«Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, ήμουν φυσιοδίφης και ερευνητής της κυπριακής βιοποικιλότητας, με ιδιαίτερη αγάπη για τα πουλιά», διαβεβαιώνει στα 64 του χρόνια ο Γιώργος Κωνσταντίνου, με αφορμή την έκδοση αυτές τις μέρες του τετράτομου βιβλίου του «Τα πουλιά της Κύπρου». Σαν χθες θυμάται να περιφέρεται με το κοντό παντελόνι στα χωράφια, όταν η περιοχή της Ακρόπολης στη Λευκωσία είχε χωράφια, εξερευνώντας τη φύση με θαυμασμό και περιέργεια. «Θυμάμαι πόσο ευτυχισμένος ένιωθα όταν έβλεπα για πρώτη φορά ένα φίδι, ένα πουλί, ένα λουλούδι ή ένα έντομο που δεν είχα ξαναδεί. Διψούσα να μάθω τα πάντα. Θυμάμαι τη μάνα μου να με ψάχνει μαζί με τη γιαγιά μου όταν νύχτωνε και δεν είχα επιστρέψει στο σπίτι. Οι τσέπες μου ήταν γεμάτες σαλιγκάρια, σαύρες, βάτραχους, ακόμα και φίδια. Η μάνα μου μού είπε ότι στην πρώτη μου έξοδο από το σπίτι, στα δύο μου χρόνια, με βρήκε να κάθομαι στο χώμα και να κρατάω έναν μεγάλο γαιοσκώληκα, κοιτάζοντάς τον με γουρλωμένα μάτια. «Φυσιοδίφης γεννιέσαι, δεν γίνεσαι», τονίζει, επιστρέφοντας στο σήμερα.
2.237 φωτογραφίες
Κάθε τόμος των 300 περίπου σελίδων περιλαμβάνει, με τη σφραγίδα της προσωπικής εμπειρίας, πληροφορίες για σχεδόν όλα τα πουλιά που έχουν καταγραφεί στο νησί μας μέχρι σήμερα, τις καλύτερες περιοχές πτηνοπαρατήρησης, κατάλογο πουλιών της Κύπρου, επιστημονικά δεδομένα και πλούσιο φωτογραφικό υλικό, το οποίο αποτελεί την κορωνίδα στο όλο έργο. Συνολικά, παρουσιάζονται στον αναγνώστη 2.237 φωτογραφίες, οι οποίες αποτυπώνουν την ποικιλία και την ομορφιά της ορνιθοπανίδας της Κύπρου, την οποία για χρόνια ο Γιώργος Κωνσταντίνου μελέτησε, απόλαυσε και μοιράστηκε με άλλους ανθρώπους, από την Κύπρο και το εξωτερικό. «Στον πλανήτη Γη, με τα χιλιάδες θαυμαστά δημιουργήματα, κάποιοι βλέπουν το θαύμα και άλλοι το προσπερνούν αδιάφορα. Δυστυχώς, πολλοί άνθρωποι δεν μπορούν να αντιληφθούν το μεγαλείο, την τελειότητα και τη σοφία της φύσης. Έρχονται και φεύγουν από αυτόν τον κόσμο, χωρίς ποτέ να καταλάβουν ότι πέρασαν για λίγο από έναν μαγικό κόσμο θαυμάτων. Είμαι πραγματικά ευτυχισμένος που δεν είμαι ένας από αυτούς», δηλώνει σήμερα στον «Π».
Η συγγραφή του βιβλίου απαίτησε 8 χρόνια επίπονης δουλειάς, ενώ για τη συλλογή του φωτογραφικού υλικού χρειάστηκαν 17 χρόνια πτηνοπαρατήρησης και έρευνας σε όλη την Κύπρο. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, εξερεύνησε όλους τους βιότοπους του νησιού, (ελεύθερες και κατεχόμενες περιοχές) καταγράφοντας τις πτηνολογικές δραστηριότητες και τις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής. Εξάλλου μέρος του βιβλίου αποτελούν κείμενα και φωτογραφίες που φιλοξενούσε η εβδομαδιαία σελίδα του Γιώργου Κωνσταντίνου στην κυριακάτικη έκδοση του «Πολίτη» και στο politis.com.cy. Εκφράζει την ελπίδα ότι το βιβλίο του θα αποτελέσει πηγή μάθησης για τις σημερινές και μελλοντικές γενιές. «Κανείς δεν μπορεί να αγαπήσει και να προστατεύσει κάτι, αν δεν το γνωρίσει πρώτα», σημειώνει.
