Μια ξαναζεσταμένη συζήτηση 20 και πλέον ετών, που έπεσε σε διάφορες περιπτώσεις στο κενό, αναβιώνει το τελευταίο διάστημα στον κυπριακό δημόσιο διάλογο, μετά και την επίθεση που εξαπέλυσε ο Αμερικανός Πρόεδρος, Ντόναλντ Τραμπ, εναντίον της Υπηρεσίας Διεθνούς Ανάπτυξης των ΗΠΑ (United States Agency for International Development – USAID). Μια υπηρεσία που με τη δράση της στήριξε οικονομικά την Κύπρο, παρέχοντας ανθρωπιστική βοήθεια μετά την τουρκική εισβολή του 1974, αλλά και συνέβαλε στην ανοικοδόμηση της χώρας μετά τον πόλεμο. Η συνεργασία της αμερικανικής υπηρεσίας με την Κύπρο δεν ολοκληρώθηκε το 1974, αφού συνεχίστηκε εν είδει προγράμματος ειρήνης και συμφιλίωσης μεταξύ των δύο κοινοτήτων, που στόχευε στη μείωση των εντάσεων και στην προώθηση κλίματος εμπιστοσύνης και συμφιλίωσης μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Περιορισμένα δικοινοτικά κονδύλια, τα οποία συνοδεύονταν από τις απαραίτητες αποδείξεις και τεκμήρια, αξιοποιήθηκαν και ενόψει, τότε, του δημοψηφίσματος για επίλυση του Κυπριακού, ωστόσο η στήριξη για τα δικοινοτικά προγράμματα δεν εξαρτάτο από τη θέση του καθενός απέναντι στο σχέδιο Ανάν, αφού δικοινοτικά προγράμματα έτυχαν διαχείρισης μέχρι το 2004, και από πρόσωπα, ανεξάρτητα από τη στάση τους απέναντι στο σχέδιο επίλυσης του Κυπριακού.
Περίεργη χρονική συγκυρία
Το περίεργον του πράγματος είναι ότι σήμερα, εν έτει 2025, μετά από 21 χρόνια, οι αποκαλύψεις που αφορούν τη δράση της Υπηρεσίας Διεθνούς Ανάπτυξης των ΗΠΑ (United States Agency for International Development – USAID) διεθνώς, όπως παρουσιάζονται από τον Αμερικανό Πρόεδρο, τυγχάνουν εκμετάλλευσης από συγκεκριμένους κύκλους στην Κύπρο, για να θέσουν θέμα αξιοποίησης των αμερικανικών κονδυλίων για «διαμόρφωση της κοινής γνώμης υπέρ του σχεδίου Ανάν» (παρ' όλο που κονδύλια από διεθνή ταμεία για δικοινοτικά προγράμματα έτυχαν διαχείρισης μέχρι το 2004, και από πρόσωπα, ανεξάρτητα από τη στάση που τηρούσαν απέναντι στο σχέδιο επίλυσης του Κυπριακού). Για τις ξαναζεσταμένες φήμες του σχεδίου Ανάν αντέδρασε το ΕΛΑΜ. Πιο συγκεκριμένα, ο ευρωβουλευτής του ΕΛΑΜ Γεάδης Γεάδη μαζί με τον βουλευτή του κόμματος «Ελληνική Λύση» (του Κυριάκου Βελόπουλου) στην Ελλάδα Εμμανουήλ Φράγκο απέστειλαν επιστολή στον Έλον Μασκ, ζητώντας πληροφορίες για κεφάλαια της USAID «που ενδεχομένως δόθηκαν για τον επηρεασμό της κοινής γνώμης υπέρ του σχεδίου Ανάν».
Χέρι – χέρι ΕΛΑΜ και Τατάρ για Imagine
Περίεργη κρίνεται και η χρονική συγκυρία εμφάνισης της ψιθυρολογίας περί «αμαρτωλών κονδυλίων στήριξης του σχεδίου Ανάν», που συμπίπτει με τις πρόσφατες αντιδράσεις σε σχέση με το δικοινοτικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Imagine» για σχολεία της Δημοτικής, Γυμνασιακής, Λυκειακής και Τεχνικής Εκπαίδευσης. Μάλιστα, το ΕΛΑΜ είχε ζητήσει την παραίτηση της υπουργού Παιδείας μετά τη δήθεν «αποκάλυψη» περί μαθητικών εκδρομών στα κατεχόμενα μέσω του συγκεκριμένου προγράμματος, για το οποίο, παρεμπιπτόντως, στο πρόσφατο παρελθόν είχε καταγγελθεί ο Τ/Κ ηγέτης Ερσίν Τατάρ, με την κατηγορία ότι διέκοψε τη συμμετοχή της τ/κ πλευράς στο εν λόγω εκπαιδευτικό δικοινοτικό πρόγραμμα.
