Ο Sascha Schroeder σήμερα είναι καθηγητής παιδαγωγικής ψυχολογίας στο Goettingen. Προηγουμένως και για έξι χρόνια διερευνούσε το Reading Education and Development των παιδιών στο ινστιτούτο Max-Planck του Βερολίνου, όπου μέσω της έρευνας της ομάδας του προσπαθούν να βοηθήσουν παιδιά με προβλήματα ανάγνωσης, αλλά και να κατανοήσουν τον μηχανισμό της. Οι δημοσιεύσεις του για το θέμα αμέτρητες στα πολλά χρόνια της δουλειάς του.
Είναι γεγονός πως η ταχύτητα ανάγνωσης των παιδιών διαφέρει. Συχνά, στο κυπριακό σχολείο, ειδικότερα στο γυμνάσιο, θα ακούσεις τους καθηγητές και τις καθηγήτριες να διαμαρτύρονται γιατί οι μαθητές δεν μπορούν να διαβάσουν σωστά και άνετα μια μικρή παράγραφο οποιουδήποτε μαθήματος. Συνήθως τα σχόλιά καταλήγουν στο ότι φταίει το δημοτικό σχολείο, δηλαδή οι δασκάλες και οι δάσκαλοι, πράγμα που είναι ανοησία.
Ο Sascha Schroeder ρωτά: Πώς ακριβώς μαθαίνουν τα παιδιά να διαβάζουν; Ποιες υποδιεργασίες σχετίζονται με την απόκτηση γραπτού λόγου; Και πόσο σημαντικές είναι οι λεκτικές δεξιότητες στη μεταφορά από τον προφορικό ήχο στα γραπτά γράμματα και το αντίστροφο; Σύμφωνα με τον ίδιο, ένας στους πέντε ενήλικες Γερμανούς σήμερα δεν μπορεί να κατανοήσει απλά κείμενα, αν ρωτήσεις τους Κύπριους καθηγητές να σου πουν το αντίστοιχο κυπριακό ποσοστό έτσι αυθαίρετα θα σου απαντήσουν οι 8 στους δέκα…
«Στη σύγχρονη κοινωνία της πληροφορίας, τα άτομα με αδύναμες αναγνωστικές δεξιότητες υποβιβάζονται στο περιθώριο», λέει ο Schroeder. «Για τους πληγέντες, αυτή είναι μια καταστροφή που τους προκαλεί μεγάλη ντροπή και κοινωνική απομόνωση. Σε αυτό προστίθεται ένα τεράστιο οικονομικό κόστος, καθώς συχνά δεν έχουν πρόσβαση στον εργασιακό κόσμο». Χωρίς να ξεχνάμε την πολιτική διάσταση: «Το σπουδαίο με την ανάγνωση είναι ότι παρέχει διαφώτιση σε προσωπικό επίπεδο. Ένα άτομο που μπορεί να διαβάσει μπορεί να αποκτήσει πληροφορίες ανεξάρτητα».
Αλλά ποιος είναι αλήθεια ο μηχανισμός της ανάγνωσης και πόσο απασχολεί και τα δικά μας πανεπιστήμια πριν καταλήξουμε να επιρρίψουμε ευθύνες στις δασκάλες; Σ' αυτόν τον τομέα έρευνας είμαστε ακόμα αρκετά πίσω. Πάντως σύμφωνα με τον Γερμανό μας, όσο καλύτερα ανεπτυγμένες είναι οι λεκτικές δεξιότητες ενός παιδιού από μέσα στην οικογένεια τόσο πιο εύκολο είναι για αυτό να μάθει να διαβάζει. Η ομιλία έρχεται εύκολα. Η ανάγνωση και η γραφή όχι.
Πολλά παιδιά του γυμνασίου σκοντάφτουν καθώς προσπαθούν με αγωνία να διαβάσουν. Ακόμα και ο τρόπος που επεξεργάζονται τα μάτια μας ένα κείμενο μπορεί να μας δώσει πληροφορίες. «Πιστεύουμε ότι τα μάτια μας κινούνται πάνω από τις γραμμές με ωραίο, ομοιόμορφο τρόπο, αλλά αυτό δεν ισχύει. Αντίθετα, πηδάμε πάνω σε ένα κείμενο με τα λεγόμενα saccades», λέει ο Schroeder.
Μέχρι και τη δεκαετία του '70 πίστευαν οι επιστήμονες ότι οι φτωχοί αναγνώστες είχαν προβλήματα κυρίως με τον συντονισμό των κινήσεων των ματιών τους. «Τα νέα ερευνητικά αποτελέσματα το διαψεύδουν», εξηγεί ο Schroeder. «Τα παιδιά με προβλήματα ανάγνωσης έχουν στην πραγματικότητα ασυνήθιστα μοτίβα κίνησης των ματιών, αλλά αυτό δεν είναι η αιτία του προβλήματός τους. Αντίθετα, είναι πιο πιθανό να είναι συνέπεια των γλωσσικών τους ελλειμμάτων». Ένα πλεονέκτημα της προσέγγισης παρακολούθησης ματιών είναι επομένως ότι έχει αποσαφηνίσει μια εντελώς εσφαλμένη πεποίθηση. Σε κάθε περίπτωση και αν ισχύει η ανήσυχη κουβέντα πως οι μαθητές σήμερα δεν μπορούν να διαβάσουν, το πρόβλημα δεν θα λυθεί πυροβολώντας την κυρία Στέλλα. Η κυρία Στέλλα μια χαρά κάνει τη δουλειά της με όσα της δίνονται. Χρειάζεται βαθύτερη ακαδημαϊκή διερεύνηση και παρέμβαση ακόμα και από τους καλούς μας γλωσσολόγους.
