Του Kemal Baykalli*
Καθώς πλησιάζουν οι εκλογές για την ηγεσία των Τουρκοκυπρίων, γίνεται σαφές ότι ο υποψήφιος της αντιπολίτευσης Τούφαν Ερχιουρμάν προηγείται στην κούρσα. Σε αντίθεση με τον σημερινό ηγέτη, Ερσίν Τατάρ, ο Ερχιουρμάν υποστηρίζει ένα κοινό όραμα για την Κύπρο που βασίζεται σε μια συμφωνία διαμοιρασμού της εξουσίας, την πολιτική ισότητα των δύο κοινοτήτων και τις προηγουμένως συμφωνηθείσες συγκλίσεις.
Εάν εκλεγεί ο Ερχιουρμάν, ο ελληνοκύπριος ηγέτης, κ. Χριστοδουλίδης, θα βρεθεί αντιμέτωπος με μια δοκιμασία: ενδιαφέρεται πραγματικά για ένα ομοσπονδιακό μοντέλο βασισμένο στον διαμοιρασμό της εξουσίας με τους Τουρκοκύπριους ή απλώς απολαμβάνει τον πολιτικό χώρο που άφησε ανοιχτό ο Τατάρ; Η λεγόμενη «λύση των δύο κρατών» του Τατάρ δεν είναι ούτε αποδεκτή ούτε πειστική για τους Ελληνοκύπριους ή τη διεθνή κοινότητα.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο κ. Τατάρ έχει ευθυγραμμιστεί πλήρως με το τουρκικό κατεστημένο, το οποίο παραμένει πεπεισμένο ότι η ελληνοκυπριακή πλευρά δεν ενδιαφέρεται πραγματικά για κανένα μοντέλο κατανομής της εξουσίας. Μπορούμε να κατηγορήσουμε όποιον θέλουμε για την κατάρρευση των συνομιλιών του Κραν Μοντάνα το 2017, αλλά με την πάροδο του χρόνου έχει γίνει σαφές ότι ο κ. Αναστασιάδης δεν επιδίωξε την επιτυχία – τουλάχιστον – στις διαπραγματεύσεις που οδήγησαν σε αυτή την αποτυχία στο ορεινό θέρετρο της Ελβετίας.
Ο Πρόεδρος Ερντογάν ήταν ο μόνος ηγέτης που συμμετείχε προσωπικά τόσο στο Σχέδιο Ανάν όσο και στις διαδικασίες του Κραν Μοντάνα. Ό,τι και αν πιστεύει κανείς για τον ίδιο, ένα είναι σίγουρο: δεν του αρέσει η ιδέα να τον εκμεταλλεύονται οι Ελληνοκύπριοι. Οι περιφερειακές και διεθνείς εξελίξεις μετά το 2017, σε συνδυασμό με τις προεδρικές εκλογές στην Τουρκία, δεν έδωσαν στην Άγκυρα κανένα κίνητρο να επιδιώξει μια λύση στην Κύπρο μετά την κατάρρευση των διαπραγματεύσεων. Ας μην ξεχνάμε ότι εκείνη την εποχή ο κ. Αναστασιάδης ήταν σχεδόν εξ ολοκλήρου επικεντρωμένος στην εκστρατεία για την επανεκλογή του. Στην έκθεσή του μετά το Κραν Μοντάνα, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ απέδωσε την ευθύνη και στους δύο ηγέτες – όχι στην Τουρκία. Ανεξάρτητα από το αν συμφωνεί κανείς με αυτή την εκτίμηση, η διεθνής κοινότητα δεν κατηγόρησε την Τουρκία. Αυτό έδωσε αρκετό πολιτικό περιθώριο στον Ερσίν Τατάρ να εκλεγεί και να προωθήσει την τρέχουσα ατζέντα του.
Πρόσφατα, βρήκα δύο άρθρα στη Φιλελεύθερο. Το ένα, του Ανδρέα Πιμπίσιη με τίτλο «Στη γραμμή «δύο κρατών» και ο Τουφάν Ερχιουρμάν κλείνοντας το μάτι στην Άγκυρα», υπονοεί λανθασμένα ότι ο Ερχιουρμάν τάσσεται υπέρ μιας συνομοσπονδίας όπου οι δύο πλευρές θα μπορούν να υπογράφουν διεθνείς συνθήκες. Το άλλο, του Φρίξου Δαλίτη, παραθέτει τις απόψεις του Οζ Καράχαν, ενός προσώπου ήδη γνωστού για την αντίθεσή του σε μια ομοσπονδιακή λύση.
Αυτές οι προσπάθειες από κύκλους κοντά στο Προεδρικό Μέγαρο της Κύπρου, ή η συντηρητική εκδοχή της επίσημης ελληνοκυπριακής αφήγησης, στοχεύουν σε ένα πράγμα: να πείσουν το ελληνοκυπριακό κοινό ότι μια πιθανή αλλαγή στην τουρκοκυπριακή ηγεσία δεν θα σημαίνει τίποτα. Υπάρχει ακόμη μια προσπάθεια να συσπειρωθεί ο κόσμος πίσω από το στρατόπεδο του «όχι». Όπως σωστά επεσήμανε ο Διονύσης Διονυσίου, η ζώνη άνεσης της ελληνοκυπριακής ηγεσίας θα χαθεί αν εκλεγεί ο Ερχιούρμαν.
