι δύο κοινότητες καλούνται να συνεργαστούν ώστε, όταν φτάσει το βακτήριο, να καταφέρουν να κρατήσουν περιορισμένη τη ζημιά, ακολουθώντας το παράδειγμα άλλων περιοχών του πλανήτη, όπως η Καλιφόρνια. Αντιθέτως, στη Φλόριδα, όπου δεν έδρασαν προληπτικά και έγκαιρα, η ασθένεια αφάνισε το 75% της παραγωγής εσπεριδοειδών, καθώς καταστράφηκαν τεράστιες εκτάσεις φυτειών. Όπως ανέφερε ο κ. Λοϊζίδης, οι εξειδικευμένοι στις φυτοασθένειες επιστήμονες που συμμετέχουν στην Επιτροπή συμφώνησαν να εισηγηθούν στους δύο ηγέτες συγκεκριμένο πακέτο δρασεων!
- Πρώτον, αποφάσισαν ότι σε τακτά χρονικά διαστήματα θα κοινοποιούν τα αποτελέσματα της συλλογής πληροφοριών από το πεδίο, πάνω σε κοινή βάση δεδομένων, την οποία θα διαχειρίζεται το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα των ΗΕ (UNDP). Στην ίδια βάση θα περνάνε δεδομένα που αφορούν και άλλους παθογόνους οργανισμούς που εξαπλώνονται με ταχείς ρυθμούς προσβάλλοντας επίσης και άλλα φυτικά είδη, όπως οι φραγκοσυκιές, οι φοινικιές, οι κολοκυθιές, οι πεπονιές, οι αγγουριές και τα πεύκα.
- Δεύτερο, για την πτυχή της αντιμετώπισης του εντόμου, η οποία μέχρι σήμερα γίνεται και από τις δύο πλευρές με διάφορους τρόπους, οι επιστήμονες συμφώνησαν ότι η χημική αντιμετώπιση, που αφορά τις μεγάλες καλλιέργειες εσπεριδοειδών, θα πρέπει να γίνεται με συγκεκριμένα σκευάσματα τα οποία δεν είναι απαγορευμένα από την ΕΕ.
- Τρίτο, σε σχέση και με περιοχές που δεν μπορούν να γίνονται ψεκασμοί, όπως οι αυλές των σπιτιών, τα πεζοδρόμια και τα πάρκα, συμφωνήθηκε να απελευθερώνεται στο νησί κοινά αποδεκτό παρασιτοειδές, το οποίο είναι εχθρός και καταπολεμά την ασιατική ψύλλα, ώστε να μην εισάγονται από τις δύο πλευρές διαφορετικά παρασιτοειδή που καταπολεμούν το ένα το άλλο. Η απελυθέρωση του παρασιτοειδούς έχει ήδη αρχίσει.
Και τα παπουτσόσυκα
Σύμφωνα με τον κ. Λοϊζίδη, μία άλλη ασθένεια, για την οποία μέσω της Επιτροπής θα προκύψει σύντομα δέσμη αποτελεσματικών μέτρων, ακολουθώντας κοινές πρακτικές με αυτές που αφορούν τα εσπεριδοειδή, είναι ο ψευδόκοκκος των παπουτσοσυκιών. Όπως είναι γνωστό, τα φυτά, συμπεριλαμβανομένων και των καρπών, καλύπτονται με βαμβακάδα με επακόλουθο τη νέκρωση και ξήρανση.
Τοξικές λίμνες
Για τη θεματική «επιπτώσεις σε περιοχές εξόρυξης» εναπόκειται στους δύο ηγέτες να λάβουν την πολιτική απόφαση για απομάκρυνση των τοξικών νερών από μία έκταση ενός χιλιομέτρου επί ενός χιλιομέτρου λιμνών στην περιοχή της Λεύκας. Η αμερικάνικη εταιρεία CMC, η οποία διαχειριζόταν το μεταλλείο, έφυγε από την Κύπρο λόγω της εισβολής, αφήνοντας πίσω λίμνες με πάρα πολύ τοξικά απόβλητα. Επειδή ήταν από την αρχή κακοφτιαγμένες, κάθε χρόνο, μετά την υπερχείλισή τους, τα τοξικά νερά διοχετεύονται στον υδροφορέα της περιοχής, όπου αρδεύονται με αμφιβόλου ποιότητας νερό μεγάλοι αριθμοί οπωροκηπευτικών, τα οποία ακολούθως πωλούνται σε όλη την Κύπρο, μέσω του εμπορίου της Πράσινης Γραμμής.
Σύμφωνα με τον κ. Λοϊζίδη, είναι όλα έτοιμα για να ξεκινήσει ένα 20ετές έργο απομάκρυνσης των νερών. Από τις τουρκοκυπριακές και ελληνοκυπριακές εταιρείες που είναι έτοιμες να αναλάβουν το έργο μεταφοράς και επεξεργασίας μέχρι τα δρομολόγια που θα ακολουθηθούν μέσω των βουνών, ώστε να μην ενοχλούνται οι κάτοικοι.