Αναλυτικότερα, σε ό,τι αφορά τη διακοπή της συμμετοχής της τ/κ κοινότητας στο πρόγραμμα Imagine, ο Ερσίν Τατάρ έχει κατηγορηθεί, πέρα από την ε/κ πλευρά, και από τα ΗΕ, αλλά και από το ένα εκ των δύο μεγαλύτερων τουρκοκυπριακών κομμάτων, το CTP, ότι, «από τη μια, προέβαλλε τη θέση των δύο ίσων κυρίαρχων κρατών, γνωρίζοντας ότι δεν θα γινόταν αποδεκτή από τη διεθνή κοινότητα και, από την άλλη, συνεχίζει να κάνει βήματα που διαταράσσουν την εμπιστοσύνη μεταξύ των κοινοτήτων, με στόχο να προσθέσει ένα νέο στοιχείο στην επίμονη και με γινάτι διαχωριστική πολιτική του» (σ.σ. διακόπτοντας τη συμμέτοχή της τ/κ πλευράς στο εν λόγω εκπαιδευτικό δικοινοτικό πρόγραμμα).
Από την πλευρά του, για το θέμα του προγράμματος Imagine, το ΕΛΑΜ απαίτησε την «άμεση παύση της υπουργού Παιδείας, η οποία φέρει ακέραια την ευθύνη για την ανοχή ή/και την προώθηση αυτών των απαράδεκτων πολιτικών», εκφράζοντας, μεταξύ άλλων, τον ισχυρισμό ότι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, «αμφιβόλου» προθέσεων, «εισβάλλουν» στα σχολεία μας και «προωθούν τέτοιες δράσεις».
Πρόγραμμα Imagine
Χαρακτηριστική, ωστόσο, υπέρ της θετικής συμβολής του προγράμματος Imagine είναι η παρέμβαση του καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Κύπρου Χάρη Ψάλτη, ο οποίος σε σχετικό του άρθρο εξηγεί ότι η πρόταση για ένα πρόγραμμα επαφής μαθητών των δύο κοινοτήτων της Κύπρου ξεκίνησε από τη Δικοινοτική Επιτροπή για την Παιδεία. Η επιτροπή ιδρύθηκε το 2016 ως απόφαση των ηγετών των δύο κοινοτήτων Ν. Αναστασιάδη και Μ. Ακιντζί. Η επιτροπή είναι επιφορτισμένη με τον ρόλο να προτείνει και να προωθεί μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο κοινοτήτων. Το πρόγραμμα Imagine έχει βραβευθεί ως καλή πρακτική και έχει αναγνωριστεί διεθνώς, ενώ ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ εξαίρει τη σημασία του για το μέλλον της Κύπρου σε πολλές από τις εκθέσεις του. Δυστυχώς, σύμφωνα με τον καθηγητή, το 2022 μετά από μια ενορχηστρωμένη επίθεση στο πρόγραμμα στην Τουρκία και την τ/κ κοινότητα από υπερεθνικιστικούς κύκλους, ο Ερσίν Τατάρ ανέστειλε τη στήριξή του στο πρόγραμμα αφού ξεκάθαρα δεν συνάδει με τη νέα του πολιτική των δύο κρατών. Ο ΓΓ των Ηνωμένων Εθνών επανειλημμένα από το 2022 άσκησε κριτική σε αυτή την απόφαση του Ερσίν Τατάρ και ζήτησε την επαναλειτουργία του προγράμματος.
Η δίκη
Σχολιάζοντας τις φήμες που επανήλθαν αναφορικά με τα λεγόμενα αμαρτωλά κονδύλια του USAID για την επίλυση του Κυπριακού, η βουλευτής Αλεξάνδρα Ατταλίδου, η οποία είχε τότε, μαζί με την ομάδα της, σύμφωνα με την ίδια, στοχοποιηθεί, εξήγησε ότι δεν υπάρχει κρατική επιχορήγηση για οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που ασχολούνται με θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, Κυπριακού κ.λπ. «Όχι μόνο δεν χρηματοδοτούνται από το κράτος αυτές οι ομάδες της κοινωνίας των πολιτών αλλά στοχοποιούνται, σε βαθμό που καθιστά τη λειτουργία τους εξαιρετικά δύσκολη», επεσήμανε. Πρόσθεσε ότι «άνθρωποι που δραστηριοποιούνταν στο Κυπριακό υπέρ της λύσης δεν είχαν κανένα κρατικό έσοδο», προσθέτοντας ότι, το 2004, ένα τεράστιο «Όχι» κάλυπτε ολόκληρη την Κύπρο, «την ώρα που στα δημοψηφίσματα οι δύο απαντήσεις έπρεπε να έχουν ίση χρηματοδότηση και ίσες ευκαιρίες παρουσίασης (κάτι που δεν έγινε)».
