Η Κύπρος χρειάζεται όσο ποτέ άλλοτε μια ηγεσία ικανή να την καθοδηγήσει σε ασφαλές λιμάνι, οριστικά έξω από περιπέτειες και ανταγωνισμούς. Τα γεγονότα των τελευταίων εβδομάδων στη Μέση Ανατολή αυτό καταδεικνύουν.
Το πολιτικό προσωπικό της Κύπρου έμεινε για χρόνια εθισμένο με το στάτους κβο. Ο νυν Πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης μοιάζει να είναι απλώς ένας συνεχιστής του. Τον απασχολεί η τρέχουσα διαπάλη για την εξουσία στο μισό νησί. Τα γεγονότα, όμως, τον έχουν αιφνιδιάσει.
Η Κύπρος βρίσκεται στο μεταίχμιο, στην πιο επικίνδυνη ζώνη του κόσμου. Μια χώρα διαιρεμένη δεν παίζει με τη φωτιά. Για να βρει το ασφαλές λιμάνι χρειάζεται την επίλυση του Κυπριακού. Έτσι θα γίνει φυσιολογικό κράτος. Και με τη συμμετοχή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, έχει όλες τις δυνατότητες να εξασφαλίσει εγγυήσεις για ειρήνη και σταθερότητα, τόσο εσωτερικά όσο και γύρω της.
Αναρχία
Tα μεσάνυχτα Σαββάτου προς την Κυριακή (22/6) ο Ντόναλντ Τραμπ διέταξε σαρωτικούς βομβαρδισμούς σε 3 πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν. Μία εβδομάδα μετά, ο πλανήτης προσπαθεί να εκτιμήσει τις μακροπρόθεσμες συνέπειες της απόφασής του. Ο Τραμπ μπλόφαρε, ενώ ήταν αποφασισμένος. Ταυτίστηκε με την πιο ακραία πολιτική από ιδρύσεως του Ισραήλ, του Βενιαμίν Νετανιάχου. Ο τελευταίος επιχαίρει, αλλά όλος ο υπόλοιπος πλανήτης κατάλαβε ότι η διεθνής ασφάλεια «παίχτηκε στα ζάρια».
Ποια είναι τα ελατήρια των πρωταγωνιστών αυτού του χάους; Δύο πρώην Πρόεδροι των ΗΠΑ σχολιάζουν: «Ο Νετανιάχου έχει μακρά την επιθυμία να πολεμήσει το Ιράν, γιατί έτσι μπορεί να μείνει στην εξουσία για πάντα», λέει ο Μπιλ Κλίντον (18/6). «Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι επικίνδυνα κοντά στο να γίνουν σύμφωνες με αυταρχικά καθεστώτα», σχολιάζει ο Μπαράκ Ομπάμα (17/6).
Δημοσκοπήσεις
Στο μυαλό των Κυπρίων τις τελευταίες ημέρες έγινε πιο καθαρό τι πραγματικά σημαίνουν «ασφάλεια και σταθερότητα». Τίποτα από όσα έλεγε ο Πρόεδρός τους δεν ηχεί πλέον σοβαρά. Δύο δημοσκοπήσεις (Πολίτης, ΣΙΓΜΑ) έδειξαν ότι ο μέσος Κύπριος κατανοεί τους κινδύνους και απεύχεται τις περιπέτειες. Τηρεί αποστάσεις από το Ισραήλ και το Ιράν. Συμπαραστέκεται στο δράμα των Παλαιστινίων της Γάζας. Με αυτά τα στοιχεία, ο κάθε νοήμων Κύπριος μπορεί τώρα να διερωτάται για τους εναγκαλισμούς Χριστοδουλίδη με τον Νετανιάχου: Τι δουλειά έχουμε εμείς στη Μέση Ανατολή;
«Πυλώνας σταθερότητας»
Ο εικονικός κόσμος που έστησε ο Χριστοδουλίδης έχει καταρρεύσει υπό το βάρος των επικίνδυνων γεγονότων. Μια ηγεσία που γέμιζε μέρα - νύχτα τα βραδινά δελτία ειδήσεων με υπερφύαλλες διακηρύξεις, έμεινε εκτεθειμένη με τα φαντασιακά δόγματά της περί ασφάλειας και σταθερότητας. Το «γεωπολιτικό αποτύπωμα», μοιάζει με κακόγουστη φάρσα.
