Η μεσαία τάξη στην Κύπρο αποτελεί διαχρονικά το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού της Κύπρου και στο πλαίσιο της φορολογικής μεταρρύθμισης ανακοινώθηκαν μέτρα για στήριξή της.
Τα μέτρα ωστόσο δεν είναι ικανοποιητικά σχολιάζουν στον «Π» ο βουλευτής και τέως πρόεδρος του Δημοκρατικού Συναγερμού, Αβέρωφ Νεοφύτου και ο επικεφαλής του τομέα οικονομίας του ΑΚΕΛ, Χάρης Πολυκάρπου.
Τα μέτρα της κυβέρνησης
Επιγραμματικά, τα νομοσχέδια του Υπουργείου Οικονομικών, με τα οποία το υπουργείο εκτιμά ότι στηρίζεται αισθητά η μεσαία εισοδηματική τάξη, προνοούν τα ακόλουθα:
1ον Μείωση του φορολογικού βάρους όλων των φορολογουμένων. Αύξηση αφορολόγητου ορίου εισοδήματος κατά €1.000, στα €20.500, και διεύρυνση των φορολογικών κλιμάκων.
2ον Παροχή φορολογικών εκπτώσεων σε συζύγους ή συμβίους με οικογενειακά εισοδήματα μέχρι €80.000 και στην περίπτωση μονήρη προσώπου μέχρι τις €40.000. Με βάση τη σύνθεση της οικογένειας παραχωρείται ετήσια φορολογική απαλλαγή ύψους €1.000 σε κάθε γονέα για κάθε εξαρτώμενο τέκνο και φοιτητή και στην περίπτωση μονογονεϊκής οικογένειας χορηγείται έκπτωση €2.000 ανά εξαρτώμενο τέκνο στον γονέα που έχει την επιμέλεια. Το μέτρο αναμένεται να συμβάλει στην άμβλυνση του προβλήματος της υπογεννητικότητας, στην προώθηση της γυναικείας συμμετοχής στην εργασία και στην αύξηση της απασχόλησης.
3ον Απάμβλυνση του στεγαστικού προβλήματος και στήριξη της ιδιοκατοίκησης των νοικοκυριών. Παραχωρούνται έως €1.500 ετήσια φορολογική έκπτωση, σε κάθε σύζυγο ή συμβίο, με οικογενειακά εισοδήματα μέχρι €80.000 και στην περίπτωση μονήρη προσώπου μέχρι τις €40.000, για (ι) δαπάνη για τόκους που καταβάλλονται σε σχέση με εξυπηρετούμενο δάνειο για αγορά κύριας κατοικίας που βρίσκεται στη Δημοκρατία, ή (ιι) δαπάνη για ενοίκιο που καταβάλλεται σε σχέση με τη χρήση κύριας κατοικίας που βρίσκεται στη Δημοκρατία.
Με το μέτρο αυτό, το υπουργείο θεωρεί ότι ενθαρρύνεται η εξυπηρέτηση των δανείων ενώ αντιμετωπίζεται και το στεγαστικό πρόβλημα.
4ον Προώθηση της πράσινης αναβάθμισης των νοικοκυριών. Παραχωρούνται έως €1.000 σε κάθε σύζυγο ή συμβίο με οικογενειακά εισοδήματα μέχρι €80.000 και στην περίπτωση μονήρη προσώπου μέχρι €40.000 για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης κύριας κατοικίας που βρίσκεται στη Δημοκρατία ή για τεχνικά συστήματα ενεργειακής απόδοσης της κύριας κατοικίας, ή για συστήματα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ή για ηλεκτρικά οχήματα.
Μεσαία τάξη και φόροι
Τα παραπάνω, αν και θετικά, δεν κρίνονται ικανοποιητικά και οι τοποθετήσεις πολιτικών στελεχών στον «Π» δείχνουν ότι η συζήτηση των νομοσχεδίων της φορολογικής μεταρρύθμισης δεν θα είναι εύκολη για την κυβέρνηση.
«Η μεσαία τάξη είναι η μόνη που πληρώνει φόρους. Στήριξη δέχεται η χαμηλή εισοδηματική τάξη και οι επιχειρήσεις με φοροελαφρύνσεις. Το βάρος της ακρίβειας σηκώνει η μεσαία τάξη», αναφέρει στον «Π» ο Αβέρωφ Νεοφύτου, σημειώνοντας ότι «μειώθηκαν οι φόροι για την έκτακτη εισφορά για την άμυνα από το 17% στο 5%, δηλαδή κατά 77% (προσέγγιση που δεν την απορρίπτω), την ώρα όμως που για τη μεσαία τάξη και τις οικογένειες δεν δίνουν σχεδόν τίποτα». «Το ΥΠΟΙΚ», προσθέτει, «επέλεξε να παραχωρήσει εκπτώσεις για παιδιά και για δόσεις στεγαστικού δανείου αντί της επιλογής της πίστωσης. Αν επέλεγαν να παραχωρήσουν πιστώσεις, τότε το όφελος για κάθε φορολογούμενο θα ήταν το ίδιο, ανεξαρτήτως από το ύψος του εισοδήματος του φορολογούμενου. Αντί αυτού όμως, προτιμήθηκε η επιλογή της παραχώρησης έκπτωσης, όπου προκύπτει μεγαλύτερο όφελος για φυσικά πρόσωπα που έχουν αυξημένα εισοδήματα, αφού επωφελούνται με βάση τον υψηλότερο συντελεστή από τον οποίο επιβαρύνονται», εξηγεί ο κ. Νεοφύτου.
