Κάθε πολίτης στην ΕΕ θα πρέπει να αισθάνεται ασφαλής και ότι τα δικαιώματά του προστατεύονται. Την ίδια στιγμή, η ΕΕ δεν θα μείνει θεατής όταν καταπατούνται τα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών. Έχοντας στη φαρέτρα της το Άρθρο 7, που της δίνει τη δυνατότητα αναστολής ορισμένων δικαιωμάτων που απορρέουν από την ιδιότητα του κράτους μέλους.
Ο πρόεδρος της Επιτροπής Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων (LIBE) του Ευρωκοινοβουλίου, Χαβιέρ Ζαρζαλέχος, σε συνέντευξή του στον «Π», αναλύει τις προτεραιότητες και τους στόχους της ΕΕ γύρω από τα ζητήματα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Ο κ. Ζαρζαλέχος, προερχόμενος από το Λαϊκό Κόμμα της Ισπανίας (ΕΛΚ), σημειώνει πως οι νόμοι από μόνοι τους δεν αρκούν και χρειάζεται να πλαισιώνονται από πρωτοβουλίες μέσω της κοινωνίας των πολιτών, για να λάβουν σάρκα και οστά.
Παράλληλα, αναφέρεται στο μεταναστευτικό ζήτημα και την άνοδο της ξενοφοβίας, του ρατσισμού, κάνοντας ιδιαίτερη αναφορά στην Κύπρο. Τονίζει πως η Κύπρος, ούσα χώρα πρώτης γραμμής, χρειάζεται ουσιαστική αλληλεγγύη από το σύνολο της ΕΕ.
Ο κ. Ζαρζαλέχος έχει να επιδείξει πλούσια κοινοβουλευτική δράση. Κατά τη δεύτερη θητεία του, είναι συνεισηγητής δύο εκθέσεων του Ευρωκοινοβουλίου. Η πρώτη αφορά την πρόταση για τον διορισμό του προέδρου της Αρχής για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Η δεύτερη έχει ως κύριο θέμα τη θέσπιση ελάχιστων προτύπων σχετικά με τα δικαιώματα, την υποστήριξη και την προστασία θυμάτων της εγκληματικότητας.
Ποιες είναι οι βασικές προτεραιότητες της LIBE για την υπεράσπιση του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων στα κράτη μέλη της ΕΕ;
Αυτή τη στιγμή, μία από τις μεγαλύτερες μας ανησυχίες στην επιτροπή LIBE είναι να διασφαλίσουμε ότι το κράτος δικαίου και τα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών γίνονται σεβαστά σε ολόκληρη την ΕΕ. Αυτές είναι οι αξίες πάνω στις οποίες χτίστηκε η Ένωση και δεν έχουμε περιθώριο να τις παίρνουμε ελαφρά τη καρδία.
Παρακολουθούμε στενά την κατάσταση σε κάθε χώρα –κυρίως μέσα από τις ετήσιες εκθέσεις για το κράτος δικαίου. Θέλουμε να βλέπουμε ανεξάρτητα δικαστήρια, πραγματική βούληση για την καταπολέμηση της διαφθοράς, ισχυρές εγγυήσεις για την προστασία των δημοσιογράφων και ένα υγιές περιβάλλον για τη δράση της κοινωνίας των πολιτών. Στόχος μας είναι κάθε πολίτης στην ΕΕ να αισθάνεται ασφαλής και ότι τα δικαιώματά του προστατεύονται, ανεξαρτήτως χώρας.
Προβλέπεται αυστηρότερη εποπτεία για κράτη που αποκλίνουν από τις θεμελιώδεις αρχές της ΕΕ;
Αναμφίβολα. Η ΕΕ δεν μπορεί να παραμένει αμέτοχη, όταν ένα κράτος αρχίζει να απομακρύνεται από τις κοινές μας αξίες. Για αυτόν τον λόγο υπάρχει ο μηχανισμός αιρεσιμότητας για το κράτος δικαίου, ο οποίος συνδέει τη χορήγηση ευρωπαϊκών κονδυλίων με την τήρηση θεμελιωδών αρχών, όπως η δημοκρατία και η δικαιοσύνη.
