Η Κομισιόν, σε πρόσφατη ενημέρωση της σημείωσε ότι, τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν καλύψει σημαντικά το χάσμα ως προς την επίτευξη των ενεργειακών και κλιματικών στόχων για το 2030.
Πιο συγκεκριμένα, η αξιολόγηση της ΕΕ δείχνει πως η μείωση των καθαρών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου θα κυμανθεί περίπου στο 54% έως το 2030. Μόνο το 2023 καταγράφηκε καθαρή μείωση των εκπομπών κατά 8%, σε σχέση με το 2022. Αυτή η μείωση θεωρείται ως η μεγαλύτερη ετήσια πτώση των τελευταίων δεκαετιών, εξαιρουμένης της προσωρινής μείωσης λόγω της πανδημίας το 2020. Ταυτόχρονα, η ΕΕ τονίζει ότι χρειάζονται συνεχείς ενέργειες ώστε να καλυφθεί το υπόλοιπο του δρόμου. Πρέπει να επιτευχθεί κατά μέσο όρο μείωση των εκπομπών κατά 134 εκατομμύρια τόνους ισοδύναμου CO2 ετησίως (περίπου 2,8 ποσοστιαίες μονάδες των εκπομπών του 1990 ή το ήμισυ της μείωσης των εκπομπών που παρουσιάστηκε το 2023) από τώρα έως το 2030. Ωστόσο, οι επιδόσεις αυτές δεν κατανέμονται επί ίσοις όροις μεταξύ των κρατών μελών. Τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία από την ΕΕ δείχνουν ότι δέκα κράτη μέλη βρίσκονται πίσω από τους στόχους τους, συμπεριλαμβανομένης και της Κύπρου. Η χώρα μας μαζί με την Ιταλία και την Κροατία έχουν ήδη υπερβολικές εκπομπές για να επιτευχθούν οι ενδιάμεσοι στόχοι μέχρι το τέλος του 2025. Στον αντίποδα, κράτη όπως η Αυστρία, το Βέλγιο, οι σκανδιναβικές χώρες, η Ελλάδα και η Ισπανία, βρίσκονται πιο κάτω από τα όρια που έχουν θέσει.
Με μία περίπου πενταετία να απομένει για τον εν λόγω στόχο, το ανεξάρτητο επιστημονικό project «Climate Action Tracker» επισημαίνει ότι, «παρά την πρόοδο, η ΕΕ δεν βρίσκεται πλήρως σε τροχιά για τον στόχο 55% το 2030». H διεθνής ομάδα παρακολούθησης υπολογίζει πως συνολικά η ΕΕ θα επιτύχει μείωση κατά 52%.
Με ορίζοντα το 2050
Όσον αφορά τον στόχο που έχει τεθεί για το 2050, οι επιδόσεις της ΕΕ μπορούν να χαρακτηριστούν ως ανάμεικτες. Το προηγούμενο έτος η Κομισιόν ανέβασε τον πήχη, προτείνοντας τον δεσμευτικό στόχο μείωσης 90% έως το 2040, δημιουργώντας δηλαδή το δεύτερο «μαξιλάρι».
Σύμφωνα με το EU Monitor, η καμπύλη των εκπομπών φαίνεται να κινείται προς τον απαιτούμενο στόχο, αλλά ο ρυθμός δράσης χρειάζεται επιτάχυνση. Η σχετική αξιολόγηση δείχνει ότι για να επιτευχθεί η κλιματική ουδετερότητα έως το 2050, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της πρέπει να επιταχύνουν σημαντικά τον ρυθμό της αλλαγής. Η νομοθετική δέσμη «Fit-for-55» πρέπει να εγκριθεί πλήρως. Παράλληλα, προτείνει πιο λεπτομερή παρακολούθηση για την αξιολόγηση της προόδου, σχετικά με τους παράγοντες που ευνοούν τις εκπομπές στους διάφορους τομείς, ώστε να επισημανθεί πού απαιτείται να δοθεί περισσότερη βαρύτητα.
Τα εμπόδια
Από την εξαγγελία της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας το 2019 μέχρι και σήμερα πολλά έχουν αλλάξει. Ένα σύνολο από παράγοντες φαίνεται να παρεμποδίζουν την επίτευξη του στόχου για το 2050. Από τον πόλεμο στην Ουκρανία και στη συνεπακόλουθη απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο μέχρι τη μερική αλλαγή του πολιτικού σκηνικού στην ΕΕ. Από τις κυβερνήσεις των κρατών μελών που ζητάνε την επάνοδο της πυρηνικής ενέργειας μέχρι και τις πολιτικές φωνές για επιστροφή στα ορυκτά καύσιμα.
