«Η καυτή πατάτα της λύσης δύο κρατών» του Μακάριου Δρουσιώτη

Δεν είναι λίγες οι φορές στο Κυπριακό που γράφτηκε ότι «αυτή είναι η τελευταία ευκαιρία», αλλά πάντα ακολουθεί μια άλλη. Τούτη τη φορά φαίνεται πως –με τον έναν ή τον άλλο τρόπο– φτάνουμε σ’ ένα τέλος. Και ο λόγος είναι ότι ο βασικός παίκτης του Κυπριακού, η Τουρκία, είναι αποφασισμένη να το λύσει ή να το κλείσει. Την περασμένη Τρίτη έγινε η πρώτη συνάντηση γνωριμίας του Προέδρου Αναστασιάδη με τον νέο Τουρκοκύπριο ηγέτη Ερσίν Τατάρ, ο οποίος, με αρκετό σπρώξιμο από τον Ερντογάν, εκπαραθύρωσε τον μετριοπαθή Μουσταφά Ακιντζί. Αναμένεται ότι ο γενικός γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών θα αναλάβει σύντομα μια νέα πρωτοβουλία, που θα είναι πραγματικά κομβικής σημασίας για το μέλλον του Κυπριακού.

Τα περί δύο κρατών

Για να εκτιμήσουμε τι μπορούμε να αναμένουμε στο επόμενο διάστημα, θα πρέπει να κάνουμε μια αναδρομή στο πώς φτάσαμε στο σημερινό σημείο. Η τελευταία πράξη του Κυπριακού ήταν η διάσκεψη στο Κραν Μοντανά, τον Ιούλιο του 2017. Στο περιθώριο της διάσκεψης, ο Πρόεδρος Αναστασιάδης προσέγγισε τον Τσαβούσογλου, του είπε ότι χάνουμε τον χρόνο μας συζητώντας για διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία (ΔΔΟ) και ότι έπρεπε να αναζητηθούν άλλες λύσεις. Ο Αναστασιάδης ζήτησε πίστωση χρόνου για να γίνουν οι εκλογές του Φεβρουαρίου 2018. Η Τουρκία του την έδωσε, απέχοντας από τις συνήθεις προκλήσεις, ενώ ο Αναστασιάδης προσπαθούσε στο παρασκήνιο να εξασφαλίσει στήριξη για λύση δύο κρατών.

Τον Απρίλιο του 2018, δύο μήνες μετά την επανεκλογή Αναστασιάδη, ο Τσαβούσογλου επισκέφθηκε την κατεχόμενη Κύπρο και ζήτησε τη συνεργασία του Ακιντζί στην προώθηση της ιδέας των δύο κρατών. Ο Ακιντζί αρνήθηκε, είπε ότι δεν πρόκειται να βάλει στο τραπέζι τέτοια εισήγηση και δημοσιοποίησε τη διαφωνία του. Η άρνηση του Ακιντζί ήταν η απαρχή της ρήξης των σχέσεών του με την Τουρκία, που οδήγησε τελικά στην αποδόμησή του.

Τον Σεπτέμβριο του 2019 ο Αναστασιάδης συναντήθηκε ξανά με τον Τσαβούσογλου στη Νέα Υόρκη για να αξιολογήσουν την κατάσταση. Ο Αναστασιάδης φέρεται να είπε στον Τούρκο ΥΠΕΞ ότι δεν μπορούσε να περάσει τη λύση δύο κρατών από την κοινή γνώμη και πρότεινε ως εναλλακτική λύση τη συνομοσπονδία. Η Άγκυρα θεώρησε ότι οι προτάσεις του Αναστασιάδη ήταν κινήσεις τακτικής. Επίσης, οι πρωτοβουλίες του Κύπριου Προέδρου με τις τριμερείς συνεργασίες, με τις χώρες της περιοχής, εκλήφθηκαν από την Άγκυρα ως προσπάθεια αποκλεισμού της Τουρκίας από την Ανατολική Μεσόγειο και εγκλωβισμού της στον κόλπο της Αττάλειας.

