Το ΕΤΕΚ εκφράζει την έντονη διαφωνία του με την πρόταση του Υπουργείου Οικονομικών για εγκαθίδρυση Μηχανισμού Γρήγορης Επίλυσης Διαφορών, η οποία εγκρίθηκε χθες από το Υπουργικό Συμβούλιο.
Σύμφωνα με ανακοίνωση που εξέδωσε, οι δημόσιες συμβάσεις δεν μπορούν να αποτελούν πεδίο για καινοφανείς, μη τεκμηριωμένες ρυθμίσεις ή πειραματισμούς. Απαιτούν, όπως τονίζει, σαφή και στιβαρή νομική βάση, πλήρη διαφάνεια, πραγματική αξιοκρατία και, κυρίως, προσήλωση σε διεθνώς αναγνωρισμένα πρότυπα εναλλακτικής επίλυσης διαφορών, ώστε να διασφαλίζονται η ασφάλεια δικαίου και η προστασία του δημοσίου συμφέροντος.
Περίπου ενάμιση χρόνο πριν, όταν η προωθούμενη μεθοδολογία παρουσιάστηκε στο Επιμελητήριο σε συνάντηση που συγκάλεσε ο Υπουργός Μεταφορών για το θέμα, το ΕΤΕΚ τοποθετήθηκε με σαφήνεια και αρνητικά.
Επεσήμανε ότι πρόκειται για μία κατασκευή που δεν εδράζεται σε διεθνώς αναγνωρισμένες και δοκιμασμένες διαδικασίες, δεν εντάσσεται στο ευρωπαϊκό και διεθνές κεκτημένο της εναλλακτικής επίλυσης διαφορών και δεν απαντά στα πραγματικά αίτια των σημερινών δυσλειτουργιών. Το Επιμελητήριο ουδέποτε αποδέχθηκε την εισήγηση, ούτε τη συμμετοχή του σε τέτοιου τύπου επιτροπή, θέση που επαναβεβαίωσε και γραπτώς.
Σύμφωνα με το ΕΤΕΚ, δύο είναι οι θεμελιώδεις προϋποθέσεις για την επιτυχία και την αξιοπιστία κάθε μηχανισμού επίλυσης διαφορών: η εφαρμογή δομημένης διαδικασίας, με αναφορά σε διεθνώς δοκιμασμένες μεθοδολογίες, και η πλήρης ανεξαρτησία και αμεροληψία των προσώπων που καλούνται να κρίνουν τις διαφορές. Καμία από τις δύο αυτές προϋποθέσεις δεν διασφαλίζεται στο προτεινόμενο σχήμα, το οποίο βασίζεται σε περίπλοκες διαδικασίες μέσω επιτροπών και σε εξαρτήσεις από άλλα σώματα, ενώ στην πράξη αντικαθιστά τον ήδη εφαρμοζόμενο –και αποδεδειγμένα ανεπαρκή– φιλικό διακανονισμό, χωρίς να θεραπεύει τις αδυναμίες του και αποδυναμώνοντας περαιτέρω την έννοια του πραγματικά ανεξάρτητου κριτή.
Διαχρονική θέση του ΕΤΕΚ, για περισσότερο από μια δεκαετία, είναι η εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης και θεσμικά ασφαλούς λύσης, πλήρως εναρμονισμένης με τη διεθνή πρακτική: την εισαγωγή ρήτρας κριτικής διαδικασίας (adjudication) και διαιτησίας σε όλες τις δημόσιες συμβάσεις, στη βάση των κανόνων των συμβολαίων FIDIC, ώστε οι αποφάσεις του κριτή (adjudicator) να είναι άμεσα εκτελεστές και δεσμευτικές για τα μέρη μέχρι τυχόν αναθεώρησή τους μέσω διαιτησίας. Στην Κύπρο, τα ίδια συμβόλαια FIDIC χρησιμοποιούνται εδώ και χρόνια από το δημόσιο, όμως η παγκοσμίως αναγνωρισμένη, πολύ χρήσιμη και αξιόπιστη ρήτρα επίλυσης διαφορών έχει αφαιρεθεί (από τα συμβόλαια του δημοσίου), με αποτέλεσμα ετεροβαρείς ενέργειες, παρατεταμένες διαφωνίες, αβεβαιότητα ως προς τις συμβατικές υποχρεώσεις, αυξημένο κόστος και σημαντικό αριθμό έργων και συμβάσεων που παραμένουν σε εκκρεμότητα ή αποτυγχάνουν.
