Την ανάγκη για συνεχή επαγρύπνηση και προσαρμογή των μέτρων ασφαλείας για την καταπολέμηση νέων αναδυόμενων τύπων απάτης, υπογραμμίζουν η Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών (EBA-EAT) και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ-ECB).
Η ισχυρή επαλήθευση ταυτότητας πελατών παραμένει αποτελεσματική, αλλά οι απατεώνες προσαρμόζονται, σύμφωνα με κοινή έκθεση της EBA-ECB σχετικά με την απάτη στις πληρωμές. Στην έκθεση γίνεται αναφορά σε νέους τύπους απάτης που βρίσκονται σε άνοδο.
Η έκθεση επιβεβαιώνει τον ευεργετικό αντίκτυπο των απαιτήσεων επαλήθευσης ταυτότητας πελατών (SCA) που εισήχθησαν στο πλαίσιο της αναθεωρημένης Οδηγίας της ΕΕ για τις Υπηρεσίες Πληρωμών (PSD2) το 2020 και των υποστηρικτικών τεχνικών προτύπων που εξέδωσε η EBA, σε στενή συνεργασία με την ΕΚΤ, το 2018. Ωστόσο, η έκθεση επισημαίνει επίσης ότι αναδύονται νέοι τύποι απάτης, οι οποίοι συχνά στοχεύουν συναλλαγές για τις οποίες εφαρμόζεται εξαίρεση SCA ή χειραγωγούν νόμιμους χρήστες για την επαλήθευση της ταυτότητας δόλιων συναλλαγών.
Το 2024, το ποσοστό απάτης στις πληρωμές στον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο παρέμεινε σταθερό σε περίπου 0,002% της συνολικής αξίας των συναλλαγών σε ένα ημερολογιακό έτος.
Η συνολική αξία των περιστατικών απάτης αυξήθηκε στα 4,2 δισεκατομμύρια ευρώ το 2024 από 3,5 δισεκατομμύρια ευρώ το 2023.
Η έκθεση καλύπτει τα εξαμηνιαία στοιχεία για το 2022 έως το 2024 και επιβεβαιώνει ότι η νομική απαίτηση για ισχυρή επαλήθευση ταυτότητας πελατών (SCA) που εισήχθη το 2020 έχει συμβάλει στη μείωση των επιπέδων απάτης. Ωστόσο, υπογραμμίζει επίσης την ανάγκη για συνεχή επαγρύπνηση και προσαρμογή των μέτρων ασφαλείας για την καταπολέμηση νέων αναδυόμενων τύπων απάτης.
Η έκθεση αξιολογεί τις απάτες πληρωμών που αναφέρθηκαν από τον κλάδο σε ολόκληρο τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο (ΕΟΧ), οι οποίες ανήλθαν σε 3,4 δισεκατομμύρια ευρώ το 2022, 3,5 δισεκατομμύρια ευρώ το 2023 και 4,2 δισεκατομμύρια ευρώ το 2024.
Εξετάζει τον συνολικό αριθμό συναλλαγών πληρωμών και το υποσύνολο των δόλιων συναλλαγών ως προς την αξία και τον όγκο. Παράλληλα με τις συγκεντρωτικές αξίες, η έκθεση παρουσιάζει επίσης δεδομένα ανά τρόπο πληρωμής, όπως μεταφορές πίστωσης, άμεσες χρεώσεις, πληρωμές με κάρτα, αναλήψεις μετρητών και συναλλαγές ηλεκτρονικού χρήματος. Περιλαμβάνονται επίσης αναλύσεις ανά χώρα.
Ανάλυση συναλλαγών
Όπως αναφέρεται στην έκθεση, οι συναλλαγές που επαληθεύονταν με την SCA ήταν γενικά λιγότερο ευάλωτες σε απάτη από εκείνες χωρίς αυτήν, ειδικά οι πληρωμές με κάρτα.
