Η επίσκεψη του Πρωθυπουργού της Αρμενίας, Νικόλ Πασινιάν, στην Τουρκία την Παρασκευή που μας πέρασε, δεν ήταν απλώς μια διπλωματική κίνηση υψηλού συμβολισμού. Ήταν μια γενναία απόπειρα υπέρβασης δεκαετιών εχθρότητας, αίματος και πόνου. Η δήλωσή του ότι «η ιστορία και η γενοκτονία των Αρμενίων δεν πρέπει να εμποδίζουν την προσέγγιση μεταξύ των δύο λαών» αποτελεί ίσως την πιο εντυπωσιακή πολιτική δήλωση στην περιοχή τα τελευταία χρόνια. Όχι επειδή ξεχνά την ιστορία, αλλά επειδή την εντάσσει μέσα σε ένα μεγαλύτερο, δυναμικό όραμα ειρήνης και συνεργασίας.
Σε αντίθεση με τους πολιτικούς που εγκλωβίζονται στο παρελθόν, ο Πασινιάν επιλέγει τη δύσκολη πορεία του διαλόγου, της προσέγγισης και του επανακαθορισμού των εθνικών αφηγήσεων. Αυτή η στάση δεν είναι απλώς ρεαλιστική. Είναι βαθιά στρατηγική και απολύτως αναγκαία σε μια εποχή όπου τα στατικά αφηγήματα δεν επαρκούν και ο λαϊκισμός έχει θεριεύσει. Ο Πασινιάν ενσαρκώνει το προφίλ ενός ηγέτη με «growth mindset» - ενός πολιτικού που πιστεύει στη δυνατότητα αλλαγής μέσω της συνεργασίας και της προσαρμογής. Δεν βλέπει την ιστορία ως φραγμό, αλλά ως θεμέλιο για ένα νέο ξεκίνημα.
Ας δούμε, όμως αυτή του τη στάση σε αντιπαραβολή με τη σημερινή πολιτική ηγεσία της Κυπριακής Δημοκρατίας. Δεν κατάφερα να αντισταθώ να κάνω αυτό τον συσχετισμό. Ο Πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης, παρά τις υψηλές προσδοκίες που δημιούργησε η εκλογή του, φαίνεται εγκλωβισμένος σε μια στατική προσέγγιση που «διευκολύνει» τον ίδιο και τα κόμματα που συγκυβερνούν μαζί του. Η ρητορική του παραμένει προβλέψιμη, κυρίως εστιασμένη σε παγιωμένα σχήματα και παραδοσιακές διπλωματικές αντιδράσεις (συνταγή Αναστασιάδη), βγαλμένα από τη ναφθαλίνη. Παρόλο που είναι ο νεαρότερος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας (με εξαίρεση τον Κληρίδη το 1974 που ανέλαβε από τον Ιούλιο ώς τον Δεκέμβριο του 1974 καθήκοντα Προέδρου της Δημοκρατίας). Ο Νίκος Χριστοδουλίδης, διαφαίνεται, ότι αδυνατεί να έχει μια ουσιαστική στρατηγική επαναπροσδιορισμού του Κυπριακού ζητήματος ή ανάκτησης οποιασδήποτε ουσιαστικής πρωτοβουλίας.
Είχα κάνει ξανά αναφορά ότι ο Χριστοδουλίδης έχει τα χαρακτηριστικά ενός ηγέτη με «fixed mindset» - δηλαδή κάποιου που αντιλαμβάνεται τα δεδομένα ως αμετάβλητα και τις προκλήσεις ως απειλές. Αντί να επεξεργαστεί δημιουργικές λύσεις, να ανοίξει κανάλια επικοινωνίας ή να διαμορφώσει ένα νέο αφήγημα για την Κύπρο στον 21ο αιώνα, περιορίζεται σε επικοινωνιακές κινήσεις εσωτερικής κατανάλωσης. Δεν είμαι σίγουρη τελικά, αφού έχει διανύσει σχεδόν τη μισή του προεδρική θητεία, αν αυτό οφείλεται σε αδιαφορία ή αδυναμία ή σε πραγματική έλλειψη διορατικότητας και ηγετικών ικανοτήτων. Ή σε αυτό που ανέφερε ο κ. Μαυρογιάννης ότι του είχε πει ο Χριστοδουλίδης στο Κραν Μοντανά, ότι δεν σκοπεύει να αναλώσει το πολιτικό του κεφάλαιο. Που εδώ που τα λέμε κιόλας, ακόμα ο κόσμος αναμένει να δει τι εννοεί με τον όρο «κεφάλαιο» και δη «πολιτικό»! Δυστυχώς, οι ελλείψεις του ως ηγέτη είναι σοβαρές και σε περιόδους ιστορικής και γεωπολιτικής ρευστότητας όπως αυτές που ζούμε αυτή τη στιγμή, κοστίζουν...
Η ειρήνη δεν χτίζεται μόνο με συμφωνίες. Χτίζεται πρώτα με πολιτικές πράξεις υψηλού ρίσκου και χαμηλής αποδοχής στο εσωτερικό ακροατήριο. Ο Χριστοδουλίδης, θα είναι ο μόνος Πρόεδρος που παρόλο που δεν παίρνει καμία πολιτική πράξη υψηλού ρίσκου, πάλι η αποδοχή του στην κοινωνία της Κύπρου σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις είναι στα Τάρταρα. Το λες και παγκόσμια πρωτοτυπία!
Ο δε Πασινιάν, σε αντίθεση με τον Νίκο Χριστοδουλίδη αποδεικνύει έμπρακτα, ότι ένας πραγματικός ηγέτης δεν κυβερνά απλώς για το σήμερα, αλλά εργάζεται για ένα καλύτερο αύριο (όχι για την αυριανή επανεκλογή του). Δεν αρνείται την ιστορία του - την αναγνωρίζει και την τιμά. Όμως κατανοεί πως μια κοινωνία δεν μπορεί να μείνει εγκλωβισμένη για πάντα στο παρελθόν, όσο τραυματικό κι αν είναι αυτό.
Η Κύπρος, όπως και η Αρμενία, είναι ένα έθνος με βαριά ιστορική μνήμη. Η διαφορά είναι πως η μία ηγεσία προσπαθεί να οικοδομήσει το μέλλον με γνώμονα την επανεκκίνηση, ενώ η άλλη μοιάζει να αναπαράγει σταθερά την ανασφάλεια του χθες. Η κυπριακή πολιτική ηγεσία οφείλει να επανεξετάσει τη στάση της όχι μόνο απέναντι στο Κυπριακό, αλλά απέναντι στην ίδια τη φύση της ηγεσίας: μήπως τελικά, αυτό που λείπει από το νησί δεν είναι οι διεθνείς συγκυρίες, αλλά οι στιβαρές ηγετικές ικανότητες και το πολιτικό θάρρος;
Ηγεσία είναι να ανοίγεις δρόμους εκεί που όλοι βλέπουν τοίχους. Ο Πασινιάν επέλεξε τον δρόμο της συνύπαρξης, ακριβώς επειδή γνωρίζει πόσο δύσκολος είναι. Ο Χριστοδουλίδης, από την άλλη, αποδεικνύει καθημερινά, ότι προτιμά τον δρόμο της στασιμότητας - έναν δρόμο που οδηγεί πάντα στο ίδιο σημείο: δηλαδή το αδιέξοδο!
