Τηλ: 99966518
Σήμερα θέλω να μοιραστώ τη θλιβερή ιστορία ενός 90χρονου αγνοούμενου Τουρκοκύπριου, του Elmas Ali από τη Λεμεσό. Η ιστορία του γράφτηκε από τον δισέγγονο του, Faik Kordemir. Η θλιβερή ιστορία του προπάππου του έχει τίτλο «Απόσπασμα από τις αναμνήσεις μιας οικογένειας από τον πόλεμο: Λεμεσός, 1963» και γράφει ο Faik Kordemir: «Τον ταραγμένο χειμώνα του 1963, καθώς οι εντάσεις μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων έγιναν βίαιες, η οικογένειά μας κρατιόταν από την ελάχιστη σταθερότητα που είχε απομείνει. Ο προπάππους μου, Elmas Ali, ήταν τότε 90 χρονών, αδύναμος, καθηλωμένος στο κρεβάτι, αλλά με διαυγές μυαλό και όλες τις διανοητικές ικανότητες ανέπαφες. Τον είχαν φέρει από τη Μαθηκολώνη, ένα μικρό χωριό στην επαρχία Λεμεσού. Αρχικά, η μεγάλη μου θεία στη Μουταγιάκα ανέλαβε τη φροντίδα του».
«Ζώντας σε ένα μεικτό μαχαλά»
«Ζούσαν στην οδό Σαπφούς, κοντά στη λεωφόρο Μισιαούλη και Καβάζογλου, όχι μακριά από τη σημερινή μαρίνα. Τρεις οικογένειες ζούσαν δίπλα-δίπλα σε σπίτια χτισμένα σε οικόπεδο που αγόρασε ο παππούς μου στις αρχές της δεκαετίας του 1930: το δικό μας, της θείας μου και των παππούδων μου. Η περιοχή ήταν μεικτή: Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι ζούσαν μαζί ειρηνικά. Αν και οι Ελληνοκύπριοι γείτονές μας ήταν ευγενικοί και συχνά τους καθησύχαζαν, ο φόβος επικράτησε κατά τη διάρκεια των διακοινοτικών συγκρούσεων του 1963. Παρά τη βία που ξέσπαγε αλλού, οι γείτονές μας δεν αποτελούσαν ποτέ απειλή. Από τη μία πλευρά του σπιτιού του παππού μου ζούσε ο Ανδρέας και από την άλλη η Τεψού, Ελληνοκύπριοι που, όπως και ο παππούς μου, είχαν έρθει στην περιοχή δεκαετίες νωρίτερα. Αγόρασαν τα πρώτα τους οικόπεδα, έχτισαν τα σπίτια τους με τα χέρια τους και δημιούργησαν οικογένειες κάτω από τον ίδιο ήλιο. Ο δεσμός τους δημιουργήθηκε μέσα από τις δυσκολίες και σφραγίστηκε με αμοιβαίο σεβασμό.
Elmas Ali.
Αντρέας και Τεψού
«Ο παππούς μου είχε γνωρίσει τον Ανδρέα και την Τεψού όταν ήταν νεαρός μαθητευόμενος. Αυτός ήταν μάγειρας, ο Αντρέας ήταν τενεκετζής και η Τεψού υπηρέτρια σε ένα πλούσιο τουρκοκυπριακό σπίτι και μιλούσε άπταιστα τουρκικά. Μεγάλωσαν μαζί, δίπλα-δίπλα, στηρίζοντας ο ένας τον άλλον σε χρόνια που τα λεφτά ήταν λίγα και η δουλειά δύσκολη. Δεν ήταν απλώς γείτονες. Ήταν αδέλφια σε όλα εκτός από το αίμα, μεγάλωναν τα παιδιά τους μαζί, θρηνούσαν μαζί τις απώλειες, προστάτευαν ο ένας τον άλλον από τις καταιγίδες της ζωής και, αργότερα, από την καταιγίδα του πολέμου.
Ακόμα και όταν το νησί χωρίστηκε και αλλού η εμπιστοσύνη μεταξύ των κοινοτήτων κατέρρευσε, στη μικρή γωνιά μας στη Λεμεσό, η φιλία παρέμεινε. Δεν σταμάτησε τον φόβο, αλλά μας υπενθύμισε ότι κάτω από τις διαιρέσεις που προκάλεσαν η πολιτική και η αιματοχυσία, υπήρχαν ακόμα εκείνοι που θυμόντουσαν τις μέρες πριν τραβηχτούν οι γραμμές».
Η γιαγιά του Faik Ayshe και ο παππούς Ahmet που φρόντιζαν τον Elmas Ali.
Ο αγνοούμενος τάφος
«Η φροντίδα του προπάππου μου Elmas Ali δεν ήταν ποτέ εύκολη. Ήταν 90 χρονών, κλινήρης και ευπαθής. Εκείνη την εποχή, κανένας στην οικογένειά μας δεν είχε αυτοκίνητο. Η ρύθμιση που έκαναν ήταν απλή, αλλά γεμάτη αγάπη: Κάποιος έμενε μαζί του κατά τη διάρκεια της μέρας, τον τάιζε, του μιλούσε, φρόντιζε να είναι ζεστός και άνετος, και όταν έπεφτε η νύχτα, ο τελευταίος που έφευγε, έβαζε τον πεθερό του στο κρεβάτι πριν πάει να συναντήσει την υπόλοιπη οικογένεια στην τουρκική συνοικία. Την αυγή, επέστρεφαν για να τον ξυπνήσουν και να ξεκινήσουν μια άλλη μέρα.
