Η Προσωπική Απεσταλμένη του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ για το Κυπριακό, Μαρία Άνχελα Ολγκίν Κουεγιάρ, δήλωσε ότι η επανεκκίνηση των συνομιλιών δημιουργεί ένα παράθυρο ευκαιρίας μετά από χρόνια στασιμότητας, αλλά προειδοποίησε ότι χωρίς προσεκτική προετοιμασία, σαφή αλληλουχία βημάτων και απτή σύγκλιση στο έδαφος, η διαδικασία κινδυνεύει να εκτροχιαστεί.
Σε συνέντευξή της στο τουρκικό πρακτορείο ειδήσεων ANKA, δήλωσε ότι η τριμερής συνάντηση υπό τον ΟΗΕ στις 11 Δεκεμβρίου με τον Νίκο Χριστοδουλίδη και τον Τουφάν Ερχιουρμάν είχε «βαθύ, ειλικρινή και άμεσο» τόνο, αλλά τόνισε ότι ο διάλογος παραμένει σε πρώιμο και εύθραυστο στάδιο.
Ανέφερε ότι «οι συζητήσεις είναι ενθαρρυντικές, αλλά βρισκόμαστε ακόμη στην αρχή» και πρόσθεσε ότι απαιτούνται επιπλέον βήματα για να παγιωθεί η δυναμική και να οικοδομηθεί εμπιστοσύνη πριν καταστεί εφικτή μια άτυπη συνάντηση 5+1.
Υπενθύμισε ότι η συνάντηση της 11ης Δεκεμβρίου ήταν η πρώτη τριμερής υπό τον ΟΗΕ μετά την κατάρρευση των συνομιλιών στο Κρανς-Μοντανά το 2017, που οδήγησε σε πολυετές αδιέξοδο.
Δήλωσε ότι η άμεση φάση θα επικεντρωθεί σε Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης με πρακτικό αντίκτυπο στην καθημερινότητα, όπως το άνοιγμα νέων σημείων διέλευσης.
Τόνισε ότι χωρίς πρόοδο σε αυτό το επίπεδο θα είναι δύσκολο να υπάρξει ουσιαστική εμβάθυνση των συνομιλιών.
Επισήμανε ότι η άτυπη συνάντηση 5+1 -με τη συμμετοχή των δύο κοινοτήτων, του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ και των τριών εγγυητριών δυνάμεων-μπορεί να αποδειχθεί χρήσιμη μόνο εφόσον προηγηθεί ουσιαστική πρόοδος στο τριμερές επίπεδο.
Προειδοποίησε ότι αν συγκληθεί πρόωρα, υπάρχει κίνδυνος να υπονομευθεί η εύθραυστη αλλά παραγωγική δυναμική και κατέληξε λέγοντας ότι «το καλό είναι εχθρός του καλύτερου».
Ολόκληρη η συνέντευξη (μτφρ)
Η Προσωπική Απεσταλμένη του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ για το Κυπριακό, Μαρία Άνχελα Ολγκίν Κουεγιάρ, δηλώνει ότι οι αναβιωμένες συνομιλίες σηματοδοτούν ένα σπάνιο άνοιγμα μετά από χρόνια στασιμότητας, αλλά προειδοποιεί ότι χωρίς πειθαρχημένη προετοιμασία, σαφή αλληλουχία βημάτων και απτή σύγκλιση επί του εδάφους, η διαδικασία κινδυνεύει να επαναλάβει προηγούμενες αποτυχίες.
Μιλώντας σε αποκλειστική και εκτενή συνέντευξη στο πρακτορείο ειδήσεων ANKA, η Ολγκίν παρέθεσε την πιο αναλυτική μέχρι σήμερα αποτίμησή της για την τριμερή συνάντηση υπό τον ΟΗΕ της 11ης Δεκεμβρίου με τον Ελληνοκύπριο ηγέτη Νίκο Χριστοδουλίδη και τον Τουρκοκύπριο ηγέτη Τουφάν Ερχιουρμάν, περιγράφοντας τόσο τις ευκαιρίες που δημιούργησε αυτή η συνάντηση όσο και τους δομικούς κινδύνους που εξακολουθούν να περιβάλλουν τη διαδικασία.