Η Τουρκία αντέδρασε με αυταρχισμό και προκάλεσε εντάσεις, τόσο στη θάλασσα (γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ) όσο και στο νησί (Αμμόχωστος), ενώ επέκτεινε τις προκλήσεις της και στην ελληνική υφαλοκρηπίδα θεωρώντας και την Αθήνα συνεργό στα σχέδια αποκλεισμού της. Οι κινήσεις της Τουρκίας, ειδικά σε σχέση με την Αμμόχωστο, προκάλεσαν πανικό στη Λευκωσία. Η Αμμόχωστος είναι η τελευταία ελπίδα για επιστροφή εδαφών και τυχόν απώλειά της θα έχει τίμημα στον Αναστασιάδη και στον ΔΗΣΥ, ανεξαρτήτως των ενεργειών της Τουρκίας. Στις 15 Νοεμβρίου ο Ερντογάν θα επισκεφθεί την Κύπρο και προανήγγειλε πικνίκ στην Αμμόχωστο, ενώ συνεχίζει να στέλνει τα ερευνητικά της σκάφη στην ΑΟΖ της Κύπρου. Η Τουρκία θα σφίγγει τον κλοιό στην Κύπρο, θα τεντώνει το σχοινί στο Αιγαίο και θα εκβιάζει τις εξελίξεις μέχρι την πενταμερή για το Κυπριακό.

Η καυτή πατάτα

Την περασμένη Τρίτη, στην πρώτη τους συνάντηση, οι Αναστασιάδης και Τατάρ έβαλαν τις θέσεις τους στο τραπέζι. Ο Αναστασιάδης ζήτησε να συνεχιστούν οι συνομιλίες από εκεί όπου έμειναν στο Κραν Μοντανά και ο Τατάρ είπε ότι πρέπει να αναζητηθούν λύσεις άλλες από τη ΔΚΟ. Εάν, πράγματι, ο Αναστασιάδης εννοεί τη διχοτόμηση, βρήκε συνομιλητή έτοιμο να συζητήσει μαζί του. Πλην όμως, κανένας στην Κύπρο δεν έχει την τόλμη να υποστηρίξει δημόσια τη διχοτόμηση, πόσω μάλλον να πάει σε διαπραγματεύσεις με μια τέτοια ατζέντα. Πολλοί είναι αυτοί που φλερτάρουν με την ιδέα των δύο κρατών, αλλά θέλουν η λύση αυτή να αυτοεπιβληθεί και να τη χρεώνουν στην Τουρκία. Η ατυχία των οπαδών της διχοτόμησης διά της αδράνειας είναι πως η Τουρκία, για δικούς της γεωπολιτικούς και οικονομικούς λόγους, αποφάσισε να κλείσει το Κυπριακό και η καυτή πατάτα της διχοτόμησης είναι στα χέρια του Αναστασιάδη.

Το επόμενο βήμα είναι η σύγκληση από τον γενικό γραμματέα μιας διερευνητικής διάσκεψης. Αυτή ήταν μια ιδέα της Τουρκίας την οποία υιοθέτησαν τα ΗΕ και η ΕΕ. Ο σκοπός της διερευνητικής διάσκεψης είναι διττός: Να ξεκαθαρίσει τι είδους λύση συζητείται, αλλά και ποια θα είναι η επόμενη μέρα ενός ακόμη ναυαγίου. Πολιτικά, ο Αναστασιάδης δεν έχει άλλη επιλογή από τη ΔΔΟ. Όμως δεν θα είναι αρκετό να το πει. Θα πρέπει να δεχθεί χωρίς επιφυλάξεις και αστερίσκους το πλαίσιο Γκουτέρες. Και θα έχει να δώσει εξηγήσεις γιατί το απέρριψε πριν από τριάμισι χρόνια. Εάν το απορρίψει, θα του μείνει στο χέρι η καυτή πατάτα της ευθύνης της διχοτόμησης, αρχής γενομένης με την απώλεια της Αμμοχώστου.

Ύστερα από πενήντα χρόνια τακτικισμών στο Κυπριακό, πλησιάζει η ώρα της αλήθειας.