Πίστευαν ότι ήταν ασφαλής. Ακόμα και όταν η ένταση γύρω τους αυξανόταν και η βία εξαπλωνόταν σε όλη τη Λεμεσό, πίστευαν ότι σίγουρα κανένας δεν θα έβλαπτε έναν γέρο, ακινητοποιημένο άντρα. Μιλούσε άπταιστα ελληνικά. Είχε ζήσει όλη του τη ζωή σε μια μεικτή γειτονιά. Δεν αποτελούσε απειλή για κανέναν.
Για κάποιο διάστημα, αυτή η πεποίθηση διατηρήθηκε. Μέχρι που ένα πρωί, επέστρεψαν και βρήκαν το κρεβάτι του άδειο, το στρώμα του βουτηγμένο στο αίμα. Τρύπες από σφαίρες υπήρχαν τον τοίχο πάνω από το σημείο όπου βρισκόταν το κεφάλι του. Αλλά το σώμα του είχε εξαφανιστεί.
Κανένας γείτονας δεν είχε ακούσει πυροβολισμούς. Κανένας δεν ισχυρίστηκε ότι είχε δει κάτι. Το αίμα, οι σφαίρες και η απουσία του έλεγαν τη δική τους ιστορία.
Ο Faik Kordemir, μαζί με τον γιο του φίλου του προπάππου του Ανδρέα, τον κ. Ανδρονίκου.
Ελπίζοντας για έναν τάφο
«Μπορούμε μόνο να κάνουμε υποθέσεις. Η πιθανότερη αλήθεια, που ψιθυρίζεται με θλίψη και οργή, είναι ότι ένοπλοι Έλληνες πολιτοφύλακες εισέβαλαν εκείνο το βράδυ, αναγνώρισαν το σπίτι ως ιδιοκτησία Τουρκοκύπριου και άνοιξαν πυρ χωρίς δισταγμό. Όταν συνειδητοποίησαν ότι είχαν σκοτώσει έναν αβοήθητο γέρο, απομάκρυναν το πτώμα για να καλύψουν αυτό που έκαναν. Ίσως τον έθαψαν βιαστικά. Ίσως ήλπιζαν ότι κανένας δεν θα έκανε ερωτήσεις. Ακόμα δεν ξέρουμε. Το πτώμα του δεν βρέθηκε ποτέ. Η γιαγιά μου δεν συγχώρεσε ποτέ τον εαυτό της. Έφερε αυτό το βάρος όλη της τη ζωή, την πεποίθηση ότι είχε απογοητεύσει τον άνθρωπο που της είχε δώσει ζωή, που τη μεγάλωσε με αγάπη και υπομονή. Πέθανε έχοντας ενοχές. Η οικογένεια έδωσε DNA στην Επιτροπή Αγνοουμένων, ελπίζοντας ότι κάποια μέρα θα βρεθεί και θα μας επιστραφεί. Ελπίζοντας για έναν τάφο. Ένα όνομα σε μια πέτρα. Ένα μέρος για να στέκεσαι και να θυμάσαι ότι κάποτε ήταν εδώ, ένας αληθινός Κύπριος που έζησε και εργάστηκε σε αυτό το νησί. Που μεγάλωσε παιδιά. Που είχε φουσκάλες στα χέρια του από την τίμια δουλειά. Που κάποτε έβοσκε πρόβατα στους λόφους της Μαθηκολώνης. Που έπινε από την ίδια πηγή που έπινε ο πατέρας του».
«Όσο τον θυμόμαστε»
«Ο Elmas Ali δεν είχε ποτέ διαβατήριο. Δεν είχε ποτέ ταυτότητα. Δεν χρειαζόταν. Ανήκε στη γη της Κύπρου με έναν τρόπο που κανένα έγγραφο δεν μπορούσε να το αποδείξει. Ήταν ένας απλός άνθρωπος,. Ζούσε ειρηνικά τόσο ανάμεσα σε Τουρκοκύπριους όσο και Ελληνοκύπριους. Έδωσε στον αδελφό του Tosun, αργότερα Κωνσταντίνο, την ευλογία του να παντρευτεί την Ελληνοκύπρια αγαπημένη του, Τταλλού. Αγαπούσε τα παιδιά τους, τις ανιψιές και τους ανιψιούς του, χωρίς να τον νοιάζει τι αίμα κυλούσε στις φλέβες τους. Αγκάλιασε την Ελλην δα κουνιάδα του όχι από καθήκον, αλλά επειδή έκανε τον αδελφό του ευτυχισμένο. Ακόμα και όταν ο αδελφός του πήρε ελληνικό όνομα, ο Elmas δεν τον αποκαλούσε ποτέ αλλιώς παρά μόνο Tosun. Ήξερε ότι τα πράγματα αλλάζουν και δεν τον πείραζε. Έτσι ήταν η ζωή. Τώρα, δεκαετίες αργότερα, δεν υπάρχει ακόμα καμία ταφόπλακα με το όνομά του. Δεν υπάρχει μέρος για να αφήσουμε ένα λουλούδι ή να προσευχηθούμε. Αλλά τον θυμόμαστε. Και όσο τον θυμόμαστε, δεν έχει φύγει πραγματικά.