Για άλλους τύπους πληρωμών, όπως οι μεταφορές πίστωσης, αυτό το φαινόμενο ήταν λιγότερο σαφές. Αξίζει να σημειωθεί ότι η απάτη στις πληρωμές με κάρτα ήταν 17 φορές υψηλότερη όταν ο παραλήπτης της πληρωμής βρισκόταν εκτός του ΕΟΧ, όπου η SCA δεν απαιτείται νομικά και συχνά δεν χρησιμοποιείται.
Κατανομή ζημιών
Επιπλέον, η έκθεση δείχνει ότι η κατανομή των ζημιών από απάτη διέφερε ανά μέσο πληρωμής και ότι υπήρχαν σημαντικές διαφορές σε ολόκληρο τον ΕΟΧ.
Για το 2024, οι συνολικές ζημιές για μεταφορές πίστωσης ήταν 2,200 δισεκατομμύρια ευρώ (αύξηση 16% σε ετήσια βάση), και για πληρωμές με κάρτα με κάρτες που εκδόθηκαν στην ΕΕ/ΕΟΧ ήταν 1,329 δισεκατομμύρια ευρώ (αύξηση 29% σε ετήσια βάση).
Για τις μεταφορές πίστωσης, οι χρήστες υπηρεσιών πληρωμών επωμίστηκαν περίπου το 85% των συνολικών ζημιών από απάτη το 2024, κυρίως ως αποτέλεσμα απάτες που ξεγέλασαν τους χρήστες ώστε να ξεκινήσουν δόλιες συναλλαγές.
Η εικόνα σε Κύπρο και χώρες ΕΕ
Σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές εποπτικές αρχές, σε αρκετές χώρες, ιδίως στην Κύπρο, την Κροατία και την Ολλανδία, ένα μεγάλο μερίδιο των ζημιών αποδίδεται στην κατηγορία «Άλλες Οντότητες». Το ποσοστό ευθύνης στην Κύπρο στην κατηγορία «Άλλες Οντότητες» ανέρχεται στο 63%, για τους χρήστες στο 30% και για τους παρόχους στο 7%. Αυτό υποδηλώνει ότι η ευθύνη συχνά αποδίδεται στους αντίστοιχους παρόχους υπηρεσιών πληρωμών (PSP), μεταξύ άλλων μερών, πιθανώς αντανακλώντας πιο σύνθετες ρυθμίσεις κοινής ευθύνης.
Χώρες όπως η Γαλλία και η Δανία παρουσιάζουν μια σχετικά ισορροπημένη κατανομή ζημιών μεταξύ των χρηστών υπηρεσιών πληρωμών και των παρόχων υπηρεσιών πληρωμών.
Όσον αφορά τις αναλήψεις μετρητών, το 2024, οι χρήστες υπηρεσιών πληρωμών επωμίστηκαν περισσότερο από το 70% των αναφερόμενων ζημιών από απάτη σε περισσότερες από τις μισές χώρες που υπέβαλαν αναφορές, δηλαδή στην Αυστρία, το Βέλγιο, τη Βουλγαρία, την Κύπρο, την Τσεχική Δημοκρατία, τη Φινλανδία, την Ελλάδα, την Κροατία, την Ουγγαρία, την Ισλανδία, τη Λιθουανία, το Λουξεμβούργο, την Πολωνία, τη Ρουμανία και τη Σλοβενία.
Σε πολλές από αυτές, όπως η Ελλάδα, η Λιθουανία, η Ρουμανία και η Σλοβενία, οι χρήστες έπρεπε να επωμιστούν το σύνολο των αναφερόμενων ζημιών. Αντίθετα, η Δανία και η Ιρλανδία ξεχωρίζουν, με τους παρόχους πληρωμών να καλύπτουν πάνω από το 85% των ζημιών από απάτη και στις δύο περιπτώσεις. Μόνο η Λετονία αναφέρει μια περίπτωση όπου όλες οι ζημιές αποδίδονται σε «Άλλες οντότητες», κάτι που μπορεί να αντικατοπτρίζει μοναδικές πρακτικές αναφοράς ή ρυθμίσεις ευθύνης που αφορούν τρίτους.