Επί του προκειμένου, σύμφωνα με την Αλεξάνδρα Ατταλίδου, στην επιτροπή που διαχειριζόταν τα χρήματα από τα διεθνή κονδύλια (2004) υπήρχε και στέλεχος της τότε κυπριακής κυβέρνησης που ενέκρινε τα εν λόγω κονδύλια. Αυτά τα κονδύλια εξασφαλίστηκαν για δικοινοτικά προγράμματα, και από πρόσωπα ανεξαρτήτως της στάσης που τήρησαν απέναντι στο σχέδιο Ανάν. Όσον αφορά την ομάδα πολιτών που στήριξε τη λύση του Κυπριακού, στην οποία ανήκε τότε και η Αλεξάνδρα Ατταλίδου, και η οποία ομάδα είχε κατηγορηθεί ότι τα «έπαιρνε», η βουλευτής ανέφερε ότι «τους πήγαμε στο δικαστήριο και κερδίσαμε. Μας είχαν κατηγορήσει ότι λάβαμε χρήματα. Υπάρχουν αποδείξεις για τα χρήματα που δαπανήθηκαν για την προώθηση της λύσης. Οι κατήγοροι απολογήθηκαν και μας πλήρωσαν αποζημίωση. Το μεγάλο πρόβλημα όμως είναι ότι κατηγορούν ανθρώπους ότι δήθεν πληρώθηκαν για να "πουλήσουν" τον τόπο τους για 300 ευρώ ο καθένας. Να πουλήσω τον τόπο μου για 300 ευρώ;», διερωτήθηκε η Αλεξάνδρα Ατταλίδου και πρόσθεσε ότι «κανείς δεν κοιτάζει τα χρήματα που έλαβαν για την εκστρατεία του "Όχι" κάποιοι άλλοι. Δεν ανέχομαι, στο παρά πέντε της διχοτόμησης του τόπου μου, να σιωπώ επειδή κάποιοι θέλουν να δίνουν πιστοποιητικά πατριωτισμού».
Εκ του πονηρού
Δίνοντας το στίγμα της προσέγγισής του, ο τέως διαπραγματευτής της ε/κ πλευράς, Ανδρέας Μαυρογιάννης, εξέφρασε τη θέση, μιλώντας στο ραδιόφωνο του «Π», ότι η συζήτηση που αφορά το πρόγραμμα Imagine «είναι σίγουρα εκ του πονηρού, με την έννοια ότι πρόκειται για ένα πρόγραμμα το οποίο προέκυψε από τις εργασίες της Τεχνικής Δικοινοτικής Επιτροπής για θέματα Παιδείας και χρηματοδοτείται εδώ και χρόνια. Το πρόγραμμα στηρίζεται σε μια βάση που, κατά τη γνώμη μου, δεν δημιουργεί κανένα πρόβλημα ή δυσκολία. Επιπλέον, η συμμετοχή είναι απολύτως εθελοντική».
Όσον αφορά την παλιά συζήτηση που επανήλθε σε σχέση με τα περί χρηματοδότησης του σχεδίου λύσης του Κυπριακού από τη USAID, ο Ανδρέας Μαυρογιάννης, ο οποίος είχε ταχθεί εναντίον του «ΝΑΙ» και ήταν υποστηρικτής του «ΟΧΙ» το 2004, εξέφρασε την εκτίμηση ότι η συζήτηση που βρίσκεται σε εξέλιξη συνδέεται περισσότερο με όσα συμβαίνουν στις ΗΠΑ, με την κατάργηση του προγράμματος USAID από τον Πρόεδρο Τραμπ και άλλα αντίστοιχα θέματα. Ωστόσο, σύμφωνα με τον τέως διαπραγματευτή της ε/κ πλευράς, «η συζήτηση που αφορά την Κύπρο είναι πραγματικά απολύτως υπερβολική διότι, πρώτα απ' όλα, ποτέ δεν αποδείχθηκαν οι κατηγορίες που έγιναν εναντίον ανθρώπων, οργανισμών και συλλόγων. Και, από την άλλη πλευρά, όλοι γνωρίζουμε ότι η επιρροή αυτών των δράσεων ήταν τελικά περιορισμένη». Ενισχύοντας τα επιχειρήματά του, ο Ανδρέας Μαυρογιάννης τόνισε χαρακτηριστικά: «Να το πω διαφορετικά, μιλάω ως κάποιος που, όπως είναι γνωστό, δεν ήταν υπέρ του σχεδίου Ανάν. Ωστόσο, δεν υπάρχει κανένας λόγος να δημιουργούμε ψεύτικα προβλήματα μεταξύ μας τώρα».
