*Χαράλαμπου Έλληνα
Οι αμερικανικές πετρελαϊκές εταιρείες ενεπλάκησαν στη Μέση Ανατολή από την αρχή της πετρελαϊκής βιομηχανίας στην περιοχή. Μια θυγατρική της Standard Oil, που αργότερα έγινε η Chevron, απέκτησε παραχωρήσεις στη Σαουδική Αραβία τη δεκαετία του 1930 και ανακάλυψε για πρώτη φορά πετρέλαιο το 1938. Αυτό οδήγησε στη δημιουργία μιας κοινής εταιρείας Σαουδικής Αραβίας/Chevron το 1933, η οποία το 1944 έγινε η Aramco: «Arabian American Oil Company».
Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι ΗΠΑ άρχισαν να εξαρτώνται ολοένα και περισσότερο από το πετρέλαιο της Μέσης Ανατολής. Το ενδιαφέρον τους για την περιοχή παραμένει ισχυρό μέχρι σήμερα, με τις αμερικανικές εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου να συμμετέχουν σε μεγάλο βαθμό στις περισσότερες χώρες της γειτονιάς μας.
«Απελευθέρωση της Αμερικανικής Ενέργειας»
Ο Πρόεδρος Τραμπ υπέγραψε εκτελεστικό διάταγμα στις 20 Ιανουαρίου, με τίτλο «Απελευθέρωση της Αμερικανικής Ενέργειας», δηλώνοντας ότι είναι «προς το εθνικό συμφέρον να απελευθερωθούν οι οικονομικά προσιτοί και αξιόπιστοι ενεργειακοί και φυσικοί πόροι της Αμερικής» και το κατέστησε κεντρικό στοιχείο της ενεργειακής πολιτικής των ΗΠΑ.
Το πολυδιαφημισμένο σλόγκαν του «drill-baby-drill» ενσωματώνει πολύ περισσότερα από τις απλές γεωτρήσεις για πετρέλαιο στις ΗΠΑ. Αυτό συνοδεύτηκε από μια άλλη βασική δήλωση: «Θα εξάγουμε αμερικανική ενέργεια σε όλο τον κόσμο». Αυτές οι δηλώσεις έχουν γίνει συνώνυμες με το σχέδιό του να ενισχύσει την παραγωγή και τις εξαγωγές αμερικάνικου πετρελαίου και φυσικού αερίου και γενικά την ισχυρή υποστήριξή του προς την αμερικανική βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου στο εσωτερικό και παγκοσμίως.
Πιο πρόσφατα, ο Πρόεδρος Τραμπ χρησιμοποίησε την απειλή δασμών και τις διαπραγματεύσεις που ακολούθησαν για να ωθήσει τις χώρες προς συμφωνίες LNG, ιδίως την Ευρώπη. Στο πλαίσιο της εμπορικής συμφωνίας ΗΠΑ-ΕΕ, η Ευρώπη έχει δεσμευτεί να αγοράσει αμερικανική ενέργεια αξίας $750 δισεκατομμυρίων δολαρίων τα επόμενα τρία χρόνια. Παρόλο που είναι αμφισβητήσιμο εάν αυτό μπορεί να επιτευχθεί, το μεγαλύτερο μέρος αυτού αναμένεται να γίνει με τη μορφή εισαγωγών αμερικάνικου LNG από την Ευρώπη.
Νοτιοανατολική Ευρώπη και Ανατολική Μεσόγειος
Οι ΗΠΑ έχουν έντονο ενδιαφέρον οι αμερικανικές εταιρείες LNG και ενέργειας να έχουν πρόσβαση σε όλες τις ευρωπαϊκές αγορές, συμπεριλαμβανομένης της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και της περιοχής μας.
Στην πραγματικότητα, «η Νοτιοανατολική Ευρώπη και η Ανατολική Μεσόγειος αποτελούν περιοχές γεωπολιτικής σημασίας για τις ΗΠΑ όπου οι ενεργειακές και αμυντικές συμφωνίες με τις περιφερειακές χώρες εξασφαλίζουν ότι οι ΗΠΑ διασφαλίζουν τα συμφέροντά τους έναντι των αντιπάλων τους, όπως η Κίνα».
