Η Κυπριακή Δημοκρατία παραβιάζει τους νέους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ που θέτουν οροφές στις δαπάνες και τα επόμενα χρόνια θα πρέπει να προκύψει περιορισμός των δαπανών.
Παρά τις προειδοποιήσεις της ΕΕ την άνοιξη του 2025 για υπέρβαση των ορίων, τα στοιχεία που απέστειλε το Υπουργείο Οικονομικών καταδεικνύουν σημαντική απόκλιση στο όριο αύξησης πρωτογενών δαπανών.
Όπως αναφέρεται στο Σχέδιο Δημοσιονομικού Προγράμματος (ΣΔΠ) 2026, που υποβλήθηκε ενώπιον της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις 15 Οκτωβρίου, σύμφωνα με τους κανόνες που διέπουν το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης της ΕΕ, το 2025, η καθαρή αύξηση των πρωτογενών δαπανών αναμένεται να φτάσει το 7,9% και εκτιμάται ότι θα αποκλίνει σημαντικά κατά 1,9 ποσοστιαίες μονάδες σε σύγκριση με το όριο του ετήσιου ρυθμού ανάπτυξης 6% που έχει τεθεί, σύμφωνα με τη σύσταση του Συμβουλίου και τη δέσμευση της κυβέρνησης μέσω του Σχεδίου.
Η υπέρβαση, όπως καταγράφεται στο έγγραφο του ΥΠΟΙΚ προκύπτει κυρίως λόγω των ακόλουθων μέτρων, τα οποία δεν συμπεριλήφθηκαν αρχικά στο Σχέδιο:
i) Σχέδιο Αναπλήρωσης του Εθνικού Ταμείου Αλληλεγγύης (+0,8 ποσοστιαίες μονάδες).
ii) Επιστροφή επιχορηγήσεων που σχετίζονται με το Τερματικό Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (LNG) στο Βασιλικό (+0,5 ποσοστιαίες μονάδες).
iii) Μέτρα στο πλαίσιο των πυρκαγιών στην επαρχία Λεμεσού (+0,4 ποσοστιαίες μονάδες).
iv) Μειωμένος συντελεστής ΦΠΑ στην κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας (+0,2 ποσοστιαίες μονάδες).
Η πορεία των καθαρών εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών δαπανών κατά την περίοδο 2025-2028 καθορίστηκε με μέση αύξηση 5,2% κατά την περίοδο 2025-2028, στο πλαίσιο του Εθνικού Μεσοπρόθεσμου Δημοσιονομικού-Διαρθρωτικού Σχεδίου της Κυπριακής Δημοκρατίας , το οποίο υποβλήθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 15 Οκτωβρίου 2024.
Με το νέο πλαίσιο οικονομικής διακυβέρνησης η Κύπρος δεσμεύθηκε την περίοδο 2025-2028 σε μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης των δαπανών κατά 4,9% και ανά έτος 6% το 2025, 5% το 2026, 5,4% το 2027 και 4,3% το 2028.
Ο σωρευτικός ρυθμός ανάπτυξης που έχει οριστεί φτάνει το μέγιστο του 25,7%, που αντιστοιχεί σε σωρευτική αύξηση των καθαρών εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών δαπανών κατά περίπου 2,7 δισεκατομμύρια ευρώ, σε ονομαστικές τιμές.
Σύμφωνα με νέα διαθέσιμα στοιχεία από τη Στατιστική Υπηρεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας, οι καθαρές εθνικά χρηματοδοτούμενες πρωτογενείς δαπάνες σημείωσαν αύξηση 1,7% κατά το 2024, μειωμένες κατά 0,5 ποσοστιαίες μονάδες σε σύγκριση με τον στόχο του 2,7% που έχει τεθεί στο πλαίσιο του Σχεδίου.
Απόκλιση και το 2026
Η αύξηση των καθαρών εθνικά χρηματοδοτούμενων πρωτογενών δαπανών κατά το 2026 αναμένεται να φτάσει το 5,3%, με εκτιμώμενη απόκλιση κατά 0,3 ποσοστιαίες μονάδες σε σύγκριση με το όριο του 5%, κυρίως λόγω των ακόλουθων μέτρων, τα οποία δεν περιλαμβάνονται στο πλαίσιο του Σχεδίου:
i) Συμφωνία μεταξύ ΚΕΔΙΠΕΣ και Ελληνικής Τράπεζας (+0,9 ποσοστιαίες μονάδες).
ii) Επιχορήγηση προς ΔΕΦΑ/ΕΤΥΦΑ (+0,5 ποσοστιαίες μονάδες).
iii) Μειωμένος συντελεστής ΦΠΑ στην κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας (+0,3 ποσοστιαίες μονάδες).
iv) Μέτρα στο πλαίσιο των πυρκαγιών στην επαρχία Λεμεσού (+0,2 ποσοστιαίες μονάδες).