«Η προσέγγιση αυτή δεν βοηθά τους ευάλωτους ή τα νοικοκυριά με χαμηλά εισοδήματα που έχουν και τη μεγαλύτερη ανάγκη», υπογραμμίζει.
Πέραν των πιο πάνω, προσθέτει, έγινε και εισήγηση για εκπτώσεις σε φυσικά πρόσωπα, για πράσινες αναβαθμίσεις του νοικοκυριού, μέχρι €1.000 σε κάθε σύζυγο, το έτος που γίνεται η αναβάθμιση, π.χ. μέχρι πέντε έτη, η οποία μπορεί να παραχωρηθεί για ενεργειακές αναβαθμίσεις σπιτιών, τοποθέτηση φωτοβολταϊκών, αντλίας θερμότητας, μέχρι και για ηλεκτρικό αυτοκίνητο. «Όμως, και πάλι οι εκπτώσεις αυτές βοηθούν μόνο νοικοκυριά που έχουν το δικό τους σπίτι και όχι τα πιο ευάλωτα νοικοκυριά που διαμένουν σε διαμερίσματα», τονίζει.
Στρεβλώσεις σε βάρος των οικογενειών
Ο κ. Νεοφύτου σημειώνει επίσης ότι αν και η κυβέρνηση επέλεξε να μην εφαρμόσει την ενιαία φορολόγηση του νοικοκυριού, δηλαδή του οικογενειακού εισοδήματος, «καταλήγουμε να χρησιμοποιείται το οικογενειακό εισόδημα μόνο για σκοπούς αποκλεισμού, αφού οι εκπτώσεις που ανακοινώθηκαν αφορούν μόνο νοικοκυριά με συνολικό ακαθάριστο εισόδημα έως €80.000».
«Για παράδειγμα», εξηγεί, «σε ένα νοικοκυριό με 2 παιδιά που εργάζονται και οι δύο γονείς με εισόδημα €40.000 ο κάθε ένας, δηλαδή συνολικό εισόδημα €80.000, θα έχει συνολική έκπτωση €4.000 από το φορολογητέο εισόδημα για τα παιδιά και θα δικαιούται μέχρι και €1.500 έκπτωση για ενοίκιο ή δόσεις στεγαστικού δανείου, δηλαδή συνολικές εκπτώσεις €5.500. Εάν το διπλανό νοικοκυριό έχει συνολικό εισόδημα €80.001, άσχετα αν εργάζεται ο ένας ή και οι δύο γονείς, και άσχετα αν έχει ακόμα και τρία ή τέσσερα παιδιά θα πάρει μηδέν φορολογικές εκπτώσεις».
Σύμφωνα με τον κ. Νεοφύτου, οι προτάσεις της κυβέρνησης επίσης δεν αντιμετωπίζουν στρεβλώσεις μεταξύ νοικοκυριών με το ίδιο συνολικό οικογενειακό εισόδημα.
«Για παράδειγμα, ας πάρουμε δύο νοικοκυριά που έχουν το ίδιο συνολικό εισόδημα της τάξης των €60.000 και 3 παιδιά. Στο πρώτο νοικοκυριό εργάζονται και οι δύο γονείς και συνεπώς παίρνουν και οι δύο τις εκπτώσεις που έχουν ανακοινωθεί, αλλά και την αύξηση στο αφορολόγητο εισόδημα. Στη δεύτερη περίπτωση, εργάζεται μόνο ο ένας σύζυγος, αλλά ο συνολικό εισόδημα του νοικοκυριού είναι το ίδιο. Στην περίπτωση αυτή μόνο ο ένας γονιός θα λάβει τις εκπτώσεις, καθώς και μόνο ο ένας γονιός θα επωφεληθεί από την αύξηση στο αφορολόγητο, και συνεπώς θα καταβάλλει πολύ υψηλότερη φορολογία», αναφέρει.
Ο κ. Νεοφύτου εκτιμά ότι είναι αναγκαία όσο ποτέ η ελάφρυνση των οικογενειών αναφέροντας ότι η εφαρμογή της πρότασης για φορολόγηση του οικογενειακού εισοδήματος που είχε υποβάλει, θα πρόσφερε τεράστια ελάφρυνση στα νοικοκυριά συγκριτικά με την κυβερνητική.