Όταν «πέσει σύρμα»
Τον συναντήσαμε στην οικία του στο Γέρι, το «ορμητήριο» για φωτογράφιση της κυπριακής άγριας ζωής, από όπου μόλις «πέσει σύρμα» στους κύκλους των πτηνοπαρατηρητών για την άφιξη ενός σπάνιου πουλιού, τρέχει σε οποιοδήποτε μέρος της Κύπρου για να το απαθανατίσει με τον φακό του. Όπως σημειώνει, πρόκειται για σπάνια πουλιά τις περισσότερες φορές, τα οποία έχεις την ευκαιρία να συναντήσεις για μοναδική φορά στη ζωή σου. Αναφέρει ότι το βιβλίο του περιλαμβάνει αρκετές φωτογραφίες από πτηνά που είδε μία φορά στη ζωή του. Μάλιστα μάς δίνει και ορισμένα παραδείγματα: «Όπως ο ερωδιός των μαγκροβίων (Butorides striata), ο οποίος το 2014 ήρθε και έμεινε λίγες μέρες στο Ζακάκι Λεμεσού, ο ερημοκόρακας (Brown-necked raven - Corvus ruficollis), ο οποίος αναφέρθηκε το 2016 στο Κάβο Γκρέκο και το ασιατικό μαυροκιρκίνεζο (Falco amurensis), την ίδια χρονιά στην Αγία Βαρβάρα στην Πάφο». Φωτογράφισε πουλιά για τα οποία υπάρχουν μέχρι σήμερα μία ή δύο αναφορές παρουσίας τους στην Κύπρο, και αν ισχύει το δεύτερο, το μεταξύ τους διάστημα μπορεί να είναι 10-20 χρόνια.
Εχθρός ο άνθρωπος
«Εχθρός των πουλιών αυτών είναι, όπως πάντα, ο άνθρωπος», τονίζει ο φυσιοδίφης. «Γίνεται καταστροφή των βιοτόπων τους, αρπαγή αβγών από συλλέκτες, αρπαγή νεοσσών και θανάτωση από ασυνείδητους κυνηγούς. Στην Κύπρο είναι πολύ συχνό το φαινόμενο κυνηγοί να πυροβολούν αυτά τα υπέροχα πουλιά και να ανευρίσκονται σκοτωμένα ή τραυματισμένα από σκάγια. Κίνδυνος σοβαρός είναι και η λαθροθηρία, καθώς στα ξόβεργα και τα δίχτυα παγιδεύονται σημαντικοί αριθμοί αποδημητικών πουλιών, πολλές φορές σπάνιων», προσθέτει. «Αντιμετωπίζουν βέβαια κι άλλους κινδύνους τα μεταναστευτικά πουλιά, όπως οι καταιγίδες και οι τυφώνες, αλλά αυτά είναι φυσικά φαινόμενα και δεν τα απειλούν στον ίδιο βαθμό με τον άνθρωπο».
Περιγράφοντας τον ψαραετό
Σημειώνει ότι από όλα τα πουλιά που έχει συναντήσει στις εξορμήσεις του, ορισμένα κατέχουν για τον ίδιο ξεχωριστή θέση, όπως οι αετοί που είναι από τα πιο μεγαλοπρεπή και δυνατά πτηνά. Ο Γιώργος Κωνσταντίνου μοιράζεται μαζί μας τις εντυπώσεις του από ψαραετούς που παρατήρησε σε φράγματα και λίμνες της Κύπρου: «Πετάει κάνοντας κύκλους πάνω από τη λίμνη και μόλις εντοπίσει τη λεία του κάνει μια εντυπωσιακή πτώση μέσα στο νερό πιάνοντας το θήραμά του. Έχω δει αρκετές φορές αυτή τη βύθιση και πραγματικά είναι ένα απίστευτο θέαμα. Κυνηγάει συνήθως ψάρια μικρού και μεσαίου μεγέθους, ενώ τα είδη είναι ποικίλα και εξαρτώνται από την περιοχή κυνηγιού και την αφθονία του κάθε είδους. Λίγο πριν ακουμπήσει το νερό επιμηκύνει τα πόδια του προς τα εμπρός, ώστε να είναι αυτά τα πρώτα που θα μπουν μέσα και λυγίζει τις φτερούγες του προς τα πίσω. Μόλις τα δάχτυλα ακουμπήσουν το ψάρι και το συλλάβουν, ξαναπαίρνει ύψος με δυνατά χτυπήματα των φτερούγων. Κατά την πτήση κρατάει το ψάρι και με τα δύο πόδια, βάζοντας το ένα μπροστά από το άλλο. Η κατανάλωση γίνεται με τον ψαραετό να κάθεται σε κάποιο στήριγμα και πάντα να τρώει πρώτα το κεφάλι. Η επιτυχία του στο κυνήγι κυμαίνεται στο 50%, αλλά επηρεάζεται από τις περιβαλλοντικές συνθήκες της περιοχής. Φτιάχνει τη φωλιά του σε απρόσιτα μέρη, όπως απότομους βράχους, μικρά νησάκια σε λίμνες και σε πασσάλους που εξέχουν από το νερό. Γεννά δύο μέχρι τέσσερα αβγά. Δεν αναπαράγεται στον τόπο μας. Αγαπημένος του υγροβιότοπος στην Κύπρο αποτελεί το φράγμα της Άχνας κατά τις περιόδους αποδημίας».