Η Ολγκίν δήλωσε ότι αποχώρησε από τις συναντήσεις της 11ης Δεκεμβρίου ενθαρρυμένη από τον τόνο και την ποιότητα των ανταλλαγών, τις οποίες χαρακτήρισε «βαθιές, ειλικρινείς και πολύ άμεσες». Ταυτόχρονα, τόνισε ότι ο διάλογος παραμένει σε πρώιμο και εύθραυστο στάδιο.
«Παρότι οι συζητήσεις είναι ελπιδοφόρες, ο διάλογος μεταξύ των δύο ηγετών βρίσκεται ακόμη στα αρχικά του στάδια», είπε στο ANKA. «Απαιτούνται περαιτέρω βήματα για να παγιωθεί η αρχική δυναμική και να καλλιεργηθεί γνήσια εμπιστοσύνη, κάτι που θα επέτρεπε στον Γενικό Γραμματέα να φιλοξενήσει μια άτυπη συνάντηση 5+1».
Η πρώτη τριμερής του ΟΗΕ μετά το Κρανς-Μοντανά
Η συνάντηση της 11ης Δεκεμβρίου ήταν η πρώτη τριμερής υπό τον ΟΗΕ μετά την κατάρρευση των συνομιλιών στο Κρανς-Μοντανά της Ελβετίας το 2017, μιας διαδικασίας που θεωρείται ευρέως ως η πιο κοντινή που έχει φτάσει ποτέ το νησί σε συνολική διευθέτηση από τότε που ξέσπασε η διακοινοτική βία το 1963.
Οι συνομιλίες εκείνες κατέρρευσαν όταν η ελληνοκυπριακή πλευρά αποχώρησε από το τραπέζι, οδηγώντας σε επταετές αδιέξοδο που χαρακτηρίστηκε από απουσία επίσημων διαπραγματεύσεων και επαναλαμβανόμενες αλλά άκαρπες διπλωματικές πρωτοβουλίες.
Σε αυτό το πλαίσιο, η τριμερής του Δεκεμβρίου ήταν σημαντική όχι μόνο επειδή επανεκκίνησε τον διάλογο σε επίπεδο ηγετών υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, αλλά και λόγω του αποτελέσματός της. Η συνάντηση ολοκληρώθηκε με τις δύο πλευρές να συμφωνούν να συνεχίσουν τις διαβουλεύσεις με στόχο μια λύση στη βάση της «πολιτικής ισότητας όπως περιγράφεται στα ψηφίσματα του ΟΗΕ», διατύπωση που βρίσκεται στον πυρήνα των μακροχρόνιων παραμέτρων του ΟΗΕ.
Ουσία αντί τύπου στις συναντήσεις κορυφής
Η Ολγκίν αναγνώρισε ότι σημαντικό μέρος της τριμερούς συνάντησης αφιερώθηκε σε ζητήματα που θα μπορούσαν να είχαν προετοιμαστεί σε τεχνικό επίπεδο. Ωστόσο, δήλωσε ότι η μακρόχρονη εμπειρία και η βαθιά γνώση των δύο ηγετών για το Κυπριακό τούς επέτρεψαν να εντοπίσουν γρήγορα τα βασικά ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν πριν από την έναρξη πλήρων διαπραγματεύσεων.
«Χάρη στην εμπειρία και τη γνώση τους, οι δύο ηγέτες μπόρεσαν να εντοπίσουν γρήγορα τα ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν», είπε. «Όμως θα ήταν σημαντικό ένα μεγάλο μέρος τέτοιων συναντήσεων υψηλού επιπέδου να επικεντρώνεται περισσότερο στην ουσία και στη λήψη αποφάσεων για εκκρεμή θέματα».
Κοιτώντας μπροστά, και ιδίως σε περιόδους που θα απουσιάζει από το νησί, η Ολγκίν τόνισε ότι ο ρόλος των εκπροσώπων των ηγετών και των διαπραγματευτικών ομάδων θα είναι καθοριστικός ώστε οι μελλοντικές συναντήσεις να είναι καλύτερα προετοιμασμένες και πιο προσανατολισμένες σε αποτελέσματα.
