Σε μια αξιοσημείωτη μετατόπιση στην πολιτική της στη Μέση Ανατολή, η ΕΕ αποφάσισε να εφαρμόσει διπλωματικά μέτρα πίεσης εναντίον του Ισραήλ. Στοχεύει να αναγκάσει τον Νετανιάχου να σταματήσει το μακελειό στη Γάζα και να ξεμπλοκάρει την ανθρωπιστική βοήθεια. Η κυπριακή κυβέρνηση αντιτάχθηκε σε ουσιώδη απόφαση του Συμβουλίου. Το έπραξε την πιο ακατάλληλη στιγμή: «Το να σώσουμε ζωές πρέπει να είναι η κορυφαία προτεραιότητά μας», τόνισε (20/05), μετά την απόφαση του Συμβουλίου, η Ύπατη Εκπρόσωπος, Κάγια Κάλας. Γιατί τόση ταύτιση με τον Νετανιάχου;
Αλλαγή γραμμής
Για μήνες η ΕΕ δεν μπορούσε να λάβει μια καθαρή θέση, λόγω διαφωνιών ομάδας κρατών. Τη Δευτέρα, όμως, στο Συμβούλιο Υπουργών σχηματίστηκε η απαραίτητη διπλή πλειοψηφία για επαναξιολόγηση της Συμφωνίας Σύνδεσης με το Ισραήλ. Η ΕΕ είναι ένας από τους πιο σημαντικούς εμπορικούς εταίρους του. Το Συμβούλιο διόρισε επίσης τον Γάλλο διπλωμάτη Κριστόφ Μπιγκό, ως Ευρωπαίο ειδικό απεσταλμένο για να προωθήσει την ειρήνη στη βάση της γραμμής «δύο κρατών».
Η πλειοψηφία οφείλεται στην αλλαγή γραμμής της Γαλλίας, της Ολλανδίας και της Αυστρίας.
Η Κύπρος, μαζί και η Ελλάδα βρέθηκαν στη μειοψηφία και φάνηκαν ασυνεπείς στις δικές τους διακηρύξεις κατά της σφαγής αμάχων, ακόμα και της χρήσης της λιμοκτονίας ως εργαλείο πολέμου! Όμως, αυτά κάνει σήμερα ο τυχοδιώκτης Νετανιάχου. Η στροφή της ΕΕ δεν είναι αρκετή, καθώς οι ΗΠΑ διαδραματίζουν τον καθοριστικό ρόλο. Μπορεί όμως να συμβάλει για παραμερισμό του. Ο Νετανιάχου δεν υποσκάπτει μόνο την ειρήνευση, τινάζει στον αέρα όλη την περιφερειακή ασφάλεια.
Ενόσω συμβαίνουν όλα αυτά, ο Χριστοδουλίδης περιγράφει τον Νετανιάχου ως «φίλο» του. Μόνο ο Βίκτωρ Όρμπαν τον προσκαλεί, μόνο ο Χριστοδουλίδης και ο Μητσοτάκης τον επισκέπτονται.
Ώρα ανάγκης
Η εξωτερική πολιτική Χριστοδουλίδη είναι από καιρό ετεροπροσδιορισμένη. Άγεται από τα συμφέροντα του Νετανιάχου, έναντι ανταλλαγμάτων που είναι επιζήμια για την Κύπρο.
Ήδη η κυπριακή διπλωματία παρουσιάζει προβλήματα συνοχής και συνέπειας. Έχασε τις ισορροπίες μιας μικρής χώρας, με άλυτο πρόβλημα κατοχής, στην πιο επισφαλή περιοχή του κόσμου.
Ο Χριστοδουλίδης αναπτύσσει έναν ακατανόητο δογματισμό σύμπλευσης με το Ισραήλ. Είπε στον Νετανιάχου δημόσια (04/05): Η Κύπρος «είναι ένας αξιόπιστος και προβλέψιμος γείτονας, έτοιμη να στηρίξει τους φίλους της σε ώρα ανάγκης».
Ο ΥΠΕΞ Κ. Κόμπος έμεινε στη δογματική αυτή γραμμή. Στον φιλοκυβερνητικό Τύπο σπατάλησε όλη την εβδομάδα να δικαιολογήσει τη στάση του: «Ποιον άλλον τρόπο μόχλευσης θα έχει η Ευρωπαϊκή Ένωση εάν αφαιρεθεί η επιλογή του διαλόγου μέσω του Συμβουλίου Σύνδεσης ΕΕ-Ισραήλ;» (22/5), διερωτήθηκε. Παράξενος προβληματισμός για μια κυβέρνηση που η διπλωματία των κυρώσεων -όταν αφορά την Τουρκία- είναι βαθιά μέσα στο πετσί της. Πώς τα σκέφτηκε τώρα αλλιώς ο Κόμπος;
«Αντίβαρα»
Ο Χριστοδουλίδης επιζητά διακαώς την εύνοια του Νετανιάχου και του εβραϊκού λόμπι που υποστηρίζει τη σκληροπυρηνική γραμμή του στις ΗΠΑ. Ευελπιστεί ότι με τον τρόπο αυτόν θα μπορέσει να προσεγγίσει τη νέα αμερικανική διοίκηση υπό τον Ντόναλντ Τραμπ. Στην ύστατη φάση της διοίκησης Μπάιντεν, ο Χριστοδουλίδης υπηρέτησε το αφήγημα αυτό και έλαβε πρόσκληση στον Λευκό Οίκο. Προηγουμένως χρειάστηκε να μετακινηθεί από εδραιωμένες θέσεις της Κύπρου στον ΟΗΕ για να ικανοποιήσει τον Νετανιάχου: αποχή σε ψηφίσματα της ΓΣ του ΟΗΕ για ανθρωπιστική εκεχειρία στη Γάζα (10/2023) και απόσυρση του Ισραήλ από τα κατεχόμενα Υψώματα του Γκολάν (11/2023).