Η πορεία στη βιοποικιλότητα
Ο Γιώργος Κωνσταντίνου είναι πρόεδρος του Συνδέσμου Προστασίας Φυσικής Κληρονομιάς και Βιοποικιλότητας της Κύπρου. Στο ενεργητικό του έχει πολλές νέες ανακαλύψεις που αφορούν την προϊστορική και σύγχρονη βιοποικιλότητα του τόπου μας, όπως νέο είδος προϊστορικού ελέφαντα για την Κύπρο και την επιστήμη, νέες αναφορές εντόμων, κογχυλιών και άλλων θαλάσσιων ειδών, καθώς και την επιβεβαίωση ύπαρξης νέου θηλαστικού, αυξάνοντας τα θηλαστικά της Κύπρου από 30 σε 31.
Δύο νέα είδη από την κυπριακή βιοποικιλότητα φέρουν το όνομά του: το απολίθωμα γαστερόποδου Bela konstantinoui και το ισόποδο Armadillo konstantinoui.
Παρουσιάζει θέματα βιοποικιλότητας σε ραδιοσταθμούς και τηλεοπτικά κανάλια της Κύπρου. Έχει γράψει άρθρα σε εφημερίδες και περιοδικά, με 162 δημοσιεύσεις στην εφημερίδα «Πολίτης» και πολλά επιστημονικά άρθρα σε διεθνή περιοδικά. Το όνομά του έχει απασχολήσει πολλές φορές ειδησεογραφικές ιστοσελίδες, περιοδικά και εφημερίδες.
Έχει δώσει πολλές διαλέξεις σε οργανωμένα σύνολα και έχει παραδώσει μαθήματα σε νηπιαγωγεία, δημοτικά, σχολεία μέσης εκπαίδευσης και πανεπιστήμια. Συμμετείχε σε ευρωπαϊκά προγράμματα σχετικά με τη βιοποικιλότητα και συνεργάστηκε με το Πανεπιστήμιο Κύπρου και ξένους επιστήμονες.
Επίσης, έχει δημιουργήσει ντοκιμαντέρ και διοργανώσει εκθέσεις σε Λευκωσία και Λεμεσό για την προϊστορική βιοποικιλότητα της Κύπρου, με επισκέψεις χιλιάδων πολιτών και τουριστών, καθώς και 80 σχολείων, εκθέσεις φωτογραφίας και συνέδρια με τη συμμετοχή επιστημόνων από τρεις χώρες, για την ανακοίνωση των νέων ευρημάτων που αφορούν νέο ελέφαντα που ανακάλυψε. Μεγάλα κανάλια, όπως το BBC Earth, έχουν προβάλει τα βίντεό του για την άγρια ζωή της Κύπρου.
Έχει δημιουργήσει κανάλι στο YouTube με 2.000 δικά του βίντεο που αφορούν τη βιοποικιλότητα του τόπου μας, με 15.000 ακολούθους. Επίσης, έχει δημιουργήσει 3 ιστοσελίδες με θέμα τη βιοποικιλότητα, με 5.000 αναρτήσεις και χιλιάδες δικές του φωτογραφίες, οι οποίες έχουν καθημερινά χιλιάδες θεάσεις, τόσο από ντόπιους όσο και από πολίτες από όλο τον κόσμο. Διατηρεί λογαριασμούς σε πολλές πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, με ακούραστη δράση για την ανάδειξη και διατήρηση της σπάνιας και θαυμαστής βιοποικιλότητας της Κύπρου. Έχει δημιουργήσει στο Facebook 3 ομάδες: 1. Τα φυτά της Κύπρου, 2. Τα πουλιά της Κύπρου, 3. Η βιοποικιλότητα της Κύπρου, με συνολικά 40.000 μέλη.
>> Όσοι ενδιαφέρονται να προμηθευτούν το βιβλίο του Γιώργου Κωνσταντίνου μπορούν να επικοινωνήσουν με τον συγγραφέα στο τηλέφωνο 96376823.