«Χαίρομαι που οι εκπρόσωποι των ηγετών ήδη συζητούν τρόπους για πιο δομημένη και πιο αποτελεσματική δουλειά στο δικό τους επίπεδο», είπε. «Και οι δύο διαπραγματευτές είναι ιδιαίτερα έμπειροι και ικανοί. Είμαι βέβαιη ότι μπορούν να κάνουν ουσιαστική διαφορά».
Άμεση εστίαση στα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης
Σύμφωνα με την Ολγκίν, η άμεση φάση της διαδικασίας θα επικεντρωθεί στην επίλυση εκκρεμοτήτων που αφορούν μια σειρά από μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης με απτό όφελος για την καθημερινή ζωή σε ολόκληρο το νησί.
«Στην άμεση φάση θα εργαστούν για την επίλυση εκκρεμοτήτων που σχετίζονται με μια σειρά από μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης που θα μπορούσαν να έχουν απτό όφελος για τη ζωή όλων των Κυπρίων», είπε.
Η ίδια τόνισε ότι αυτή η πρόοδος δεν είναι δευτερεύουσα αλλά ουσιώδης. Χωρίς συγκεκριμένα αποτελέσματα στα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης, είπε, θα είναι δύσκολο να διασφαλιστεί η επιτυχία βαθύτερων συζητήσεων επί της ουσίας.
Μεταξύ των μέτρων που συζητούνται, η Ολγκίν έχει επανειλημμένα αναδείξει το άνοιγμα νέων σημείων διέλευσης ως ιδιαίτερα σημαντικό, τόσο συμβολικά όσο και πρακτικά.
«Αν έπρεπε να ξεχωρίσω ένα», είπε, «θα έλεγα το άνοιγμα νέων σημείων διέλευσης, γιατί αυτό στέλνει το πιο ισχυρό θετικό μήνυμα για την πολιτική δέσμευση των ηγετών στη διαδικασία και έχει τον πιο άμεσο και απτό αντίκτυπο στην καθημερινή ζωή».
Υπενθύμισε τη μεταμορφωτική επίδραση των σημείων διέλευσης που άνοιξαν για πρώτη φορά το 2003, ρωτώντας ρητορικά: «Μπορείτε να φανταστείτε την κατάσταση στο νησί και στο Κυπριακό αν δεν είχαν ανοίξει ποτέ σημεία διέλευσης;»
Μια φάση που ορίζεται από ευκαιρία και κίνδυνο
Ερωτηθείσα τι διαφοροποιεί την παρούσα φάση από προηγούμενους κύκλους που τελικά κόλλησαν στο επίπεδο των μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης, η Ολγκίν έδωσε μια σκόπιμα ισορροπημένη απάντηση.
«Πιστεύω ότι αυτή η φάση εμπλοκής προσφέρει τόσο ευκαιρίες όσο και προκλήσεις», είπε. «Η συνάντηση της 11ης Δεκεμβρίου αποτέλεσε ένα σημαντικό βήμα μπροστά».
Ταυτόχρονα, προειδοποίησε ότι τίποτα δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένο. Κατά την άποψή της, η διαδικασία βρίσκεται τώρα σε ένα σταυροδρόμι ανάμεσα σε δύο γνώριμες αλλά πολύ διαφορετικές πορείες.
«Είτε οι ηγέτες και οι ομάδες τους θα βρουν τον τρόπο να ενισχύσουν τη νεογέννητη δυναμική και να εγκαθιδρύσουν ένα πραγματικό κλίμα εμπιστοσύνης που θα επιτρέψει ουσιαστική εμβάθυνση των συζητήσεων επί της ουσίας», είπε, «είτε θα δούμε ξανά τις ίδιες παρατεταμένες συζητήσεις για εμπιστοσύνη και μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης που βρίσκονται στο τραπέζι από τον Μάρτιο του 2025».