Φτιάχνει η Κύπρος γεωπολιτικό αντίβαρο προς την Τουρκία; Επιστρέφοντας πρόσφατα από το Ισραήλ, ο Χριστοδουλίδης δήλωσε (05/05): «Αποφασίσαμε κάποια πράγματα με τον Ισραηλινό Πρωθυπουργό στα θέματα της άμυνας, της ασφάλειας, της ανταλλαγής πληροφοριών και σύντομα θα υπάρξουν νέες συναντήσεις, και σε υπουργικό επίπεδο, και στο δικό μου. Ήδη άρχισε η υλοποίηση αυτών που συμφωνήσαμε».
Παραχωρήσεις
Η Κύπρος προμηθεύεται όπλα από το Ισραήλ. Η Λευκωσία δίνει εμπιστευτικές πληροφορίες στο Ισραήλ μέσω των μυστικών υπηρεσιών. Εγκατέστησε συστήματα παρακολούθησης με τη βοήθεια του Ισραήλ, μεταξύ άλλων και κατά μήκος της Πράσινης Γραμμής. Η Τουρκία απαντά με δικά της μέσα παρακολούθησης και περαιτέρω στρατιωτικοποίηση.
Από το ξέσπασμα του πολέμου στη Γάζα, η κυβέρνηση Χριστοδουλίδη παραχώρησε στο Ισραήλ εκτενείς διευκολύνσεις και κρίσιμες υποδομές που επηρεάζουν την κρατική κυριαρχία. Κανείς δεν γνωρίζει την έκταση της συνεργασίας. Είναι αμφίβολο αν υπάρχει αμοιβαιότητα. Ως γνωστόν, το Ισραήλ δεν εμπιστεύεται κανέναν σε ζητήματα ασφάλειας.
Γεωπολιτική
Στη γεωπολιτική της Μέσης Ανατολής γίνονται ανατροπές. Ανά πάσα στιγμή το Ισραήλ μπορεί να περάσει από τη φραστική αντιπαλότητα και τον ανταγωνισμό στη συνεργασία με την Τουρκία. Ήδη διατηρούν «λειτουργική σχέση», στενές επαφές σε στρατιωτικό επίπεδο και στο επίπεδο των μυστικών υπηρεσιών, παρά τη δημόσια ρητορική τους. Τη γραμμή της «λειτουργικής συνεργασίας» στηρίζει ο Πρόεδρος Τραμπ, δίνοντας «ρόλο και χώρο επιρροής» στην Τουρκία στη μεταπολεμική Συρία.
Η συνεργασία με το Ισράηλ από το 2011 εστιαζόταν στα ενεργειακά. Αμέτρητες τριμερείς συναντήσεις και διακηρύξεις. Στα 14 χρόνια που πέρασαν, τα μεγαλόπνοα σχέδια ναυαγούν, το ένα μετά το άλλο (East Med, GSI, τώρα IMEC). Η Τουρκία αντιδρά στον αποκλεισμό της, το γεωπολιτικό ρίσκο είναι στα ύψη, ενώ η διασύνδεση αγωγών και η εμπορική εκμετάλλευση είναι μέχρι στιγμής ασύμφορες.
Η προσέγγιση Ελλάδας και Κύπρου με το Ισραήλ έχει επηρεάσει αρνητικά την απόπειρα επαναπροσέγγισης Ελλάδας-Τουρκίας. Ο διμερής διάλογος ατόνισε, αν και τα «ήρεμα νερά» παραμένουν.
Κυπριακό
Η στρατηγική Χριστοδουλίδη με το Ισραήλ περιπλέκει τις προσπάθειες για την επίλυση του Κυπριακού. Η προσωπική απεσταλμένη του ΓΓ, Μαρία Άνχελα Ολγκίν, φθάνει σήμερα στην Κύπρο για να βρει ανοίγματα για επανάληψη διαπραγματεύσεων. Τα πλέον επίμαχα ζητήματα που απομένουν αφορούν την ασφάλεια, τις εγγυήσεις και τα στρατεύματα και τον διαμοιρασμό της εξουσίας. Οι θέσεις γίνονται πιο ανελαστικές όσο οξύνεται ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός κι όχι το αντίθετο.
Ο Γενικός Γραμματέας, Αντόνιο Γκουτέρες, έθεσε στο Συμβούλιο Ασφαλείας το πραγματικό διακύβευμα για τη Μέση Ανατολή: «Η λύση των δύο κρατών βρίσκεται κοντά σε ένα σημείο χωρίς επιστροφή. Αναλάβετε δράση για την εφαρμογή της λύσης των δύο κρατών. Μην αφήσετε τους εξτρεμιστές από οποιαδήποτε πλευρά να υπονομεύσουν ό,τι έχει απομείνει από την ειρηνευτική διαδικασία».
Με κάποιες παραλλαγές, ο Γκουτέρες κάνει ανάλογες αγωνιώδεις εκκλήσεις προς την Κύπρο. Γράφει σε εκθέσεις: «Οι αλλαγές επί του εδάφους είναι κοντά σε ένα σημείο χωρίς επιστροφή» (για διχοτόμηση), αντί για μηνύματα συμφιλίωσης, μισό αιώνα μετά το ‘74, ακούει από Χριστοδουλίδη - Τατάρ μόνο ρητορική εχθρότητας και αντιπαλότητας.
*Το άρθρο δημοσιεύεται και στην Εφημερίδα των Συντακτών (Αθήνα)