Τέλος, η Ισπανία και η Γαλλία ήταν οι χώρες με σχετικά ισορροπημένη κατανομή ευθύνης, όπου οι χρήστες και οι πάροχοι αντιπροσωπεύουν περίπου το 50% των ζημιών η καθεμία.
Μικρές οι απάτες στην Κυπρο
Συμφωνα με τα στοιχεία που περιέχονται στην έκθεση, η αξία δόλιων συναλλαγών στην Κύπρο με κάρτες ήταν €2,3 εκατ. το 2024, αντιπροσωπεύοντας ποσοστό 0,015%. Οι δόλιες συναλλαγές στο ηλεκτρονικό χρήμα είναι αξίας €42,3 χιλ. η 0.001%, στις μεταφορές πίστωσης €2,7 εκατ.ή 0.001% και στις αναλήψεις μετρητών €26,8 χιλ. ή 0.001%.
Όσον αφορά τον όγκο δόλιων συναλλαγών στην Κύπρο, για τις κάρτες είναι 23,6 χιλ. ή 0.010% στο σύνολο των απάτων πληρωμής, για τις πιστωτικές μεταφορές 360 ή 0.001%, για τις αναλήψεις μετρητών 81 ή 0.001% και για το ηλεκτρονικό εμπόριο 1,088 ή 0.009%.
Προσοχή στις απάτες
Υπενθυμίζεται ότι στις νέες μορφές απάτης, αναφέρθηκε πρόσφατα μιλώντας στον «Π», ο Υπεύθυνος Επικοινωνίας του Συνδέσμου Τραπεζών, Ανδρέας Κωστουρής, συστήνοντας προσοχή στο κοινό.
Ιστορικό, νομική βάση και επόμενα βήματα
Το άρθρο 96(6) της οδηγίας 2015/2366/ΕΕ (PSD2) απαιτεί από τους παρόχους υπηρεσιών πληρωμών (PSP) να αναφέρουν στατιστικά δεδομένα σχετικά με την απάτη που σχετίζεται με διαφορετικά μέσα πληρωμής στις εθνικές αρμόδιες αρχές (ΕΑΑ). Οι ΕΑΑ, με τη σειρά τους, υποχρεούνται να παρέχουν τόσο στην ΕΑΤ όσο και στην ΕΚΤ αυτά τα δεδομένα σε συγκεντρωτική μορφή.
Επιπλέον, ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1409/2013 της ΕΚΤ σχετικά με τα στατιστικά στοιχεία πληρωμών απαιτεί από τους παρόχους υπηρεσιών πληρωμών που βρίσκονται στη ζώνη του ευρώ να αναφέρουν δεδομένα απάτης πληρωμών στις εθνικές κεντρικές τράπεζες τους, οι οποίες με τη σειρά τους υποχρεούνται να κοινοποιούν τα δεδομένα σε συγκεντρωτική μορφή στην ΕΚΤ.
Τα δεδομένα βάσει τόσο των κατευθυντήριων γραμμών της ΕΑΤ όσο και του κανονισμού της ΕΚΤ αναφέρονται στην ΕΑΤ και την ΕΚΤ σε εξαμηνιαία βάση μέσω ενιαίας ροής δεδομένων.
Η ΕΑΤ και η ΕΚΤ θα συνεχίσουν να παρακολουθούν και να δημοσιεύουν δεδομένα για την απάτη στις πληρωμές, ώστε να παρέχουν μια ισχυρή βάση για τεκμηριωμένες αποφάσεις πολιτικής και για εποπτικές και εποπτικές δράσεις σχετικά με τον τρόπο καταπολέμησης της απάτης στις πληρωμές.
