Sevgul Uludag
Τηλ: 99966518
Ένας από τους φίλους μας, που γράφει εβδομαδιαία άρθρα στην εφημερίδα Yenidüzen θυμάται τη γιαγιά του, την Djemalfer Pasha από τη Γεροσκήπου, και πρόσφατα έγραψε ένα άρθρο για εκείνην. Ο Djenk Pasha θυμάται πως μιλούσε κυπριακά ελληνικά και πως προσπαθούσε να του μάθει τους αριθμούς στα ελληνικά.
Θέλω να μοιραστώ μαζί σας το όμορφο άρθρο του. Ακολουθεί το κείμενο του Djenk Pasha:
«Όταν ήμουν παιδί, μερικές φορές η γιαγιά μού έλεγε κάποια πράγματα στα κυπριακά ελληνικά. Δεν καταλάβαινα τι έλεγε. Ήταν λέξεις που δεν είχα συνηθίσει, λέξεις που ανήκαν σε άλλη γλώσσα και προσπαθούσα να τις καταλάβω. Προσπαθούσα να μαντέψω τι θα μπορούσε να σημαίνει κάθε λέξη, αλλά δεν έβρισκα παρόμοιες λέξεις».
Η Djemalfer Pasha με τον γιο της, τη νύφη της και τα εγγόνια της. Ο Djenk Pasha κάθεται στη μέση.
«Μιλούσε κυπριακά ελληνικά»
«Η γιαγιά μου ήξερε κυπριακά επειδή οι γείτονές της ήταν Ελληνοκύπριοι. Δεν είχε πάει σε δάσκαλο για άλλη γλώσσα, αλλά ενώ ζούσαν μαζί, είχε μάθει να μιλά και προσπαθούσε να μας τη διδάξει. Η γιαγιά μου ήταν από το χωριό Γεροσκήπου - είχε γεννηθεί και μεγαλώσει εκεί. Αυτό το χωριό βρίσκεται κοντά στην Πάφο, και ήταν ένα χωριό όπου Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι ζούσαν μαζί, δούλευαν μαζί στα χωράφια και κάθονταν για να πιούν καφέ μαζί στα καφενεία».
«Ζυμώνοντας μαζί»
«Σύμφωνα με τη γιαγιά μου, οι γειτόνισσες ζύμωναν μαζί το ψωμί και όλες το έψηναν μαζί σε κάποιο φούρνο. Όλα τα ψωμιά τους ψήνονταν μαζί. Χόρευαν μαζί στους γάμους και σεβόντουσαν τα διαφορετικά πιστεύω η μια της άλλης.
Μια μέρα, καθώς καθόμασταν δίπλα στη ξυλόσομπα, μου έμαθε να μετράω στα ελληνικά. Ξεκίνησε μετρώντας «Ένα, δύο, τρία» και συνέχισε μέχρι το δέκα. Όταν έκανα λάθη επαναλαμβάνοντας τους αριθμούς στα ελληνικά, χαμογελούσε και με διόρθωνε.
«Δεν είναι έσι, Djenk, είναι έξι», έλεγε και μου το έδειχνε με τα χέρια της. Όταν έφτανα στο δέκα, ένωνε τα χέρια μας στον αέρα. Εκείνη τη στιγμή, δεν είχε σημασία αν μιλούσα ελληνικά ή τουρκικά. Εκείνη τη στιγμή, ήταν μια γιαγιά που έπαιζε με τον εγγονό της και υπήρχε ζεστασιά. Κανένας δεν μπορεί να ξεχάσει αυτή τη ζεστασιά».
Η Djemalfer Pasha τα χρόνια που μετακόμισε στη Λευκωσία.