Υπενθυμίζεται ότι, κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του, ο Πρόεδρος Τραμπ υπέγραψε τον Νόμο περί Εταιρικής Σχέσης για την Ασφάλεια και την Ενέργεια στην Ανατολική Μεσόγειο του 2019, γνωστό ως «East Med Act», ο οποίος επικεντρώνεται στην «ενίσχυση της συνεργασίας για την ασφάλεια και την ενέργεια μεταξύ των ΗΠΑ, της Ελλάδας, της Κύπρου και του Ισραήλ. Εξουσιοδοτεί διάφορα μέτρα, συμπεριλαμβανομένης της βοήθειας για την ασφάλεια στην Ελλάδα και την Κύπρο». Ο νόμος επίσης «υποστηρίζει την ανάπτυξη ενεργειακών υποδομών στην Ανατολική Μεσόγειο, συμπεριλαμβανομένων αγωγών και τερματικών σταθμών LNG».
Είναι σημαντικό ότι ο νόμος αναφέρει πως «οι ΗΠΑ, το Ισραήλ, η Ελλάδα και η Κύπρος αντιτίθενται σε οποιαδήποτε ενέργεια στην Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο Πέλαγος που θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τη σταθερότητα, να παραβιάσει το διεθνές δίκαιο ή να υπονομεύσει τις σχέσεις καλής γειτονίας».
Μέσω αυτού, οι ΗΠΑ υποστηρίζουν «συμφωνίες συνεργασίας που υποστηρίζουν και ενισχύουν τον διάλογο και τον σχεδιασμό που αφορούν διεθνείς συνεργασίες μεταξύ των ΗΠΑ και του Ισραήλ, της Ελλάδας και της Κύπρου» για την ανάπτυξη της ενέργειας στην Ανατολική Μεσόγειο. Υποστηρίζει επίσης «τις προσπάθειες για την προστασία των υποδομών εξερεύνησης ενέργειας στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένων των υποδομών που ανήκουν ή λειτουργούν από αμερικανικές εταιρείες», και παρέχει υποστήριξη σε «αμερικανικές επιχειρήσεις που επιδιώκουν να επενδύσουν στην εξερεύνηση, ανάπτυξη και συνεργασία ενέργειας στην Ανατολική Μεσόγειο».
Το 2025, οι πολιτικές και στρατηγικές των ΗΠΑ για την ασφάλεια και την ενέργεια στην Ανατολική Μεσόγειο παραμένουν ισχυρές, ιδίως στο πλαίσιο των εξελισσομένων γεωπολιτικών της περιοχής μετά τους πολέμους μεταξύ Ισραήλ, Χαμάς, Χεζμπολάχ και Ιράν και τις εξελίξεις στη Συρία. Αυτά έχουν δώσει στην ασφάλεια και την ενεργειακή σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο πρόσθετη σημασία.
Ενίσχυση του ενεργειακού ρόλου της Ελλάδας
Ο νόμος για την Ανατολική Μεσόγειο αναφέρει ότι «χαιρετίζει τη δέσμευση της Ελλάδας στον αγωγό φυσικού αερίου Ελλάδας-Βουλγαρίας (IGB) και σε πρόσθετους τερματικούς σταθμούς LNG που βοηθούν στη διευκόλυνση εξαγωγών μη ρωσικού φυσικού αερίου στα Βαλκάνια και την Κεντρική Ευρώπη».
Σχετικά με αυτό, υπό τον Πρόεδρο Τραμπ, οι ΗΠΑ επιβεβαίωσαν την υποστήριξή τους στην «Πρωτοβουλία των Τριών Θαλασσών» (3SI), με έμφαση στην ενεργειακή συνδεσιμότητα Βορρά-Νότου και την ανάπτυξη των απαιτούμενων υποδομών, συνδέοντας τις χώρες της περιοχής από την Ελλάδα μέχρι τις χώρες της Βαλτικής.
Αυτές οι εξελίξεις έχουν καταστήσει τον τερματικό σταθμό LNG της Ρεβυθούσας και τον FSRU της Αλεξανδρούπολης κεντρικούς στα σχέδια των ΗΠΑ για την προμήθεια ηπειρωτικών χωρών στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, όπως η Βουλγαρία, η Ρουμανία, η Σερβία, με LNG των ΗΠΑ. Η γεωπολιτική, αμυντική και ενεργειακή συνεργασία μεταξύ Ελλάδας και ΗΠΑ παραμένει ισχυρή.
Αμερικανικές εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου
Ο Πρόεδρος Τραμπ δεν έχει κρύψει την ισχυρή υποστήριξή του προς την αμερικανική βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου για να εξασφαλίσει την κυριαρχία των ΗΠΑ στις παγκόσμιες αγορές. Η Chevron και η ExxonMobil επωφελούνται από αυτήν την υποστήριξη επεκτείνοντας την ήδη ισχυρή παρουσία τους στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.