Η πρόταση του ΕΤΕΚ στοχεύει να δώσει την αυτονόητη απάντηση σε αυτή τη δομική αδυναμία, επαναφέροντας σαφείς και δοκιμασμένες ρήτρες εναλλακτικής επίλυσης διαφορών στα συμβόλαια του δημοσίου και θεσμοθετώντας ένα διαφανές σύστημα επιλογής κριτών, συμφιλιωτών και διαιτητών από ειδικούς καταλόγους, με αντικειμενικά κριτήρια, συνεχή επιμόρφωση, αυστηρούς κανόνες σύγκρουσης συμφερόντων και πλήρη ανεξαρτησία από τα διάδικα μέρη.
Υπογραμμίζει ότι η μικρή κλίμακα της κυπριακής αγοράς δεν μπορεί να χρησιμοποιείται ως πρόσχημα για να μην εφαρμόζονται δίκαιες, διαφανείς και ανεξάρτητες διαδικασίες εναλλακτικής επίλυσης διαφορών – οι διαδικασίες που, όπως έχει επισημάνει το 2023 ο Επίτροπος Δικαιοσύνης της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ντίτιε Ρέντερς, είναι αναγκαίες για την Κύπρο λόγω των σοβαρών καθυστερήσεων και των συσσωρευμένων διαφορών στο σύστημα απονομής δικαιοσύνης.
Αντίθετα, σημειώνει, επιβάλλει ακόμη μεγαλύτερη μέριμνα για αμεροληψία, μέσω θεσμοθετημένων μηχανισμών ελέγχου: αξιοποίηση μητρώων ειδικών με αντικειμενικά κριτήρια, αυστηρούς κανόνες σύγκρουσης συμφερόντων, πλήρη αποκλεισμό υπαλλήλων ή αξιωματούχων των μερών από τον ρόλο του κριτή, και αποφάσεις που δεν θα υπόκεινται σε έγκριση από τρίτα σώματα. Αυτές είναι οι ασφαλιστικές δικλίδες που έχει εισηγηθεί επανειλημμένα το ΕΤΕΚ, αναφέρεται. Η αναγνώριση ότι στην Κύπρο υπάρχουν αμερόληπτα πρόσωπα, με γνώση και εμπειρία στην εξωδικαστική επίλυση διαφορών, ικανά να υπηρετήσουν ουσιαστικά τον θεσμό της δικαιοσύνης, είναι αυτονόητη και αναντίρρητη, υποδεικνύει.
Υποστηρίζει ότι η αλυσίδα παραγωγής δημοσίων έργων στην Κύπρο χρειάζεται ανασχεδιασμό στη βάση επιστημονικής ανάλυσης, διεθνών προτύπων και ώριμων θεσμικών λύσεων, και όχι αποσπασματικές ρυθμίσεις με αβέβαιη αποτελεσματικότητα.
Το ΕΤΕΚ καλεί την Πολιτεία να επανεξετάσει τη σχετική απόφαση, να ενσωματώσει τις τεκμηριωμένες εισηγήσεις της τεχνικής και επιστημονικής κοινότητας και να προχωρήσει σε μια μεταρρύθμιση που θα φέρει τις δημόσιες συμβάσεις της χώρας σε πλήρη ευθυγράμμιση με τις διεθνώς αναγνωρισμένες μορφές εναλλακτικής επίλυσης διαφορών, προς όφελος του δημοσίου συμφέροντος και της ποιότητας των έργων.