Το ερώτημα, όμως, παραμένει. Μήπως η ηγεσία παραπλανούσε τους πολίτες και άφησε το Κυπριακό στο τραγικό αδιέξοδο που βρίσκεται εδώ και 8 χρόνια; Δεν έμεινε ημέρα χωρίς ρεπορτάζ για «τριμερείς», πήγαινε - έλα, φωτογραφήσεις, διακηρύξεις για δήθεν συμμαχίες, ενεργειακούς αγωγούς. Όλα σήμερα αποδεικνύονται τεχνάσματα, για να μην απαντηθεί το μείζον: η επίλυση του Κυπριακού.
Ηγεσία
Ποιος, όμως, στην Κύπρο θα αντιτάξει στα περιττά λόγια μια σοβαρή και συγκροτημένη ευρωπαϊκή προσέγγιση για το μέλλον; Η απάντηση βρίσκεται στον πραγματικό διεθνή στίβο.
Ο ΟΗΕ ετοιμάζει δεύτερη άτυπη πενταμερή τον Ιούλιο. Η Μαρία Άνχελα Ολγκίν επιζητεί ρητή δέσμευση της ε/κ πλευράς σε μια φόρμουλα πολιτικής ισότητας. Μόνο έτσι μπορεί να αναβιώσει το πλαίσιο Γκουτέρες - αυτό που έφερε όλα τα μέρη στο Κραν Μοντάνα σε ακτίνα στρατηγικής συμφωνίας. Οι πρόνοιές του έχουν τις απαντήσεις στις αγωνίες των Κυπρίων για την ασφάλεια: κατάργηση του μονομερούς δικαιώματος επέμβασης, αντικατάταση των εγγυήσεων με νέες ρυθμίσεις υπό τον ΟΗΕ, αποχώρηση των κατοχικών στρατευμάτων.
Ο Κύπριος Πρόεδρος Ν. Χριστοδουλίδης δεν έχει ανταποκριθεί ακόμα στο τι ζητά η Ολγκίν. Κρατά κλειστά τα χαρτιά του, δείχνοντας στον ΟΗΕ ότι ήταν - τον ξέρουν από το Κραν Μοντάνα - και παραμένει μέρος του προβλήματος. Έτσι εξηγείται και το γεγονός ότι σπαταλούσε τη θητεία του να παριστάνει τον συνεισφορέα …σταθερότητας στη Μέση Ανατολή.
Συν Αθηνά…
Όμως, χωρίς καθαρή στάση απέναντι στον ΟΗΕ, η Κύπρος κινδυνεύει να χάσει την ευκαιρία να αξιοποιήσει και τη νέα συγκυρία που δημιουργείται στις σχέσεις Τουρκίας - ΕΕ. Στο περιθώριο της συνόδου του ΝΑΤΟ στη Χάγη, οι Ευρωπαίοι εταίροι συμφώνησαν στην αύξηση των αμυντικών δαπανών τους στο 5% σε ορίζοντα δεκαετίας. Η αρχιτεκτονική ασφάλειας αλλάζει, την αναλαμβάνουν οι Ευρωπαίοι και ΝΑΤΟικά κράτη της γηραιάς ηπείρου. Δεν μπορούν να εξαρτούν τη δική τους ασφάλεια από τις διαθέσεις του Τραμπ. Χρειάζονται το Ηνωμένο Βασίλειο, την Τουρκία, τη Νορβηγία.