Δεν υπάρχει καμία δήλωση του Ερχιούρμαν που να υποδηλώνει ότι υποστηρίζει είτε μια συνομοσπονδία είτε μια πολιτική δύο κρατών. Για να παραθέσω την αναλύτρια και οικονομολόγο Φιόνα Μούλεν: «Τίποτα από όσα λέει δεν ξεφεύγει από την Κοινή Δήλωση του 2014» που υπέγραψαν ο Αναστασιάδης και ο Ερόγλου.
Ο Ερχιούρμαν μιλά για δύο ισότιμα συστατικά κράτη, ακριβώς όπως περιγράφεται στην Κοινή Δήλωση του 2014. Τονίζει ότι η ομοσπονδιακή κυβέρνηση δεν μπορεί να παραβιάζει τις εξουσίες των κρατών-μελών, και πάλι σύμφωνα με τη συμφωνία αυτή. Αναφέρει επίσης την περιορισμένη ικανότητα των κρατών-μελών να υπογράφουν συνθήκες, αλλά μόνο σε τομείς πολιτισμού, θρησκείας ή αθλητισμού, και όχι σε τομείς που υπάγονται στην ομοσπονδιακή δικαιοδοσία, όπως η άμυνα ή τα θέματα της ΕΕ. Αυτό ήταν ήδη μία από τις καθιερωμένες συγκλίσεις στις συνομιλίες.
Το να αμφισβητείς ή να κριτικάρεις προηγούμενες συγκλίσεις είναι ένα πράγμα. Το να παρουσιάζεις τις θέσεις του Ερχιούρμαν σαν να είναι καινούργιες ή σαν να μοιάζουν με το μοντέλο των δύο κρατών του Τατάρ είναι εντελώς διαφορετικό, αν όχι καθαρή χειραγώγηση.
Οι τέσσερις πυλώνες για την επανέναρξη των συνομιλιών
Ο Ερχιούρμαν περιγράφει τέσσερις πυλώνες στους οποίους θα βασίσει μια νέα διαπραγματευτική διαδικασία. Κάποιοι τους περιγράφουν ως προϋποθέσεις, εγώ όμως όχι. Ας εξηγήσω γιατί:
1. Πολιτική ισότητα των Τουρκοκυπρίων
Αυτό αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο όλων των διαπραγματεύσεων, ειδικά από το 1991, όταν το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και η Κοινή Διακήρυξη του 2014 αποσαφήνισαν την αρχή αυτή. Είναι ήδη παράμετρος του ΟΗΕ.
2. Διαπραγματεύσεις με στόχο το αποτέλεσμα
Ενώ ορισμένοι το απορρίπτουν ως επιβολή «ασφυκτικών προθεσμιών», μετά από 50 χρόνια φυσικής διαίρεσης δεν υπάρχει τίποτα κακό στο να απαιτείται οι συνομιλίες να στοχεύουν σε απτά αποτελέσματα με τρόπο προσανατολισμένο στο αποτέλεσμα.
3. Αποδοχή των συγκλίσεων
Ποιος λογικός άνθρωπος θα αντιτασσόταν σε αυτό;
4. Αποτροπή της καταβολής του τιμήματος μιας νέας κατάρρευσης από τους Τουρκοκύπριους
Είναι φυσικό ο Ερχιούρμαν να επιμένει σε εγγυήσεις για την κοινότητά του, σε περίπτωση που οι συνομιλίες καταρρεύσουν ξανά λόγω παραγόντων που δεν ελέγχονται από την Τουρκία ή τους Τουρκοκύπριους. Με απλά λόγια: αν ένας άλλος Ελληνοκύπριος ηγέτης εγκαταλείψει το τραπέζι των διαπραγματεύσεων και χειραγωγήσει την Τουρκία προς μια λύση δύο κρατών, τουλάχιστον οι Τουρκοκύπριοι θα πρέπει τελικά να λάβουν αυτό που τους υποσχέθηκαν το 2004: άμεσο εμπόριο, απευθείας πτήσεις και ευρύτερες διεθνείς επαφές. Αν και αυτό δεν θα αντικαταστήσει τα οφέλη μιας συνολικής λύσης, είναι λογικό ότι κάθε Ελληνοκύπριος ηγέτης θα το σκεφτεί δύο φορές πριν διακινδυνεύσει μια ακόμη αποτυχία.
Ο Τούφαν Ερχιούρμαν δεν είναι αντίπαλος της Άγκυρας. Γνωρίζει το σύστημα, μιλά την τουρκική γλώσσα και πιστεύει στον διάλογο. Σε αυτή την κρίσιμη συγκυρία, αντιπροσωπεύει αυτό που χρειάζεται περισσότερο η τουρκοκυπριακή κοινότητα: έναν ηγέτη ριζωμένο στις συγκλίσεις του παρελθόντος και αποφασισμένο να οδηγήσει την Άγκυρα και όλα τα μέρη προς μια λύση βασισμένη σε ένα κοινό μέλλον στην Κύπρο.
*
