Θολό παραμένει το τοπίο στους δήμους έναν χρόνο και λίγους μήνες μετά την εφαρμογή της μεταρρύθμισης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Ο θεσμός του αντιδημάρχου, που υποτίθεται θα ενίσχυε τη συμμετοχικότητα και θα έφερνε τις αποφάσεις πιο κοντά στις τοπικές κοινωνίες, δείχνει να έχει μετατραπεί σε «διακοσμητικό στοιχείο».
Η μεγάλη πλειοψηφία των αντιδημάρχων περιγράφει μια καθημερινότητα χωρίς ουσιαστικές εξουσίες. Καταγγέλλει ότι μένει «εκτός» της λήψης αποφάσεων. Είναι μέσα σε αυτό το κλίμα που οι αντιδήμαρχοι, προχωρούν στη σύσταση της Ένωσης Αντιδημάρχων Κύπρου, με στόχο να αποκτήσουν θεσμική εκπροσώπηση και να «δώσουν φωνή» στις κοινότητες που θεωρούν ότι περιθωριοποιήθηκαν. «Δεν μας λαμβάνουν υπόψη ούτε στις αποφάσεις της Ένωσης Δήμων ούτε στο Υπουργείο Εσωτερικών. Αυτό που ονομάστηκε ‘μεταρρύθμιση’ διέλυσε τις τοπικές κοινωνίες», δήλωσε χαρακτηριστικά στον «Π» ο Ανδρέας Διονυσίου, αντιδήμαρχος Πωμού. «Ούτε καθαριότητα, ούτε μικροεπιδιορθώσεις, ούτε καν λόγο έχουμε. Για ένα απλό πεζοδρόμιο ή μια επιδιόρθωση πλακόστρωτου πρέπει να πάμε στον επιστάτη και εκείνος - εφόσον συμφωνήσει ο δήμαρχος- αποφασίζει πότε και πού θα γίνουν εργασίες». Πρόκειται για ένα σύστημα που «θυμίζει ρωμαϊκή αυτοκρατορία», ανέφερε, υπενθυμίζοντας ότι οι αντιδήμαρχοι εξελέγησαν με συγκεκριμένες δεσμεύσεις απέναντι στους πολίτες.
Άλλος αντιδήμαρχος που θέλησε να παραμείνει ανώνυμος, σημείωσε: «Ο κόσμος μάς ψήφισε και μας βρίσκει εύκολα, όμως όταν φτάνουμε στη λήψη αποφάσεων, οι δυνατότητές μας τελειώνουν». Αναφέρθηκε και σε μικρό περιστατικό: «Σε μνημόσυνο που πήγαμε οι αντιδήμαρχοι, ούτε προσκληθήκαμε να καταθέσουμε στεφάνι. Μας φώναξαν στο τέλος, μετά από κυνηγετικούς συλλόγους και οργανώσεις. Σε αυτό το σημείο φτάσαμε».
Σίγησε η φωνή των κοινοτήτων
Κατά τους αντιδημάρχους με τους οποίους μιλήσαμε, το μεγαλύτερο λάθος της μεταρρύθμισης είναι ότι οι κοινότητες έχασαν το αυτονόητο δικαίωμα εκπροσώπησης. «Εκλέγονται άνθρωποι με 500 ή 5.000 ψήφους που γνωρίζουν την περιοχή τους, αλλά δεν έχουν λόγο να μιλήσουν γι’ αυτήν. Οι αξίες της τοπικής κοινωνίας παραχωρήθηκαν σε ένα κεντρικό πρόσωπο. Αυτό δεν είναι μεταρρύθμιση, είναι διάλυση», πρόσθεσε ο κ. Διονυσίου.
Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκαν και οι δηλώσεις του αντιδημάρχου Αγλαντζιάς, Ανδρέα Κωνσταντίνου, στον «Π»: «Αν το ήξερα πριν από τις εκλογές, δεν θα διεκδικούσα καν. Πιστεύαμε ότι μπορούμε να προσφέρουμε πολλά στο νέο σχήμα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Πολλοί αντιδήμαρχοι μπορούν να προσφέρουν -ίσως και περισσότερα από τον ίδιο τον δήμαρχο- στα διαμερίσματά τους, επειδή γνωρίζουν από πρώτο χέρι τις ανάγκες των πολιτών τους». Για τον λόγο αυτό, όπως είπε, έχει αποφασίσει να διεκδικήσει θέση στις βουλευτικές εκλογές, θεωρώντας ότι από το σημερινό του πόστο δεν μπορεί να προσφέρει στους πολίτες αυτά που τους έχει υποσχεθεί.
Ισορροπίες
Άλλη πηγή, εντός μεγάλου αστικού δήμου, ανέφερε στον «Π», υπό το καθεστώς ανωνυμίας, ότι «από την πρώτη μέρα της μεταρρύθμισης υπήρξε συντονισμός μεταξύ δημάρχων ώστε να διατηρηθούν “τεντωμένα” τα όρια αρμοδιοτήτων». «Δεν ήταν μόνο νομικό ζήτημα· ήταν και θέμα πολιτικής ανασφάλειας. Οι δήμαρχοι δεν ήθελαν να παραχωρήσουν ούτε ευελιξία, πόσο μάλλον εκτελεστικές εξουσίες», συμπλήρωσε, σημειώνοντας πως «σε κάποιες περιπτώσεις η στάση αυτή έγινε θέμα προσωπικού κύρους ή κομματικών ισορροπιών».
«Αντί να λειτουργήσουμε συμπληρωματικά, επικράτησε μια λογική περιορισμού. Ούτε θεσμικός σεβασμός, ούτε διάθεση συνεργασίας. Κάποιοι δήμαρχοι αντιμετωπίζουν τους αντιδημάρχους σαν ‘’αντίπαλο δέος’’ μέσα στο ίδιο δημοτικό συμβούλιο», πρόσθεσε η ίδια πηγή.
Η ίδρυση της Ένωσης
Μέσα σε αυτό το κλίμα, προχωρούν με τη δημιουργία της Ένωσης Αντιδημάρχων Κύπρου, με στόχο -όπως αναφέρουν- να εκπροσωπήσει «επιτέλους» τα συμφέροντα και τις απόψεις των κοινοτήτων που περιθωριοποιήθηκαν. Η πρωτοβουλία αριθμεί ήδη περισσότερες από 75 υπογραφές, ενώ το σύνολο των 93 αντιδημάρχων εκτιμάται ότι θα συνυπογράψει το ιδρυτικό καταστατικό.
Σύμφωνα με τον κύριο Διονυσίου, στην προσωρινή επιτροπή συμμετέχουν, εκτός από τον ίδιο, οι αντιδήμαρχοι: Σωτήρης Κουππάρης (Δρούσειας), Πάτροκλος Ευαγγέλου (Αγίας Μαρίνας, Πόλης), Χρυσάνθος Φάκας (Λευκωσία), Λεύκιος Προδρόμου (Επισκοπή), – Ηρακλής Ηρακλέους (Αγίου Τύχωνα), Κυριάκος Κυριάκου (Κονιών), Άγγελος Ονησιφόρου (Πάφος).
Η ένωση έχει προχωρήσει και σε σχεδιασμό λογοτύπου: «Το έμβλημα αποτυπώνει την ελεύθερη Κύπρο (χάρτης + περιστέρι) και τις έξι επαρχίες (έξι πολύχρωμες φιγούρες σε κύκλο)» ανέφερε ο κ. Διονυσίου.