Παρ' όλα αυτά, το υψηλότερο επίπεδο των αναμενόμενων συγχρηματοδοτούμενων έργων το 2026 σε σύγκριση με το 2025, αντισταθμίζει εν μέρει την επίδραση του κόστους των προαναφερθέντων μέτρων κατά τη διάρκεια του έτους, με αποτέλεσμα η απόκλιση μεταξύ του αναμενόμενου αποτελέσματος για την αύξηση των καθαρών πρωτογενών δαπανών που παρουσιάζεται στην Έκθεση και του στοχευμένου να είναι περίπου 0,5 ποσοστιαίες μονάδες.
Χαμηλότερη αύξηση δαπανών το 2027
Σημειώνεται ότι, κατά τη διάρκεια του 2027, η αύξηση των καθαρών δαπανών προβλέπεται να είναι χαμηλότερη σε σύγκριση με τον καθορισμένο στόχο, κατά 2,8 ποσοστιαίες μονάδες, λόγω της επίδρασης βάσης στο επίπεδο του προηγούμενου έτους, ενώ, ταυτόχρονα, η σωρευτική αύξηση των καθαρών δαπανών κατά την περίοδο 2025-2028 εκτιμάται σε 23,7%, αποκλίνοντας κατά 2,0 ποσοστιαίες μονάδες από τον καθορισμένο σωρευτικό στόχο.
Προειδοποίησε το Δημοσιονομικό Συμβούλιο
Υπενθυμίζεται ότι αρχές Αυγούστου το Δημοσιονομικό Συμβούλιο κτύπησε ηχηρό καμπανάκι στην κυβέρνηση, απαιτώντας την ολοκληρωμένη σταχυολόγηση όλων των δαπανών για τις οποίες έχει ληφθεί πολιτική ή άλλη δέσμευση και παρακολούθηση της πορείας των πραγματικών καθαρών πρωτογενών δαπανών με επίσημη καταγραφή της πορείας τουλάχιστον ανά τρίμηνο (αν όχι μηνιαία).
Στην ενδιάμεση του έκθεση, το Δημοσιονομικό Συμβούλιο ζήτησε ακόμη να αρχίσει άμεσα η παρακολούθηση της πορείας των πραγματικών Καθαρών Πρωτογενών Δαπανών (ΚΔΠ), με επίσημη καταγραφή της πορείας τουλάχιστον ανά τρίμηνο (αν όχι μηνιαία), ούτως ώστε να μπορεί να τύχει έγκαιρης διόρθωσης η δημοσιονομική τροχιά.
Να αποφεύγονται αποφάσεις και δεσμεύσεις
Την ίδια ώρα, το Δημοσιονομικό Συμβούλιο τόνισε ότι θα πρέπει να αποφεύγονται οι αποφάσεις πολιτικής, επίσημες ανακοινώσεις ή άλλες δεσμεύσεις οι οποίες συνεπάγονται σημαντικές δαπάνες κατά το χρονικό διάστημα μεταξύ της υποβολής του ετήσιου προϋπολογισμού και ΜΔΠ στη Βουλή των Αντιπροσώπων, και της τελικής του ψήφισης, καθώς δημιουργούν τετελεσμένα εκτός Π/Υ και αυξάνουν τον κίνδυνο εκτροχιασμού δαπανών.
«Σε κάθε περίπτωση, να αποφεύγονται δεσμεύσεις πολιτικής χωρίς να προηγηθεί κοστολόγηση και εκτίμηση χρονοδιαγράμματος», τονίζει.
Επίσης, υπέδειξε ότι οι συστάσεις ανά χώρα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (Country Specific Recommendations, CSRs) για την Κύπρο πρέπει να θεωρηθούν ως ντε φάκτο κορυφαίες προτεραιότητες της χώρας, με ρητές και δημόσιες αναφορές στη συγκεκριμένη δέσμευση της χώρας. Παραδέχθηκε ότι η επίδοση της Κύπρου στο συγκεκριμένο θέμα παραμένει χαμηλή.
Τέλη Νοεμβρίου η αξιολόγηση ΕΕ
Το ΣΔΠ ετοιμάζεται σε ετήσια βάση από όλα τα κράτη μέλη της ευρωζώνης σύμφωνα με τον Κανονισμό 473/2013 και υποβάλλεται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για αξιολόγηση κάθε Οκτώβριο. Η αξιολόγηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αναμένεται να παρουσιαστεί περί τα τέλη Νοεμβρίου 2025.
Το ΣΔΠ, παρουσιάζει τη δημοσιονομική πολιτική που το κάθε κράτος μέλος της ευρωζώνης που προτίθεται να ακολουθήσει το επόμενο έτος σύμφωνα με τον σχεδιασμό του ετήσιου προϋπολογισμού του, καθώς και την προβλεπόμενη δημοσιονομική του θέση.
Προοπτικές 2026-2028
Όπως αναφέρεται στο σχέδιο, με βάση το βασικό μακροοικονομικό σενάριο, σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα ο ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας αναμένεται να κυμανθεί γύρω στο 3,1% το 2026, στο 3,0% το 2027 και 2,9% το 2028.