Ανθρωπιά
Στις σελίδες του στα κοινωνικά δίκτυα, ο Faik Kordemir έχει επίσης μια σημείωση κάτω από αυτή την ιστορία. Λέει: «Ελπίζω κανένας να μην νομίζει ότι το έγραψα αυτό για να κάνω μια πολιτική δήλωση. Σε αυτό το νησί, και οι δύο κοινότητες έχουν προκαλέσει και υποστεί τεράστια δεινά στο όνομα του εθνικισμού και της αφοσίωσης στις αντίστοιχες μητέρες πατρίδες τους. Αυτές τις πληγές έχουν εκμεταλλευτεί εθνικιστικές φατρίες και από τις δύο πλευρές, οι οποίες χρησιμοποιούν τη γλώσσα του μαρτυρίου ως όπλο για να βαθύνουν τις διαιρέσεις και να διαιωνίσουν τη σύγκρουση. Αυτός ο κύκλος συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Ο πόνος που νιώθει κάθε πλευρά είναι βαθύς. Κανενός ο πόνος δεν είναι μεγαλύτερος ή πιο αληθινός από τον πόνο του άλλου. Ο πόνος δεν μπορεί να μετρηθεί, να συγκριθεί ή να χρησιμοποιηθεί για να καθοριστεί ποια κοινότητα έχει περισσότερο δίκιο ή περισσότερο άδικο. Δεν είναι διαγωνισμός, είναι μια κοινή ανθρώπινη εμπειρία. Το πιο σημαντικό είναι ότι δεν χάνουμε την ανθρωπιά μας. Ότι διατηρούμε την ενσυναίσθησή μας, τη λογική μας και την ικανότητά μας να βλέπουμε την άλλη πλευρά όχι ως εχθρό, αλλά ως συνανθρώπους που επίσης υπέφεραν. Μόνο τότε μπορεί να αρχίσει πραγματικά η συμφιλίωση. Αν και κάποια κομμάτια του παρελθόντος ήταν βαθιά οδυνηρά, υπήρχαν και στιγμές καλοσύνης μέσα στο σκοτάδι. Όταν μοιραζόμαστε τον κοινό μας πόνο, αρχίζουμε να κατανοούμε ο ένας τον άλλον και από αυτό αναπτύσσεται η ενσυναίσθηση. Πιστεύω ειλικρινά ότι η ενσυναίσθηση συχνά λείπει στην Κύπρο. Και στις δύο πλευρές της διαχωριστικής γραμμής, οι επικρατούσες αφηγήσεις τείνουν να είναι εσωστρεφείς, παραβλέποντας συχνά τον πόνο που βιώνει η άλλη πλευρά. Όσο περισσότερο ασχολούμαστε με τις φωνές όλων των κοινοτήτων, τόσο περισσότερο αρχίζουμε να κατανοούμε και να ενσυναισθανόμαστε τον προσωπικό πόνο των ατόμων και από τις δύο πλευρές. Ίσως έτσι προχωρούμε μπροστά».
*Ορισμένα ελληνοκυπριακά ονόματα μπορεί να είναι γραμμένα λάθος, καθώς τα θυμάμαι από ιστορίες που μου διηγήθηκαν η γιαγιά και η μητέρα μου».
Μια μικρή διόρθωση
Στο δεύτερο μέρος του άρθρου της Leyla Ulubatli με τίτλο «Μια μικρή ξύλινη βαλίτσα και η ιστορία του Αντρέα», που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα 'Πολίτης' την περασμένη βδομάδα (24.8.2025), υπήρχε η ακόλουθη παράγραφος: «Ο Έλληνας διοικητής μας έφτιαξε ένα κατάλογο και διέταξε να συλληφθούν όσοι ήταν στον κατάλογο (οι υποστηρικτές του Μακαρίου). Αυτοί που ήταν στον κατάλογο, για να αποφύγουν τη σύλληψη, έβαλαν φωτιά. Αυτός ήταν ο λόγος της φωτιάς στην Πάφο». Ο Αντρέας επικοινώνησε με τη Leyla Ulubatli και της είπε ότι θα έπρεπε να ήταν έτσι: «Ο Έλληνας διοικητής μας έφτιαξε ένα κατάλογο και διέταξε να συλληφθούν όσοι περιλαμβάνονταν σε αυτόν. Ο Έλληνας αξιωματικός και οι υποστηρικτές του έβαλαν φωτιά, ώστε όσοι περιλαμβάνονταν στον κατάλογο να μην μπορούν να διαφύγουν και έτσι να μπορέσουν να τους συλλάβουν. Αυτός ήταν ο λόγος της φωτιάς στην Πάφο».