Η θέση του ΥΠΕΣ
Ο προϊστάμενος της Διεύθυνσης Τοπικής Αυτοδιοίκησης του ΥΠΕΣ, Αντώνης Οικονομίδης, περιέγραψε ένα πλαίσιο όπου ο ρόλος των αντιδημάρχων αποσαφηνίστηκε μεν, αλλά παραμένει μη εκτελεστικός. Υπενθύμισε ότι τον Ιούλιο κατατέθηκε και ψηφίστηκε τροποποίηση του Περί Δήμων Νόμου, η οποία ορίζει εποπτικά καθήκοντα (π.χ καθαριότητα, πράσινο, εκτέλεση έργων, πολιτιστικά) και υποχρεωτική συμμετοχή τους σε συνεδριάσεις για θέματα της περιοχής τους. «Πριν ο νόμος ήταν δυνητικός. Τώρα τα καθήκοντα προβλέπονται δια νόμου», ανέφερε στον «Π», προσθέτοντας ότι «η ανώτατη εκτελεστική εξουσία είναι ο δήμαρχος».
Ως προς την εκπροσώπηση, ξεκαθάρισε ότι θεσμικός συνομιλητής του ΥΠΕΣ παραμένει η Ένωση Δήμων Κύπρου (και η Ένωση Κοινοτήτων), ενώ για την υπό ίδρυση Ένωση Αντιδημάρχων τόνισε πως δεν προβλέπεται ως θεσμικός εταίρος του κράτους. Μπορεί να συσταθεί ως σωματείο, αλλά «ο συνομιλητής μας εκ του νόμου παραμένει η Ένωση Δήμων».
Μείωση των αντιδημάρχων
Στο τραπέζι του ΥΠΕΣ, πάντως, βρίσκονται και διάφορα σενάρια για τον «υπέρμετρα μεγάλο» αριθμό των 93 αντιδημάρχων. Αυτά είναι τα εξής:
1. Επιστροφή στο μοντέλο ενός αντιδημάρχου ανά δήμο, εκλεγμένου από το δημοτικό συμβούλιο.
2. Πληθυσμιακά κριτήρια με «κόφτες» ανά μέγεθος δημοτικού διαμερίσματος.
Οποιεσδήποτε αλλαγές δεν θα αφορούν την παρούσα θητεία και θα προετοιμαστούν σε διάλογο με τα κόμματα και την Ένωση Δήμων, αρκετά πριν από τις τοπικές εκλογές του 2028.
Στόχος, όπως είπε ο κύριος Οικονομίδου είναι «να αξιοποιούνται ορθά οι πόροι και να μη διασπαθίζεται δημόσιο χρήμα», δεδομένου ότι «οι αντιδήμαρχοι πληρώνονται, ενώ πολλοί δεν έχουν ουσιαστικά καθήκοντα, και είναι κρίμα».
Να σημειωθεί ότι το κόστος των αντιδημάρχων, σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Εσωτερικών, ανέρχεται στα 2,6 εκατομμύρια ευρώ τον χρόνο.
Τα λάθη αυξάνουν το κόστος
Ο κ. Οικονομίδης είπε ότι σε ορισμένες περιπτώσεις «έγιναν λάθη στις συνενώσεις», που δεν θα αποδώσουν τις επιθυμητές οικονομίες κλίμακας. «Όταν ο πυρήνας της πόλης πρέπει να εξυπηρετεί τεράστια γεωγραφική έκταση και διάσπαρτους οικισμούς, το κόστος αυξάνεται».
Στο οικονομικό σκέλος, εξήγησε ότι αυξήσεις τελών (π.χ. στη Λευκωσία) στοχεύουν σε εξισορρόπηση και ενιαία πολιτική εντός των νέων ενοποιημένων δήμων. Παρά την αυξημένη κρατική χορηγία, πολλοί δήμοι έφεραν διαχρονικά ελλείμματα επειδή τέλη -ιδίως στα σκύβαλα- ήταν κάτω από το ανταποδοτικό κόστος. Οι οικονομίες κλίμακας δεν θα φανούν άμεσα, ενώ αναγνώρισε ότι έγιναν και λάθη στις συνενώσεις, τα οποία σε περιπτώσεις αυξάνουν το λειτουργικό κόστος λόγω μεγάλης γεωγραφικής διασποράς.