«Ψέματα»
Ενδιαφέρον προκαλεί και η τοποθέτηση του ΕΔΕΚίτη πρώην δημάρχου Στροβόλου, Σάββα Ηλιοφώτου, ο οποίος είχε επίσης ταχθεί εναντίον του σχεδίου το 2004, όμως σήμερα εντοπίζει ότι λέγονται ψέματα στο θέμα των δήθεν «αμαρτωλών κονδυλίων». Ενδεικτικά, όπως έγραψε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ο πρώην δήμαρχος, «το επαναλαμβανόμενο και αναπάντητο ψέμα γίνεται συλλογική αλήθεια. Η περίπτωση των χρηματοδοτήσεων από την αμερικανική πρεσβεία ατόμων και ΜΚΟ για προώθηση του σχεδίου Ανάν είναι η κλασική περίπτωση που όταν ένα ψέμα επαναλαμβάνεται και μένει αναπάντητο γίνεται η ψεύτικη αλήθεια "της πλειοψηφίας!”». Απηύθυνε μάλιστα πρόσκληση-πρόκληση προς οποιονδήποτε πιστεύει ότι υπάρχει κάποιος που ήταν του «όχι» και έγινε του «ναι» με «χρηματισμό», να βγει να το πει δημόσια.
«Πρόκειται περί ενός ψέματος που ενοχοποιεί την αντίθετη άποψη και τραυματίζει τον κοινωνικό ιστό», είναι το μήνυμα που στέλνει ο Σάββας Ηλιοφώτου, προσθέτοντας ότι «κάποιοι αρέσκονται και κάποιοι κάνουν καριέρα στο να ισχυρίζονται συχνά πυκνά ότι κάποιοι, άτομα και ΜΚΟ, χρηματίστηκαν για να στηρίξουν το ΝΑΙ στο σχέδιο Ανάν! Λάθος μεγάλο!».
Στοχοποίηση
Για στοχοποίηση έντιμων ανθρώπων, μόνο και μόνο επειδή είχαν ταχθεί υπέρ του σχεδίου Ανάν, έκανε λόγο σε podcast του «Π» το προηγούμενο διάστημα και ο πρώην γενικός διευθυντής του Υπουργείου Εξωτερικών, επίσης υποστηρικτής τότε του «ΟΧΙ», πρέσβης Αλέξανδρος Ζήνων. Αναφερόμενος στην περίοδο του δημοψηφίσματος, ο πρέσβης έκανε λόγο για «συστηματική πνευματική τρομοκρατία» που ασκήθηκε από κάποιους, οι οποίοι στοχοποίησαν «καθόλα έντιμους και πατριώτες συμπολίτες μας» επειδή είχαν διαφορετική άποψη για το σχέδιο Ανάν, «με την οποία μπορεί και να διαφωνώ κι εγώ, αλλά δεν έχει σημασία».
Επικίνδυνες γενικεύσεις
Σε κάθε περίπτωση, οι ατεκμηρίωτες γενικεύσεις και η σύνδεση των εξελίξεων στις ΗΠΑ με τη βοήθεια που παραχωρήθηκε στην Κύπρο σε κρίσιμες περιόδους της ιστορίας της κρίνονται επικίνδυνες και προβληματικές καθώς θέτουν εν αμφιβόλω και αγνοούν τις περιπτώσεις όπου η διεθνής βοήθεια υπήρξε καθοριστική. Παρότι μπορεί να υπάρχουν παραδείγματα αποτυχημένων ή ανεπαρκών προγραμμάτων στήριξης, στις περισσότερες περιπτώσεις, η διεθνής βοήθεια συνέβαλε σημαντικά στην ανοικοδόμηση χωρών που επλήγησαν από συγκρούσεις.Την ίδια ώρα, οι ατεκμηρίωτες γενικευμένες θεωρίες μπορεί να οδηγήσουν σε ισοπέδωση και στο επικίνδυνο για την ανθρωπότητα συμπέρασμα ότι καμία διεθνής βοήθεια δεν είναι αποτελεσματική, γεγονός που υπονομεύει τη διεκδίκηση καλύτερων και δικαιότερων μηχανισμών στήριξης σε περιόδους κρίσεων. Συνεπώς η συνεχής αναπαραγωγή κατηγοριών και φημών σχετικά με χρηματοδοτήσεις από διεθνείς φορείς, όπως η USAID, αναδεικνύει την επικίνδυνη τάση δημιουργίας ψευδών εντυπώσεων.