Η Ολγκίν είπε ότι η ελπίδα της —και ο στόχος του ΟΗΕ— είναι ξεκάθαρα το πρώτο σενάριο. Αν επιτευχθεί αυτό, πρόσθεσε, θα επιτρέψει στις δύο πλευρές να προχωρήσουν την επόμενη περίοδο με στόχο τη διοργάνωση μιας νέας άτυπης διευρυμένης συνάντησης υπό τον Γενικό Γραμματέα.
Πολιτικές αποφάσεις έναντι τεχνικής προετοιμασίας
Η Ολγκίν αναφέρθηκε επίσης στην ισορροπία μεταξύ πολιτικής ηγεσίας και τεχνικής προετοιμασίας, μια επαναλαμβανόμενη αδυναμία προηγούμενων διαδικασιών.
«Όλα τα ζητήματα στο τραπέζι απαιτούν ή θα απαιτήσουν πολιτική απόφαση από τους ηγέτες», είπε. «Όμως οι τεχνικές επιτροπές μπορούν να διαδραματίσουν κρίσιμο ρόλο στην υποβολή προτάσεων στους ηγέτες και, ακόμη πιο σημαντικά, στην υλοποίηση των αποφάσεων που λαμβάνονται σε επίπεδο ηγετών».
Κατά την άποψή της, η διαδικασία θα ωφεληθεί αν οι διαπραγματευτές και οι ομάδες τους έχουν μεγαλύτερη εξουσιοδότηση να διαπραγματεύονται και να συμφωνούν σε τεχνικά ζητήματα. Αν και τέτοιες συμφωνίες θα χρειάζονται την έγκριση των ηγετών, αυτό θα επιτρέψει στις συναντήσεις κορυφής να επικεντρώνονται σε στρατηγικές αποφάσεις αντί σε τεχνικές λεπτομέρειες.
«Οι ηγέτες θα πρέπει να αφιερώνουν όσο το δυνατόν λιγότερο χρόνο σε τεχνικά ζητήματα ώστε να μπορούν να αφιερώνουν περισσότερο χρόνο στα βασικά ουσιαστικά θέματα», είπε.
Πότε έχει νόημα μια συνάντηση 5+1
Αναφερόμενη στις άτυπες επαφές που έχουν προγραμματιστεί για τον Ιανουάριο και σε μια ακόμη τριμερή αργότερα μέσα στον μήνα, η Ολγκίν είπε ότι η αρχή της σύγκλησης μιας άτυπης διευρυμένης συνάντησης δεν πρέπει να αμφισβητείται. Αυτό που έχει σημασία, τόνισε, είναι να διασφαλιστεί ότι μια τέτοια συνάντηση θα έχει ρεαλιστικές πιθανότητες επιτυχίας.
«Η αρχή της σύγκλησης μιας άτυπης διευρυμένης συνάντησης δεν πρέπει να αμφισβητείται», είπε. «Ταυτόχρονα, πρέπει να διασφαλίσουμε ότι έχουμε καλές πιθανότητες επιτυχίας».
Η προτεινόμενη συνάντηση 5+1 θα φέρει μαζί τις δύο κοινότητες της Κύπρου, τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες και εκπροσώπους των τριών εγγυητριών δυνάμεων —Βρετανία, Τουρκία και Ελλάδα— με στόχο τον καθορισμό πορείας εξόδου από το επταετές αδιέξοδο.
Η Ολγκίν τόνισε ότι η πρόοδος στο τριμερές επίπεδο πρέπει να εμβαθυνθεί πριν συγκληθεί μια τέτοια συνάντηση.
«Αν μια διευρυμένη άτυπη συνάντηση οργανωθεί πρόωρα», προειδοποίησε, «υπάρχει κίνδυνος να εκτροχιαστεί ο νεογέννητος παραγωγικός διάλογος μεταξύ των ηγετών και οι σχετικές ευκαιρίες».
Συνοψίζοντας την προειδοποίησή της, επικαλέστηκε μια γνωστή παροιμία: «Το καλό είναι εχθρός του καλύτερου».
