Στο εβδομαδιαίο μου άρθρο στον «Πολίτη» του προπερασμένου Σαββάτου με τίτλο «Η διχοτομική συμπεριφορά μας», ανέφερα, μεταξύ άλλων. ότι η αρχή «ένας άνθρωπος μια ψήφος» (που διατυμπανίζουν ο Αρχιεπίσκοπος και οι συν αυτώ παρατρεχάμενοι) δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε μια ομοσπονδία ή ένα πολυεθνικό κράτος χωρίς να πληγούν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αυτή τη θέση την αμφισβήτησε ο πολιτικός επιστήμονας/δημοσιογράφος Κυριάκος Ιακωβίδης.
Κατ΄ αρχάς, αφού ο κ. Ιακωβίδης, όπως λέει, σπούδασε στις ΗΠΑ πολιτικές επιστήμες, πώς γίνεται να μην έχει αντιληφθεί ότι όσον αφορά τους συνταγματικούς νόμους δεν ισχύει η αρχή «ένας άνθρωπος μια ψήφος»; Τον ενημερώνω λοιπόν ότι ο Αμερικανός Πρόεδρος δεν εκλέγεται απευθείας από τον λαό. Αντιθέτως, η επιλογή γίνεται από το Σώμα των Εκλεκτόρων. Με άλλα λόγια, η εκλογή του Προέδρου και του αντιπροέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών είναι μια έμμεση εκλογή, κατά την οποία οι πολίτες των Ηνωμένων Πολιτειών που είναι εγγεγραμμένοι για να ψηφίσουν σε μία από τις 50 πολιτείες των ΗΠΑ ψηφίζουν, όχι απευθείας για τα αξιώματα αυτά, αλλά για τα μέλη του Eκλεκτορικού Σώματος. Μπορεί ένας υποψήφιος Πρόεδρος να ηττηθεί στις εκλογές αλλά να έχει εξασφαλίσει την πλειοψηφία των ψήφων. Η τελευταία φορά που συνέβη αυτό ήταν το 2016 όταν η Χίλαρι Κλίντον πήρε 66 εκατ. ψήφους έναντι 63 εκατ. του Τραμπ. Όμως, ο τελευταίος ανακηρύχθηκε Πρόεδρος διότι κέρδισε τη πλειοψηφία των ψήφων των εκλεκτόρων. Ο λόγος που δεν ισχύει το «ένας άνθρωπος μία ψήφος» είναι διότι το σύστημα του Κολλεγίου των Εκλεκτόρων συμβάλλει στη συνοχή της χώρας, καθώς απαιτεί την κατανομή της λαϊκής υποστήριξης για την εκλογή Προέδρου. Χωρίς έναν τέτοιο μηχανισμό, οι Πρόεδροι θα επιλέγονταν, είτε μέσω της κυριαρχίας μιας πολυπληθούς πολιτείας έναντι των άλλων ή μέσω της κυριαρχίας των μεγάλων μητροπολιτικών περιοχών επί των αγροτικών.
Γενικά όμως η αρχή «ένας άνθρωπος μια ψήφος» θεωρείται επικίνδυνη σε κοινωνίες που διχάζονται από εθνοτικές ή ομαδικές συγκρούσεις. Οι μειονότητες αντιμετωπίζουν μόνιμο αποκλεισμό και, ως εκ τούτου, δεν μπορούν να προστατεύσουν τα δικά τους συμφέροντα, οδηγώντας σε αποσταθεροποίηση. Ο Benjamin Franklin, ένας από τους εθνοπατέρες των ΗΠΑ, εξήγησε αυτό το θέμα πολύ παραστατικά: Υποθέστε, είπε, σε μια χώρα κατοικούν μόνο δύο λύκοι και ένα αρνάκι και ότι το αρνάκι είστε εσείς. Διοργανώνεται ένα «δημοκρατικότατο» δημοψήφισμα βάσει της αρχής «ένα πλάσμα μία ψήφος» με την ερώτηση: «Τι θέλετε να περιέχει το δείπνο σας απόψε;» Χωρίς κάποια προστασία, το πεπρωμένο του αρνιού είναι προδιαγεγραμμένο. Για τον λόγο αυτό η απόκλιση από την αρχή «ένας άνθρωπος μία ψήφος» είναι ένα από τα χαρακτηριστικά των δημοκρατικών ομοσπονδιών. Στη Γερουσία των ΗΠΑ, η κάθε πολιτεία, ανεξαρτήτως πληθυσμού, εκλέγει 2 μέλη, π.