Η υποεκπροσώπηση των Κυπρίων γυναικών στην πολιτική είναι ιδιαίτερα χτυπητή, αν συγκριθεί με εκείνη των ευρωπαϊκών χωρών. Βέβαια, σε σύγκριση με το παρελθόν, η εκπροσώπηση των γυναικών ομολογουμένως αυξήθηκε . Ωστόσο, το επίτευγμα αυτό δεν πρέπει να επισκιάζει το γεγονός ότι οι Κύπριες γυναίκες εξακολουθούν να υποεκπροσωπούνται σημαντικά στην εθνική πολιτική ζωή. Για παράδειγμα, το 2024, ενώ οι γυναίκες της ΕΕ κατείχαν το ένα τρίτο (33,4%) των εδρών στα εθνικά Κοινοβούλια της ΕΕ, οι Κύπριες γυναίκες κατείχαν μόνο το 14,2%, που είναι το χαμηλότερο ποσοστό στην ΕΕ. Παρενθετικά, αναφέρω ότι η Σουηδία (45,6%) και η Φινλανδία (45,5%) είχαν τα υψηλότερα ποσοστά γυναικών εκπροσώπων (Βλ.European Commission Data). Στην Ευρωβουλή, η «διάκριση» της Κύπρου είναι ακόμη πιο εντυπωσιακή: η συμμετοχή των Κυπρίων γυναικών είναι 0%, είμαστε η μόνη χώρα της ΕΕ που δεν έχουμε ούτε μια γυναίκα ευρωβουλεύτρια! Η ίδια εικόνα υπάρχει και στην τοπική διοίκηση. Όλοι οι 29 δήμαρχοι είναι άνδρες!
Σε γενικές γραμμές, τρεις είναι οι κύριοι λόγοι για την υποεκπροσώπηση των γυναικών:
1. Η απροθυμία των γυναικών να γίνουν πολιτικοί.
2 Η προκατάληψη των ψηφοφόρων και
3. Η προκατάληψη των κομμάτων.
Πολλές έρευνες κοινωνικών επιστημόνων έχουν τεκμηριώσει ότι οι γυναίκες που, με βάση τα επαγγελματικά και οικονομικά τους προσόντα, είναι δυνητικά υποψήφιες πολιτικοί, δηλώνουν ότι έχουν λιγότερες φιλοδοξίες να καταλάβουν εκτελεστικά αξιώματα από ό,τι οι αντίστοιχοι άνδρες. Ο κύριος λόγος για το χάσμα φιλοδοξίας μεταξύ των δύο φύλων είναι η κοινωνικοποίηση των γυναικών στο κυπριακό περιβάλλον που κάνει πολλές γυναίκες να πιστεύουν ότι δεν έχουν τα προσόντα για αξιώματα από ό,τι οι άνδρες, ότι η πολιτική είναι τομέας των ανδρών. Η προθυμία των γυναικών να προχωρήσουν στην πολιτική τους σταδιοδρομία μπορεί επίσης να επηρεάζεται από οικογενειακές και σχεσιακές εκτιμήσεις. Πιθανότατα οι γυναίκες που εκλέγονται βουλεύτριες ή διορίζονται υπουργοί παρουσιάζουν σημαντική αύξηση της πιθανότητας να χωρίσουν τον σύντροφό τους, ενώ αυτό δεν ισχύει για τους άνδρες.
Η προκατάληψη των ψηφοφόρων είναι σημαντικός παράγοντας που εξηγεί τον αποκλεισμό των γυναικών από διάφορα πολιτικά αξιώματα. Ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάκτυλό μας – ο μέσος Κύπριος θεωρεί τον άνδρα ικανότερο από τη γυναίκα στην πολιτική. Και πάλι η εξήγηση γι΄αυτό είναι η κοινωνικοποίησή μας.
Οι ηγέτες των κομμάτων, οι οποίοι συχνά είναι βασικοί παράγοντες στην επιλογή των πολιτικών, προτιμούν να προωθούν άνδρες παρά γυναίκες υποψήφιες. Γνωρίζουν, βέβαια, την προκατάληψη των ψηφοφόρων έναντι των γυναικών, και επομένως η προτίμηση ανδρών υποψηφίων συνάδει με μια στρατηγική μεγιστοποίησης των ψήφων.