Η ρωσική εισβολή και η ανάγκη για ενεργειακή αυτονομία, αύξησε το κόστος της ενέργειας, με τη Γαλλία και την Ουγγαρία να στρέφονται προς τις λύσεις που δίνει η πυρηνική ενέργεια. Παράλληλα, οι εκλογικές ανακατατάξεις σε πολλά κράτη μέλη κατά την τελευταία διετία και η άνοδος ακροδεξιών-λαϊκιστικών κυβερνήσεων και πολιτικών κομμάτων οδήγησαν στην αμφισβήτηση της πράσινης μετάβασης. Για παράδειγμα, η Ευρωπαϊκή Ομάδα των Συντηρητικών προώθησε σενάρια αναβολής της απαγόρευσης πωλήσεων αυτοκινήτων εσωτερικής καύσης μετά το 2035, ενώ σε ορισμένες εκ των περιπτώσεων τίθενται στην ίδια ζυγαριά οι ΑΠΕ με την πυρηνική ενέργεια.
Κλονίζεται η «συγκυβέρνηση»;
Πιο πρόσφατο σχετικό γεγονός είναι η φαινομενική απόσυρση του σχεδίου Οδηγίας για τους «Πράσινους Ισχυρισμούς» (Green Claims Directive). Η εν δυνάμει Οδηγία θα προστατεύει καλύτερα τα δικαιώματα των καταναλωτών και θα προωθεί φιλικές προς το περιβάλλον αποφάσεις, οικοδομώντας μία κυκλική οικονομία που επαναχρησιμοποιεί και ανακυκλώνει υλικά.
Κατά την εβδομάδα που διανύουμε αρκετοί αξιωματούχοι της Κομισιόν φάσκουν και αντιφάσκουν κατά πόσον η Οδηγία παραμένει στο τραπέζι, έχει αποσυρθεί ή θα αλλάξει πλεύση. Αρκετές φωνές που προέρχονται από τα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα που συναποτελούν την άτυπη συγκυβέρνηση της ΕΕ, των Σοσιαλδημοκρατών, των Φιλελεύθερων (Renew) και των Πρασίνων, εξέφρασαν την εναντίωσή τους στην όποια προσπάθεια απόσυρσης ή αλλοίωσης του χαρακτήρα της Οδηγίας. Ορισμένοι μάλιστα τόνισαν πως θα αποσύρουν την υποστήριξή τους προς την πρόεδρο της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, καθώς θεωρούν πως κλείνει το μάτι προς την ακροδεξιά.
Σημειώνεται ότι, αυτή η άτυπη συγκυβέρνηση διατηρείται οριζόντια σε όλους τους θεσμούς της ΕΕ, από το Ευρωκοινοβούλιο και την Κομισιόν μέχρι και το Συμβούλιο.
Στην πράξη
Στην πράξη, η Πράσινη Συμφωνία και οι νόμοι που πηγάζουν από αυτήν διέπουν οριζόντια την καθημερινότητα των πολιτών της ΕΕ. Από την προώθηση των ΑΠΕ, τη μετακίνηση με δημόσια και ιδιωτικά μέσα, μέχρι τα τρόφιμα, τα σκύβαλα και τα υλικά κατασκευών.
Η Κομισιόν και κατ’ επέκταση η ΕΕ, σε πολλές περιπτώσεις θέτουν το πλαίσιο και εναπόκειται στα κράτη μέλη πώς θα εφαρμόσουν τις σχετικές Οδηγίες. Ως εκ τούτου, πολλές φορές οι εθνικές πολιτικές μετατοπίζουν το κόστος στους απλούς πολίτες, δημιουργώντας παράλληλα ένα αρνητικό κλίμα για την Πράσινη Συμφωνία.
Η παγκόσμια εικόνα
Παρά τα εμπόδια, στον παγκόσμιο χάρτη η ΕΕ μπορεί να χαρακτηριστεί ως πρωτοπόρα στη μείωση των αερίων και γενικά στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής κρίσης. Σε σύγκριση με χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Ρωσία και η Ινδία, η Ευρώπη εμφανίζει σταθερή μείωση εκπομπών.
Οι ΗΠΑ, ενώ έχουν ανακοινώσει ότι στοχεύουν στη μείωση των εκπομπών κατά 50-52% έως το 2030 σε σύγκριση με το 2005, στην πράξη δυσκολεύονται να διατηρήσουν σταθερή καθοδική πορεία. Σύμφωνα με την Υπηρεσία Ενεργειακών Πληροφοριών των ΗΠΑ (ΕΙΑ), σε έκθεση που δημοσίευσε τον προηγούμενο μήνα, οι εκπομπές CO2 που σχετίζονται με την ενέργεια στις ΗΠΑ μειώθηκαν το 2024 συνολικά λιγότερο από 1%. Παράλληλα, η Κίνα ως η χώρα με τη μεγαλύτερη ρύπανση στον πλανήτη, παρά την εντυπωσιακή στροφή της στις ΑΠΕ και τη μείωση των εκπομπών κατά 1,6% σε ετήσια βάση το πρώτο τρίμηνο του 2025 και κατά 1% τους τελευταίους 12 μήνες (Carbon Brief), φαίνεται ότι έχει ακόμη δρόμο να διανύσει.
