Μπορούσε να σωθεί ο Συνεργατισμός;

Του Χάρη Χειλέτη*

Όταν έφτασε ο κόμπος στο χτένι και κινδύνευαν οι καταθέσεις, δεν υπήρχε ίσως άλλος τρόπος από το ξεπούλημα στην Ελληνική. Έγιναν όμως οι σωστές κινήσεις την ώρα που έπρεπε; Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα στον Συνεργατισμό ήταν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Γύρω στα 7 δις. Στην πραγματικότητα αρκετά λιγότερα αφού άλλαξαν προς το χειρότερο τα κριτήρια που θεωρούσαν ένα δάνειο εξυπηρετούμενο ή όχι. Ύστερα υπήρχε κι ένα σημαντικό ποσό από πρόστιμα και πανωτόκια που έπρεπε να διαγραφούν.
Τα περισσότερα ήταν δάνεια πρώτης κατοικίας, τα οποία η νομοθεσία εμπόδιζε να εκποιηθούν. Αυτό ήταν αδυναμία, αλλά και ταυτόχρονα δύναμη. Γιατί ελάχιστοι δανειολήπτες δεν θα ήθελαν να σώσουν το σπίτι τους ώστε να μπορούν να το κληρονομήσουν στα παιδιά τους. Μίλησα με δανειολήπτες πρώτης κατοικίας και τους είπα ένα υποθετικό σενάριο. Σε καλεί το Συνεργατικό Ίδρυμα. Με βάση τα εισοδήματά σου καταλήγετε σε μια δόση που με κάποιες στερήσεις έστω μπορείς να πληρώσεις. Δεσμεύεσαι ότι θα πληρώνεις τακτικά. Σαν αντάλλαγμα, εφ’ όσον τηρήσεις τη δέσμευσή σου, θα διαγραφούν οι υπερχρεώσεις και τα πανωτόκια του χρέους σου. Και από την ημέρα υπογραφής της συμφωνίας ο τόκος δεν θα ξεπερνά το 3%. Ήταν εκπληκτικό το ποσοστό που απάντησε καταφατικά. Σε κάποιες περιπτώσεις και τα παιδιά ήταν πρόθυμα να καταβάλουν μέρος της δόσης, αφού στο τέλος θα αποκτούσαν την ιδιοκτησία της κατοικίας. Κάτι αντίστοιχο διαπίστωσα και για τις μικρές επιχειρήσεις.
Τέτοια κίνητρα δεν δόθηκαν στους δανειολήπτες. Αντίθετα, οι αναδιαρθρώσεις ήταν μια αργή και πολύπλοκη διαδικασία χωρίς αποτελέσματα. Κι όταν μπορούσαν πατούσαν τον δανειολήπτη στον λαιμό. Γνώρισα περίπτωση δανείου μισού εκατομμυρίου. Με υπερχρεώσεις έγινε ένα εκατομμύριο. Και για εξόφληση του χρέους ο Συνεργατισμός πήρε περιουσία τριών εκατομμυρίων με σημερινές τρέχουσες τιμές.

Ο Συνεργατισμός είχε ένα άλλο χαρακτηριστικό. Ήταν έντονα αποκεντρωτικός με μέλη, επιτροπές, κομματάρχες, συγγενείς και κουμπάρους. Αυτό σε μεγάλο βαθμό γέννησε τη διαφθορά. Είχε όμως και τη θετική του πλευρά. Ένας μεγάλος αριθμός ήταν μπλεγμένος στο όλο οικοδόμημα. Θα μπορούσε με σωστές κατευθύνσεις και αυστηρό έλεγχο όλοι αυτοί να δραστηριοποιηθούν και να έχουμε γρήγορα και θετικά αποτελέσματα. Αντί τούτου, η νέα ηγεσία του Συνεργατισμού έδρασε πλήρως συγκεντρωτικά. Μια ομάδα με απόλυτες εξουσίες, υψηλούς μισθούς, απομονωμένοι σε πολυτελή γραφεία διηύθυναν ένα μαζικό κίνημα. Ακυρώνοντας ουσιαστικά κάθε τοπική πρωτοβουλία. Ήταν φυσικό να αποτύχουν.

Θα μπορούσαμε μετά τη σύμπτυξη σε 18 οντότητες να προχωρήσουμε στην αντικατάστασή τους με έξι τράπεζες. Μία σε κάθε επαρχία και μία αγροτική. Αυτές δεν θα θεωρούνταν συστημικές και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα θα είχε λιγότερες απαιτήσεις. Θα έμπαιναν σε έναν ανταγωνισμό επιβίωσης κινητοποιώντας όλες τις δυνατότητές τους για χρηστή διοίκηση και μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων.