Και οι τρεις λόγοι που αναφέρω πιο πάνω πηγάζουν από το γεγονός ότι μετά από δύο χιλιάδες χρόνια «πολιτισμού», οι γυναίκες εξακολουθούν να θεωρούνται κατώτερες από τους άνδρες, όχι μόνο στην Κύπρο αλλά από τους περισσότερους πολιτισμούς, είτε πρόκειται για ανεπτυγμένα, αναπτυσσόμενα ή μη ανεπτυγμένα έθνη. Τι είναι αυτό που κάνει τους περισσότερους άνδρες να πιστεύουν ότι είναι ανώτεροι από τις γυναίκες; Επειδή μετά από 2.000 χρόνια καταγεγραμμένης ιστορίας και 20.000 χρόνια ιστορίας που έχει διατηρηθεί σε τεχνουργήματα, οι γυναίκες έχουν γενικά υποβιβαστεί ως αναπαραγωγοί και όχι ως ηγέτες. Και παρόλο που η τεχνολογική και οικονομική πρόοδος επέτρεψε στις γυναίκες να αποκτήσουν παιδιά καθώς και να κάνουν επαγγελματική καριέρα, η πολυποίκιλη εικόνα τους ως αναπαραγωγών στο παρασκήνιο παραμένει. Επιπλέον, οι θρησκείες έχουν σαφώς συμβάλει στην εγκαθίδρυση της ανισότητας των φύλων. Στις μονοθεϊστικές θρησκείες - τον Ιουδαϊσμό, τον Χριστιανισμό ή το Ισλάμ - επικρατεί η ανδρική κυριαρχία, έστω και μόνο από το γεγονός ότι ο Θεός, μοναδικός και παντοδύναμος, θεωρείται αρσενικός. Κάποιες χώρες, όπως η Σουηδία και η Φινλανδία, έχουν απελευθερωθεί από το παρελθόν και τη θρησκεία και η συμμετοχή των γυναικών στη πολιτική φθάνει σχεδόν το 50%. Στην Κύπρο όμως η υποβόσκουσα πεποίθηση για την κατωτερότητα των γυναικών φαίνεται να είναι τόσο βαθιά ριζωμένη στη συλλογική μας ψυχή, ώστε ακόμη και τα ΜΜΕ δεν φαίνεται να έχουν κίνητρο να διερευνήσουν - πόσο μάλλον να αμφισβητήσουν - τις ρίζες της.
Γιατί όμως είναι σημαντική η παρουσία των γυναικών στην πολιτική; Για να έχουν ίσες ευκαιρίες οι γυναίκες, πρέπει να διασφαλιστούν μόνο με νόμο και αυτός είναι ένας από τους κυριότερους λόγος για τον οποίο ο αριθμός των γυναικών νομοθετών έχει σημασία. Ο νόμος είναι θεωρητικά ουδέτερος, αλλά στην πράξη μπορεί να είναι μεροληπτικός ως προς το φύλο. Σε μεγάλο βαθμό, άνδρες πολιτικοί και δικαστές αποφασίζουν αν οι γυναίκες θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα στην άμβλωση, σε ποιες γυναίκες θα πρέπει να επιτραπεί η θεραπεία γονιμότητας, ποια δικαιώματα θα πρέπει να έχουν οι εργαζόμενοι μερικής απασχόλησης (η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων είναι γυναίκες) κ.ο.κ. Πολλά θέματα για τα οποία νομοθετεί η Βουλή ενδιαφέρουν ιδιαίτερα τις γυναίκες, από την παροχή παιδικών σταθμών έως τη φροντίδα στην κοινότητα και τους νόμους για τον βιασμό και την πορνεία. Οι συντάξεις (ένας τομέας όπου οι γυναίκες βρίσκονται και πάλι σε πολύ μειονεκτική θέση), η παροχή υγείας και η φροντίδα των ηλικιωμένων (οι γυναίκες αποτελούν την πλειοψηφία) και ο κατώτατος μισθός (οι γυναίκες είναι από τις πιο κακοπληρωμένες) είναι μερικά μόνο παραδείγματα ζωτικής σημασίας για τις γυναίκες. Με άλλα λόγια, είναι παράδοξο να αποφασίζουν άνδρες πολιτικοί για θέματα που αφορούν, στις πλείστες περιπτώσεις, αποκλειστικά ή εν μέρει τις γυναίκες. Δεν θα ήταν αντιδημοκρατικό και παράλογο αν, π.χ. μια Επιτροπή, απαρτιζόμενη από Λευκωσιάτες, αποφάσιζε αν η Πάφος χρειαζότανε ένα νέο πάρκο ή ένα νέο σχολείο;
Εν περιλήψει, μια δημοκρατία στην οποία οι γυναίκες αποτελούν μειοψηφία στους χώρους λήψης αποφάσεων είναι μια ατελής δημοκρατία που πρέπει να ενισχυθεί.
Οικονομολόγος, κοινωνικός επιστήμονας