Παράλληλα, προωθούμε ειλικρινείς και ανοιχτούς διαλόγους με τις εθνικές κυβερνήσεις ώστε να προλαμβάνονται τα προβλήματα εγκαίρως. Όμως, αν η κατάσταση γίνει σοβαρή, είμαστε έτοιμοι να στηρίξουμε πιο αποφασιστικά μέτρα, όπως αυτά που προβλέπει το Άρθρο 7. Πάντα, όμως, με σεβασμό και στόχο την εξεύρεση λύσεων.
Πώς αντιμετωπίζει η Επιτροπή της LIBE την άνοδο της ξενοφοβίας, του ρατσισμού και του αντισημιτισμού σε ορισμένες χώρες της ΕΕ;
Η αλήθεια είναι ότι με θλίβει βαθιά η αύξηση αυτών των φαινομένων σε μέρη της Ευρώπης. Ο ρατσισμός, η ξενοφοβία και ο αντισημιτισμός αντιβαίνουν πλήρως ό,τι πρεσβεύει η ΕΕ: τον σεβασμό, την ισότητα και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
Στη LIBE, πιέζουμε όλα τα κράτη μέλη να καταρτίσουν εθνικά σχέδια δράσης για την καταπολέμηση του ρατσισμού και του αντισημιτισμού. Όμως οι νόμοι από μόνοι τους δεν αρκούν. Χρειάζονται επίσης εκπαιδευτικά προγράμματα, τοπικές πρωτοβουλίες και κοινωνικές δράσεις που να ενισχύουν την κατανόηση και την ανεκτικότητα.
Εξίσου κρίσιμο είναι να καταγράφονται σωστά τα εγκλήματα μίσους. Αν δεν έχουμε αξιόπιστα δεδομένα δεν μπορούμε να σχεδιάσουμε αποτελεσματικές πολιτικές ούτε να στηρίξουμε τα θύματα. Και η στήριξη δεν είναι μόνο νομική –είναι και ψυχολογική, ανθρώπινη και κοινωνική.
Η καταπολέμηση του μίσους απαιτεί συντονισμένη προσπάθεια από κυβερνήσεις, σχολεία, κοινότητες, Αστυνομία και -το σημαντικότερο- ξεκάθαρη στάση από τους πολιτικούς ηγέτες, που πρέπει να μιλούν ανοιχτά ενάντια στη μισαλλοδοξία.
Πώς προστατεύει η LIBE τα προσωπικά δεδομένα και την ιδιωτικότητα των πολιτών, ιδίως εν μέσω ραγδαίων ψηφιακών εξελίξεων;
Η προστασία της ιδιωτικότητας είναι απόλυτη προτεραιότητα, ιδιαίτερα τώρα που η τεχνολογία εξελίσσεται με καταιγιστικούς ρυθμούς. Ο Κανονισμός GDPR (γενικός κανονισμός για την προστασία δεδομένων) αποτελεί τον βασικό μας «πυλώνα». Καθορίζει σαφείς κανόνες για το πώς διαχειρίζονται οι εταιρείες και οι δημόσιες Αρχές τα προσωπικά δεδομένα και κατοχυρώνει τα δικαιώματα των πολιτών.
Παρακολουθούμε στενά την εφαρμογή του εν λόγω Κανονισμού σε κάθε κράτος. Με την έλευση της τεχνητής νοημοσύνης και της «μεγάλης πληροφορίας» (big data), προκύπτουν συνεχώς νέες προκλήσεις και πρέπει να παραμείνουμε σε επαγρύπνηση.
Ο στόχος μας είναι ξεκάθαρος: να είναι το ψηφιακό μέλλον της Ευρώπης ανθρωποκεντρικό. Η τεχνολογία δεν πρέπει ποτέ να τίθεται πάνω από τα δικαιώματα. Πιέζουμε για ισχυρές εγγυήσεις ώστε η προστασία της ιδιωτικότητας να συμβαδίζει με την καινοτομία και να υπάρχει εμπιστοσύνη στη διαχείριση των προσωπικών δεδομένων.