Με τη μείωση των καταστημάτων του Συνεργατισμού δημιουργήθηκε περίσσευμα υπαλλήλων. Υπήρχε λοιπόν δυνατότητα τουλάχιστον σε 1.000 υπαλλήλους να δοθεί μία μέρα απαλλαγής. Ταυτόχρονα να αναλάβουν τη διαχείριση 100-150 μη εξυπηρετούμενων δανείων που αναλογούσαν στον καθένα. Με βάση τα κίνητρα που αναφέραμε, θα προσέγγιζαν τους δανειολήπτες. Με την έναρξη καταβολής δόσεων από ΜΕΔ θα άλλαζε και η ψυχολογία στον Συνεργατισμό, που είναι βασικό για κάθε τράπεζα. Εξάλλου αυτοί οι μερικώς αποσπασμένοι θα ήξεραν ότι μόνο εκείνοι που είχαν θετικά αποτελέσματα θα μπορούσαν να κρατήσουν τις θέσεις τους.
Για να γίνουν όμως αυτά έπρεπε η διορισμένη διοίκηση του Συνεργατισμού να μην σκέφτεται μόνο ως μια ληστρική τράπεζα, αλλά και ως Συνεργατικό Ίδρυμα με κοινωνικό πρόσωπο. Που τέτοιο πρόσωπο δεν είχαν. Ύστερα, το θέμα του Συνεργατισμού δεν ήταν μόνο θέμα Προέδρου και υπουργού Οικονομικών. Έστω και αν αυτοί θα έπαιρναν τις τελικές αποφάσεις. Ήταν θέμα που αφορούσε το σύνολο της πολιτικής ηγεσίας, αλλά και άλλους φορείς όπως συντεχνίες και αγροτικές οργανώσεις. Αλλά εδώ ακόμα και οι επιτροπές των εταιρειών συμμετοχών που εκπροσωπούσαν τα μέλη του Συνεργατισμού ευνουχίστηκαν με δοτό πρόεδρο και αγνοήθηκαν παντελώς.
Τι μπορεί να γίνει τώρα;
Ασφαλώς τα πράγματα είναι πιο δύσκολα απ’ ό,τι ήταν πριν από το ξεπούλημα του Συνεργατισμού. Υπάρχουν όμως κάποια δεδομένα που αν αξιοποιηθούν σωστά εμπνέουν αισιοδοξία.
1. Οι διαφορές συνεργατικές εταιρείες όπως ΣΕΔΙΓΕΠ, SYNERGASS κ.λπ. που λειτουργούν με επιτυχία και είναι κερδοφόρες.
2. Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια που έμειναν στην πρώην Συνεργατική Τράπεζα με ενυπόθηκες εξασφαλίσεις δισεκατομμυρίων.
3. Τα διάφορα καταστήματα που κράτησε η Συνεργατική Τράπεζα με μηχανικό και ηλεκτρονικό εξοπλισμό. Αρκετά από αυτά πρέπει να συντηρηθούν σωστά, στα σχέδια μιας σχεδιασμένης μελλοντικής επαναλειτουργίας.
4. Εκείνοι οι υπάλληλοι που κράτησε η πρώην Συνεργατική Τράπεζα για να διευθετήσουν τις εκκρεμότητες. Αν δουλέψουν σωστά και τους δοθούν κίνητρα θα είναι η μαγιά της επαναδραστηριοποίησης.
5. Τα διάφορα ταμιευτήρια δημοσίων υπαλλήλων, εκπαιδευτικών κ.λπ. Μπορεί να ξεπουλήθηκαν χωρίς να έχουν μη εξυπηρετούμενα δάνεια, τα μέλη όμως υπάρχουν.

Για να γίνουν όμως όλα αυτά, θα πρέπει αυτήν τη φορά η κυβέρνηση να δράσει διαφορετικά. Να καλέσει όλους τους πολιτικούς χώρους και όλους τους κοινωνικούς φορείς σε κοινή προσπάθεια. Να γίνουν ομάδες εργασίας και να δουλέψουν με όραμα και συντονισμένες ενέργειες.
Και ο Πρόεδρος έχει μία τελευταία ευκαιρία. Να μην μείνει στην ιστορία μόνο ως ο υπαίτιος που κατέστρεψε μια κοινωνική κατάκτηση 100 χρόνων, αλλά που κατόρθωσε να την αναγεννήσει σε σωστά, υγιή και δημιουργικά πλαίσια. Ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα. Αν έχεις όραμα και θέληση μπορείς και από τα χαλάσματα να κτίσεις παλάτια.

*Πρώην μέλους Συνεργατικών Εταιρειών Συμμετοχών