Παράλληλα, σημειώνει ότι στην κυβερνητική πρόταση απουσιάζει παντελώς η οποιαδήποτε αναφορά στο ποσοστό των συμπολιτών που τα εισοδήματά τους είναι κάτω από το όριο του αφορολόγητου ποσού.
Η κυβέρνηση, σύμφωνα με τις αναφορές του κ. Νεοφύτου, «υιοθέτησε μια προσέγγιση τουλάχιστον επιφανειακή και ημιτελή, αφήνοντας ουσιαστικά εκτός κάδρου αυτούς που πραγματικά έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη: τα νοικοκυριά μεσαίου και κατώτερου εισοδήματος».
Πλήγμα από έμμεσους φόρους
Στο ίδιο πνεύμα τοποθετείται και ο επικεφαλής του τομέα οικονομίας του ΑΚΕΛ, Χάρης Πολυκάρπου. «Η μεσαία τάξη και η πλειοψηφία της κοινωνίας πλήττονται έντονα από έμμεσους φόρους όπως είναι ο ΦΠΑ, φόροι κατανάλωσης κ.λπ., οι οποίοι δεν περιλαμβάνονται στη φορολογική μεταρρύθμιση», αναφέρει στον «Π».
Στο κομμάτι των άμεσων φόρων, προσθέτει, «χρειάζεται αλλαγή των φορολογικών συντελεστών με ενίσχυση της προοδευτικότητας του συστήματος με στόχο να είναι πιο δίκαιο».
Με τις φορολογικές εκπτώσεις των €1.000, τονίζει, η πραγματική μείωση φόρου στις οικογένειες της μεσαίας τάξης με ένα τέκνο είναι μόλις €200. «Κάνουμε φορολογική μεταρρύθμιση για μείωση φόρων €200;», διερωτήθηκε.
Ειδικοί σε φορολογικά θέματα επεσήμαναν στον «Π» ότι περαιτέρω αύξηση του αφορολόγητου εισοδήματος στις €24.500 θα οδηγούσε σε επιπλέον κόστος εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ, ενώ η διεύρυνση του οικογενειακού εισοδήματος στις €100.000 αντί €80.000 δεν θα επιβάρυνε ιδιαίτερα τα κρατικά ταμεία.
Το 64% του πληθυσμού στη μεσαία τάξη
Σύμφωνα με στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού βρίσκεται στη «μεσαία εισοδηματική τάξη» και βρίσκεται πάντα πάνω από το 60% με εξαίρεση τα χρόνια που ακολουθούν την οικονομική κρίση, (ενδεικτικά το 2015=58,6%).
Το 2023, το 64,1% του πληθυσμού ή 587.000 βρισκόταν στη «μεσαία εισοδηματική τάξη», το 28% στην «κατώτερη εισοδηματική τάξη» εκ των οποίων το 13,9% ήταν «σε κίνδυνο φτώχειας» και το 7,9% του πληθυσμού βρισκόταν στην «ανώτερη εισοδηματική τάξη».
Από το 64,1% του πληθυσμού που βρίσκεται στη μεσαία εισοδηματική τάξη, το 30,3% ή 277.300 βρίσκεται στη μέση μεσαία τάξη, το 11,9% ή 108.900 στην ανώτερη μεσαία τάξη και 21,9% ή 201.000 στην κατώτερη μεσαία τάξη.
Το 2023, καθυστέρησε στις αποπληρωμές δόσεων και δανείου κύριας κατοικίας ή ενοικίου το 31,6% της «κατώτερης εισοδηματικής τάξης», το 9,4% της «μεσαίας εισοδηματικής τάξης» και το 1,2% της «ανώτερης εισοδηματικής τάξης».
Παράλληλα, όπως δείχνουν στοιχεία που περιλαμβάνονται στην τελευταία έκδοση της Στατιστικής Υπηρεσίας για τους δείκτες βιοτικού επιπέδου, το ποσοστό του πληθυσμού που καθυστέρησε την πληρωμή των λογαριασμών κοινής ωφέλειας αυξήθηκε στην Κύπρο στο 9% το 2023 από 8,1% το 2022, όταν ο μέσος όρος στην ΕΕ παρέμεινε στο 6,9%.
Το ποσοστό του πληθυσμού εκτός κινδύνου φτώχειας που καθυστέρησε την πληρωμή των λογαριασμών κοινής ωφέλειας αυξήθηκε στο 7,2% από 6% το 2022 ενώ στην ΕΕ μειώθηκε στο 5,1% από 5,2%.
Σύμφωνα με την τελευταία έκδοση της Στατιστικής Υπηρεσίας για τους δείκτες εργασίας, η Κύπρος καταλαμβάνει τη 15η θέση στην ΕΕ όσον αφορά το ύψος του κατώτατου μισθού σε ισοτιμίες αγοραστικής δύναμης (PPS), τον Ιανουάριο του 2025 που ανέρχεται σε €1.076. Επίσης, με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, ο κατώτατος μισθός σε ευρώ στην Κύπρο είναι ο ενδέκατος πιο χαμηλός στο σύνολο των κρατών μελών.