Η Chevron έχει ισχυρή παρουσία στο Ισραήλ, την Κύπρο και την Αίγυπτο και σχεδιάζει να την επεκτείνει στην Ελλάδα. Πρόσφατα, μπήκε σε συμφωνία για την εξαγωγή 130 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων φυσικού αερίου από το Λεβιάθαν του Ισραήλ στην Αίγυπτο έως το 2040, αξίας $35 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Στη Chevron και στη Shell απονεμήθηκαν δύο νέα οικόπεδα στα ανοιχτά της Αιγύπτου. Η Chevron βρίσκεται επίσης στη διαδικασία ανάπτυξης του κοιτάσματος φυσικού αερίου Αφροδίτη για εξαγωγή στην Αίγυπτο, πιθανώς έως το 2031.
Η ExxonMobil είναι παρούσα στην Κύπρο, την Αίγυπτο και την Ελλάδα. Είναι πιθανό να επανεξετάσει τα δεδομένα από το τεμάχιο 5 της Κύπρου για να εντοπίσει άλλους στόχους γεώτρησης. Σχεδιάζει επίσης ένα πρόγραμμα γεωτρήσεων το 2026 για να αξιολογήσει τις δυνατότητες των αιγυπτιακών παραχωρήσεών της, «Κάιρο» και «Μάσρι». Αυτά είναι πιθανό να μας φέρουν πιο κοντά στο τέλος αυτής της δεκαετίας προτού μάθουμε τι έχει κατά νου η ExxonMobil για την ανάπτυξη των περιουσιακών της στοιχείων στην Ανατολική Μεσόγειο.
Δεδομένου του κεντρικού ρόλου αυτών των εταιρειών στα ενεργειακά σχέδια του Προέδρου Τραμπ, η στενή και εποικοδομητική συνεργασία με Chevron και ExxonMobil μπορεί μόνο να ωφελήσει την Κύπρο.
Ο GSI και η σημασία του IMEC
Ένα άλλο έργο που θα μπορούσε να επωφεληθεί από την ισχυρότερη υποστήριξη των ΗΠΑ, για την αντιμετώπιση των γεωπολιτικών απειλών που θέτει η Τουρκία, είναι ο GSI. Τον Ιούλιο, ο ADMIE, ο φορέας εκμετάλλευσης του GSI, παρουσίασε μια μελέτη κόστους-οφέλους που καλύπτει το τμήμα μεταξύ Κύπρου και Ισραήλ, η οποία επιβεβαίωσε τα οφέλη της διασύνδεσης.
Ανάλογα με τις περιφερειακές εξελίξεις, η Κύπρος και το Ισραήλ συμφώνησαν να οριστικοποιήσουν συμφωνία για τον GSI πριν από το τέλος του 2025. Το Ισραήλ συμφώνησε επίσης να πιέσει για την ένταξή της στον IMEC.
Ο IMEC είναι ο οικονομικός διάδρομος Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης μήκους 4800 χιλιομέτρων -από την Ινδία στην Ευρώπη μέσω των ΗΑΕ, της Σαουδικής Αραβίας και του Ισραήλ- που στοχεύει στην ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης μέσω της ενίσχυσης της συνδεσιμότητας και της οικονομικής συνεργασίας μεταξύ Ασίας, Περσικού Κόλπου και Ευρώπης. Οι ιδρυτές της περιλαμβάνουν τις ΗΠΑ και την ΕΕ.
Η σημασία του αναγνωρίζεται σε ένα νέο προσχέδιο νόμου των ΗΠΑ, που προτάθηκε με διακομματική υποστήριξη τον Μάιο, με τίτλο «The East Med Gateway Act». Υποστηρίζει τον ρόλο της περιοχής ως στρατηγικής πύλης στον διάδρομο IMEC και αναγνωρίζει «τη στρατηγική σημασία χωρών όπως η Ελλάδα, το Ισραήλ και η Κύπρος και επιδιώκει να ενισχύσει τη διπλωματική, ενεργειακή και αμυντική συνεργασία», καθώς και τη διασυνδεσιμότητα.
Αυτές οι εξελίξεις εγκαινιάζουν μια νέα εποχή για τα αμερικανικά ενεργειακά συμφέροντα από τα οποία η περιοχή μας έχει πολλά να επωφεληθεί.
*Ανώτερου συνεργάτη στο Παγκόσμιο Κέντρο Ενέργειας του Ατλαντικού Συμβουλίου