Αυτό που απομένει τώρα, τόνισε, είναι η πολιτική απόφαση των δύο ηγετών, χαρακτηρίζοντας απαράδεκτο το να παραμένει μετά από 51 χρόνια το πρόβλημα. Την ίδια ώρα τα μέλη της Δικοινοτικής Τεχνικής Επιτροπής έχουν αποφασίσει και συμφωνήσει τη δημιουργία μίας πλατφόρμας, όπου θα καταγραφούν όλα τα λατομεία και τα αδρανή μεταλλεία στην Κύπρο, μαζί με όλες τις απαραίτητες πληροφορίες και τον κάθε χώρο.
Κυπριακή μέλισσα
Επιστρέφοντας στη θεματική «περιβαλλοντική προστασία» πρέπει να αναφερθεί ότι, εκτός από τις φυτικές ασθένειες, περιλαμβάνει και τις προσπάθειες για διάσωση και διατήρηση της κυπριακής φυλής μελισσών. Η Apis mellifera cypria, η οποία είναι ευερέθιστη και επιθετική από τη φύση της, λόγω της αιώνιας πάλης της με τη σαρκοφάγο εχθρό της, την ανατολική σφήκα Vespa οrientalis, τα τελευταία χρόνια έχει παρεξηγηθεί σε τόσο μεγάλο βαθμό από μεγάλη μερίδα μελισσοκόμων στην Κύπρο με αποτέλεσμα, παρ' όλο που είναι προσαρμοσμένη στις τοπικές περιβαλλοντικές συνθήκες, να δέχεται μεγάλη πίεση σε ολόκληρo το νησί, λόγω της εισαγωγής ξένου γενετικού υλικού. Δηλαδή άλλες φυλές μελισσών, με τις οποίες οι μελισσοκόμοι επιδιώκουν μεταξύ άλλων καλύτερη διαχείριση. Την ίδια ώρα το αυτόχθονο υποείδος βρίσκεται σε διαδικασία αντικατάστασης από ξένα, με αποτέλεσμα να απειλείται με εξαφάνιση, με επακόλουθο τη μείωση της βιοποικιλότητας.
Σύμφωνα με τον κ. Λοϊζίδη, η Επιτροπή έχει ενδείξεις ότι πλέον στα κατεχόμενα μόνο 25% των μελισσών ανήκουν στην κυπριακή φυλή, ενώ αντίστοιχη πρακτική παρατηρείται και στις ελεύθερες περιοχές. Μέχρι στιγμής έγιναν τέσσερις συνεδριάσεις στην Επιτροπή για το θέμα αυτό και το επόμενο βήμα θα είναι οι δράσεις για προώθηση της κυπριακής φυλής.
Αγέλες άγριων σκύλων
Στον πυλώνα του περιβάλλοντος ανήκουν και οι αγέλες άγριων, αδέσποτων σκυλιών. Έχουν περάσει σε κατάσταση άγριας φύσης, αναπαράγονται και πλέον δεν διστάζουν να εμφανίζονται και μέσα στις κοινότητες, όπως του Κάμπου και της Τσακίστρας. Μάλιστα τα τελευταία 6-7 χρόνια έχουν καταγραφεί επιθέσεις σε ανθρώπους, ενώ θανατώθηκαν αγρινά. Το πρόβλημα εντοπίζεται και σε άλλες περιοχές του Δάσους της Πάφου και στην περιοχή της Λεύκας. Όπως ανέφερε ο κ. Λοϊζίδης, υπολογίζεται ένας αριθμός 200.000 αδέσποτων σκύλων σε όλη την Κύπρο. Δεδομένου ότι αυτά τα ζώα δεν μπορούν να μπουν σε κλουβί, έχει, μεταξύ άλλων, ξεκινήσει εντός της Επιτροπής η συζήτηση για δημιουργία μεγάλου περιφραγμένου χώρου, όπου θα οδηγούνται. Επίσης κάτω από την ίδια θεματική θα αρχίσουν σύντομα να συζητούν το πρόβλημα των εισβλητικών ψαριών.
Δύο τελευταίες θεματικές
Για τον πυλώνα της κλιματικής αλλαγής συμφωνήθηκε να περάσουν σε κοινή βάση δεδομένων όλες τις περιπτώσεις τρωτότητας του εδάφους, με συγκέντρωση δεδομένων. Οι άλλες δύο θεματικές, οι οποίες προστέθηκαν τον περασμένο Ιούλιο, είναι η παρακολούθηση της ποιότητας του αέρα και η αντιμετώπιση της ρύπανσης από μικροπλαστικά. Η πρώτη αφορά τη συμφωνία εντός της Επιτροπής για ενημέρωση μέσω μίας πλατφόρμας της κάθε πλευράς για το είδος του καπνού (είτε από πυρκαγιά είτε από βλάβη σε φουγάρο εργοστασίου), που προέρχεται από την άλλη πλευρά, ώστε να είναι γνωστό το τι εισπνέεται. Η γνώση αυτή είναι πολύ σημαντική ώστε να γνωρίζει η κάθε πλευρά αν θα πρέπει να εκκενώσει μία περιοχή, τόνισε ο κ. Λοϊζίδης. Για τη δεύτερη θεματική, ξεκινά τώρα μία προσπάθεια διαχείρισης των μικροπλαστικών που εντοπίζονται στους σταθμούς επεξεργασίας λυμάτων ανά το παγκύπριο και απορρίπτονται στη γη μαζί με τη λάσπη.