Από τομεακή άποψη, η ανάπτυξη αναμένεται να έχει ευρεία βάση και να υποστηρίξει την οικονομική ανάπτυξη, ιδίως των υπηρεσιών.
Οι τομείς που αναμένεται να συμβάλουν περισσότερο στην ανάπτυξη κατά την περίοδο 2026-2028 περιλαμβάνουν κυρίως εκείνους που σχετίζονται με το εμπόριο, τις μεταφορές, τα ξενοδοχεία και τα εστιατόρια και με δραστηριότητες πληροφόρησης και επικοινωνίας και σε μικρότερο βαθμό με χρηματοοικονομικές και επαγγελματικές υπηρεσίες και δραστηριότητες διαχείρισης ακινήτων.
Από τον δευτερογενή τομέα, η ανάπτυξη αναμένεται να υποστηριχθεί από τους τομείς των κατασκευών και της μεταποίησης (φαρμακευτικός τομέας με επίκεντρο τις εξαγωγές).
Το ποσοστό ανεργίας το 2026 αναμένεται να κυμανθεί γύρω στο 4,6%, όπως και το 2025.
Οι προβλέψεις για συνέχιση των θετικών ρυθμών οικονομικής ανάπτυξης για το χρονικό ορίζοντα 2026-28 αντικατοπτρίζονται και στη μείωση του ποσοστού ανεργίας, το οποίο προβλέπεται να κυμανθεί γύρω στο 4,5% το 2028.
Ο πληθωρισμός, βάσει του Εναρμονισμένου Δείκτη Τιμών Καταναλωτή αναμένεται να ανέλθει στο 0,7% το 2025, να αυξηθεί στο 2,1% και 2,5% το 2026-2027 αντίστοιχα, και να περιοριστεί στο 2% το 2028.
Παραμένει η αβεβαιότητα
Όπως σημειώνεται, παρά τις θετικές προοπτικές, η αβεβαιότητα παραμένει υψηλή λόγω του εύθραυστου και απαιτητικού εξωτερικού περιβάλλοντος. Οι κύριοι κίνδυνοι για το βασικό μακροοικονομικό σενάριο προκύπτουν από πιθανές χειρότερες από τις αναμενόμενες εξωτερικές προοπτικές.
Όσον αφορά το εσωτερικό περιβάλλον, οι κίνδυνοι αρνητικής εξέλιξης προέρχονται από τις ακόλουθες πηγές:
‣ Υψηλότερο κόστος ενέργειας, το οποίο μπορεί να έχει αρνητικό αντίκτυπο στην κατανάλωση και τις επενδύσεις.
‣ Χαμηλότερος από τον αναμενόμενο αντίκτυπος από την απορρόφηση κονδυλίων από το πακέτο στήριξης NGEU της ΕΕ.
Πιθανοί εξωτερικοί κίνδυνοι προέρχονται από τη συνεχιζόμενη σύγκρουση μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας, τον πόλεμο στο Ισραήλ, την παγκόσμια κλιματική αλλαγή (υψηλότερος από τον αναμενόμενο αντίκτυπος που σχετίζεται με την υιοθέτηση πράσινων φόρων, και επίσης ακραία καιρικά φαινόμενα), καθώς και τη γενική πολιτική αστάθεια στην Ανατολική Μεσόγειο.
Πιθανός έμμεσος αντίκτυπος, προκύπτει στις εξαγωγές υπηρεσιών λόγω ενός δυσμενέστερου από του αναμενόμενου εξωτερικού περιβάλλοντος ένεκα της αβεβαιότητας γύρω από την παγκόσμια εμπορική πολιτική.
Θετικά αναμένεται να συμβάλει καλύτερη από την αναμενόμενη υλοποίηση ιδιωτικών επενδυτικών έργων και απόδοση του τουριστικού τομέα. Επιπλέον, υπάρχουν ανοδικοί κίνδυνοι από τον θετικό αντίκτυπο της επερχόμενης φορολογικής μεταρρύθμισης στην ιδιωτική κατανάλωση, καθώς και από υψηλότερους από τους αναμενόμενους μισθούς και κερδοφορία των επιχειρήσεων.
Παραμένουν τα πλεονάσματα
Το δημοσιονομικό ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης το 2025 αναμένεται να παραμείνει πλεονασματικό της τάξης του 3,4% ως ποσοστό του ΑΕΠ, ενώ αντίστοιχα το πλεόνασμα στο πρωτογενές δημοσιονομικό ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης αναμένεται να είναι της τάξης του 4,7% ως ποσοστό του ΑΕΠ.
Παράλληλα, κατά την τριετία 2026-2028 το δημοσιονομικό ισοζύγιο αναμένεται να παραμείνει πλεονασματικό και να διαμορφωθεί ως ποσοστό του ΑΕΠ στο 3%, 3,8% και 3,7% αντίστοιχα.