Ο Ερντογάν έδειξε στη Χάγη πού τοποθετείται η σύγχρονη Τουρκία: ως περιφερειακή δύναμη στη Μέση Ανατολή - συνάντηση με τον Τραμπ και ως ευρωπαϊκή δύναμη - συνάντηση με τον Μακρόν.
Μέχρι στιγμής ο Χριστοδουλίδης αδυνατεί να συλλάβει το μέγεθος των αλλαγών στην ΕΕ. Απέσυρε κακήν κακώς τις αντιρρήσεις του στον Κανονισμό SAFE για τη συμμετοχή της Τουρκίας. Τώρα εξελίσσεται το δεύτερο στάδιο των αλλαγών. Ο Ερντογάν επιχειρεί υψηλού επιπέδου συνεννοήσεις με τον πιο δύσκολο εταίρο, τη Γαλλία του Μανουέλ Μακρόν.
Ο Χριστοδουλίδης είναι απών, αλλά παρουσιάζει τον Γάλλο Πρόεδρο ως εντολοδόχο του: ο Μακρόν «μετέφερε το μήνυμα στον Ερντογάν ότι η ουσιαστική πρόοδος στις ευρωτουρκικές σχέσεις περνά μέσα από το Κυπριακό» (26/6).
Ο Κύπριος Πρόεδρος παραπλανεί και το κάνει ξανά με τον πιο άτεχνα διπλωματικό τρόπο, αποκαλύπτοντας εκείνος επιλεκτικά όσα ενδεχομένως διαμείφθηκαν. Μιλά, παραγνωρίζοντας την άλλη όψη του νομίσματος. Δεν είναι μόνο η Τουρκία που επιθυμεί πρόσδεση στην ΕΕ, αλλά το ίδιο - ίσως και περισσότερο - ισχύει για τους Ευρωπαίους εταίρους, όπως η Γαλλία, που έχουν δικά τους συμφέροντα να εξυπηρετήσουν.
Σχολιάζει ο Χριστοδουλίδης: «Θα δούμε αν όλα αυτά που μεταφέρθηκαν θα αποδειχθούν στην πράξη» (στην πενταμερή) του Ιουλίου. Συνεπώς, υποβάλλει στην κοινή γνώμη ότι ο ίδιος δεν έχει κάτι άλλο να πράξει!
Το Κυπριακό βρίσκεται στην παράταση. Τα χρονικά όρια πριν από ανέκκλητες αλλαγές στο στάτους κβο θα εξανεμιστούν κατά τη θητεία Χριστοδουλίδη. Ο Χριστοδουλίδης μπορεί να ξεγελά την κοινή γνώμη, αλλά δεν μπορεί να το κάνει για πάντα. Όμως η Κύπρος μπορεί να ανακτήσει το χαμένο έδαφος με μια εντελώς διαφορετική πολιτική, έξω από τους ανταγωνισμούς συμφερόντων στη Μέση Ανατολή. Ο δικός της δρόμος είναι ο ευρωπαϊκός που στηρίζεται ακόμα σε σχέσεις που διέπονται από κανόνες, αλλά βασίζονται στη σύμπραξη, τα κοινά συμφέροντα και τη συνεργασία. Η συγκρουσιακή σχέση με την Τουρκία αντιβαίνει στα ευρωπαϊκά συμφέροντα, ζημιώνει την Κύπρο και εξυπηρετεί μόνο τα ακραία στοιχεία και στις δύο κοινότητες. Αντίθετα, η σύμπραξη της ΕΕ με την Τουρκία μπορεί να δημιουργήσει τις κατάλληλες προϋποθέσεις για την επίλυση του Κυπριακού και τον τερματισμό του μακρόσυρτου εφιάλτη της διχοτόμησης.
*Το άρθρο δημοσιεύεται και στην Εφημερίδα των Συντακτών (Αθήνα)