Ψηφιακή Δικαιοσύνη
Σε ποιο στάδιο βρίσκονται οι συζητήσεις για τη νέα ρύθμιση περί Ψηφιακής Δικαιοσύνης (Digital Fairness Act);
Βρισκόμαστε ακόμα σε πρώιμο στάδιο διαβουλεύσεων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συγκεντρώνει απόψεις από καταναλωτές και επιχειρήσεις για να δει τι αποφάσεις χρειάζονται –ειδικά σε θέματα όπως παραπλανητικά ψηφιακά τεχνάσματα, υπερ-εξατομικευμένες διαφημίσεις ή εθιστικά χαρακτηριστικά εφαρμογών. Δεν είναι ακόμη σαφές αν το τελικό πλαίσιο θα πάρει τη μορφή κανονισμού ή οδηγίας. Αυτό θα εξαρτηθεί από τα αποτελέσματα της διαβούλευσης και των μελετών αντικτύπου. Ωστόσο, περιμένουμε επίσημη πρόταση μέσα στο δεύτερο εξάμηνο του 2026.
Μέχρι τότε, η LIBE παραμένει στενά εμπλεκόμενη. Θέλουμε οι νέοι κανόνες να κάνουν πραγματικά τον ψηφιακό κόσμο πιο δίκαιο και ασφαλή τόσο για τους πολίτες όσο και για τις επιχειρήσεις.
Πώς προωθεί η LIBE την ισότητα και την προστασία των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ+ πολιτών, ιδιαίτερα σε χώρες όπου τα δικαιώματα αυτά απειλούνται;
Κάθε άνθρωπος αξίζει να ζει χωρίς φόβο και διακρίσεις, ανεξαρτήτως του ποιον αγαπά ή πώς αυτοπροσδιορίζεται.
Στη LIBE εργαζόμαστε για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, ώστε να παρέχει σαφής προστασία από τις διακρίσεις, τα εγκλήματα μίσους και τη βία. Επίσης, πιέζουμε να διασφαλιστεί ότι αυτές οι προστασίες εφαρμόζονται στην πράξη –όχι μόνο στα χαρτιά.
Αλλά δεν πρόκειται μόνο για νόμους. Υποστηρίζουμε εκπαιδευτικά προγράμματα, δράσεις εντός κοινοτήτων και πρωτοβουλίες που προωθούν την αποδοχή και την κατανόηση. Όταν διαπιστώνουμε παραβιάσεις, χρησιμοποιούμε τις εποπτικές μας αρμοδιότητες και συνεργαζόμαστε με την Κομισιόν και τις αρμόδιες Αρχές για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Στο τέλος, θέλουμε μία Ευρώπη όπου ο καθένας μπορεί να είναι ο εαυτός του, χωρίς φόβο.
Κύπρος και μετανάστευση
Πώς μπορεί η LIBE να στηρίξει αποτελεσματικότερα την Κύπρο, ως κράτος πρώτης γραμμής που δέχεται δυσανάλογη πίεση στο θέμα του ασύλου;
Η Κύπρος αντιμετωπίζει πραγματικά μεγάλη πίεση λόγω του αριθμού των αιτούντων άσυλο που φτάνουν στη χώρα. Ως κράτος πρώτης γραμμής, χρειάζεται ουσιαστική αλληλεγγύη από το σύνολο της ΕΕ.
Εδώ έρχεται ο νέος Κανονισμός για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, που προβλέπει ένα σύστημα επιμερισμού ευθύνης μεταξύ των κρατών μελών. Η LIBE εργάζεται ώστε τα μέτρα επανεγκατάστασης να εφαρμοστούν γρήγορα και δίκαια, ώστε χώρες όπως η Κύπρος να μην σηκώνουν μόνες τους το βάρος.
Παράλληλα, πιέζουμε για ενίσχυση της οικονομικής, τεχνικής και ανθρώπινης υποστήριξης, ώστε η Κύπρος να μπορέσει να διατηρήσει υψηλά πρότυπα προστασίας ενώ διαχειρίζεται τις ροές. Το βασικό είναι η συνεργασία –για να μην μείνει καμία χώρα μόνη και για να διασφαλιστεί ότι όσοι φεύγουν από συνθήκες εξαθλίωσης αντιμετωπίζονται με αξιοπρέπεια.