χ., η μεγαλύτερη πολιτεία, η Καλιφόρνια, και η λιλιπούτεια Γουαϊόμινγκ (Wyoming) με πληθυσμό 40 εκατ. και ½ εκατ, αντίστοιχα εκλέγουν από 2 Γερουσιαστές και, άρα, η Γουαϊόμινγκ έχει την ίδια φωνή με την Καλιφόρνια και αποφασίζει για θέματα που αφορούν όλη την επικράτεια των ΗΠΑ. Ίσως το καλύτερο παράδειγμα το προσφέρει η ΕΕ που λειτουργεί ως οιονεί ομοσπονδία. Η Κύπρος έχει το ίδιο δικαίωμα ψήφου με τη Γερμανία των 80 εκατ. ανθρώπων - οι δύο χώρες έχουν από μία ψήφο. Το Συμβούλιο της ΕΕ αποφασίζει με ομοφωνία για μια σειρά ζητημάτων που θεωρούνται ευαίσθητα από τα κράτη μέλη. Με άλλα λόγια, η Κύπρος, που ο πληθυσμός της είναι μόνο το 0, 2% εκείνου της ΕΕ, μπορεί να προτάξει βέτο στην εισδοχή της Τουρκίας στην ΕΕ. Ακόμα και σε μη ομοσπονδιακά κράτη, η κατανομή των εδρών ή τα κατώτατα όρια που υπερεκπροσωπούν τη μειονότητα δεν είναι ασυνήθιστα, π.χ. στη Σλοβενία, η ιταλική (0,11% του πληθυσμού) και η ουγγρική (0,32%) μειονότητα έχουν διπλό δικαίωμα ψήφου, σύμφωνα με το οποίο ψηφίζουν στις γενικές εκλογές, καθώς και σε ειδικούς καταλόγους που εγγυώνται έναν Ιταλό και έναν Ούγγρο βουλευτή.
Λέγει στην απάντησή του ο κ. Ιακωβίδης: «Νομίζω ότι αυτός που χρειάζεται εξηγήσεις για την αρχή ‘ένας άνθρωπος μία ψήφος’ είναι ο κ. Κουμουλλής, αφού μια από τις θεμελιώδεις αρχές της δημοκρατίας είναι ότι στη δημοκρατία κυβερνά η πλειοψηφία με σεβασμό στη μειοψηφία». Αυτή η θέση είναι αποδεκτή στην περίπτωση συνηθισμένων (κι όχι συνταγματικών) νόμων σε ένα ομοιογενές κράτος όπου η μειοψηφία είναι πολιτική και αλλάζει συνεχώς -συρρικνώνεται ή διογκώνεται ανάλογα με το πολιτικό κλίμα. Στην περίπτωση όμως ομοσπονδιακών χωρών δεν μπορεί να ισχύσει το «ένας άνθρωπος μία ψήφος» διότι η μειονότητα τυγχάνει να είναι εθνοτική, θρησκευτική ή φυλετική, πιθανόν με διαφορετική κουλτούρα, παράδοση, γλώσσα και ιστορία. Δεν είναι το ίδιο με την πολιτική μειονότητα και είναι αυτό που δεν αντιλαμβάνονται ο Αρχιεπίσκοπος, ο κ. Ιακωβίδης κ.ά.
Η Κύπρος δεν είναι εθνικό αλλά δικοινοτικό κράτος. Αν υιοθετείτο στην Κύπρο η αρχή «ένας άνθρωπος μία ψήφος» θα κυριαρχούσε πλήρως η πολυπληθέστερη κοινότητα, τουτέστιν η ε/κ. Θα καταργείτο το δικοινοτικό κράτος και δεν θα μιλούσαμε τότε περί πολιτικής ισότητας αλλά περί πολιτικής κυριαρχίας των Ε/Κ. Μήπως είναι αυτό που επιθυμούν ο Αρχιεπίσκοπος και ο κ. Ιακωβίδης και δεν το λένε ξεκάθαρα; Σε μια τέτοια εξέλιξη, η κυβέρνηση θα μπορούσε να διοργανώσει, αφού θα ήταν παντοδύναμη, δημοψήφισμα για να ενωθεί η Κύπρος με την Ελλάδα ή να εξοριστούν οι Τουρκοκύπριοι, όπως ανέφερα και στο επίμαχο άρθρο.
Εν κατακλείδι, ο φεντεραλισμός και η απόκλιση από την αρχή «ένας άνθρωπος μία ψήφος» ενθαρρύνουν την πολιτική προσαρμογή και προσφέρουν τις καλύτερες πιθανότητες συμφιλίωσης μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων.
*Οικονομολόγος, κοινωνικός επιστήμονας