«Μπαϊράμι και Πάσχα μαζί»
«Η γενιά μας είναι ίσως η τελευταία που έζησε τέτοιες στιγμές, όπου οι άνθρωποι ζούσαν μαζί. Απέναντι από το σπίτι της γειτόνισσα της γιαγιάς μου ήταν ο Γιώργος και αποκαλούσε τη γυναίκα του γειτόνισσα. Όταν ήταν ο καιρός του Μπαϊραμιού (τουρκοκυπριακή θρησκευτική γιορτή), έρχονταν στο σπίτι της και όταν ήταν το Πάσχα (ελληνοκυπριακή γιορτή του Πάσχα), πηγαίναμε εμείς στο δικό τους. Οι λέξεις σε διαφορετικές γλώσσες ανακατεύονταν και πάντα γελούσαμε με αυτό. Προσφερόταν ζιβανία και μετά ετοιμαζόταν ο κυπριακός καφές. Η γλώσσα ήταν απλώς ένα εργαλείο, το κύριο ήταν η ανθρωπιά».
«Η μνήμη δεν γνωρίζει σύνορα»
«Τότε συνέβησαν κάποια πράγματα. Πολιτική, πόλεμος, διαίρεση. Η ιστορία του καθενός άλλαξε. Οι γείτονες εξαφανίστηκαν, τα χωριά ερήμωσαν. Αλλά η κυπριακή ελληνική γλώσσα παρέμεινε στη μνήμη της γιαγιάς μου. Επειδή η μνήμη δεν γνωρίζει σύνορα. Επειδή η μνήμη δεν μπορεί να σβηστεί με απαγορεύσεις. Αυτοί που σβήστηκαν ήταν οι γείτονες, η παιδική ηλικία και τα νεανικά χρόνια μιας ολόκληρης γενιάς.
Σήμερα κοιτάζω εμάς και τη χώρα μας, όπου έχουμε αποξενωθεί ο ένας από τον άλλο. Αυτές οι απλές αλλά βαθιές σχέσεις του παρελθόντος, πόσο ισχυρές ήταν, νομίζω. Η γιαγιά μου δεν είπε ποτέ ότι ήταν «δίγλωσση». Ήταν σαν ένας πλάτανος που είχε ζήσει σε αυτή τη χώρα».
Ο Djenk Pasha με τη γιαγιά του Djemalfer Pasha.
«Αναγκαστήκαμε να γίνουμε εχθροί»
«Οι Τουρκοκύπριοι και οι Ελληνοκύπριοι μπορεί να έχουν διαφορετικές ταυτότητες. Αλλά δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι είμαστε δύο κοινότητες που αναγκαστήκαμε να γίνουμε εχθροί. Η γιαγιά μου δεν ήταν γείτονας ενός εχθρού. Ο γείτονας με τον οποίο μιλούσε κυπριακά ελληνικά μοιραζόταν τον πόνο της, αλλά και τις χαρές της. Ακριβώς όπως εμείς που δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να μοιραστούμε το μέλλον μας.
Σήμερα, τα παιδιά που μεγαλώνουν στο βόρειο τμήμα της Κύπρου δεν γνωρίζουν την κυπριακή ελληνική γλώσσα. Και τα παιδιά που μεγαλώνουν στο νότιο τμήμα του νησιού μας δεν γνωρίζουν την τουρκική γλώσσα. Αλλά αν το θέλουμε και αν οι πολιτικοί μιλήσουν με ειλικρινή γλώσσα ειρήνης, αν η ηγεσία δείξει το θάρρος να ζήσει ξανά ειρηνικά σε αυτό το νησί, αυτά τα παιδιά ίσως μια μέρα να μπορούν να επικοινωνούν μεταξύ τους στη γλώσσα του άλλου. Ίσως θα μετρούν μαζί. Θα ξεκινούσαν και θα συνέχιζαν «Ένα, δύο, τρία, τέσσερα, πέντε, έξι» ξανά.
«Το μέλλον μας, η ειρήνη»
«Η γιαγιά μου ήξερε κυπριακά. Επειδή η ειρήνη είναι απλό πράγμα όσο το να μάθεις μια γλώσσα και τόσο φυσική όσο το να αγαπάς έναν άνθρωπο. Ακόμα κι αν δεν μπορούμε να μιλήσουμε αυτή τη γλώσσα, μπορούμε να διατηρήσουμε αυτό το πνεύμα. Επειδή η ειρήνη είναι να συνειδητοποιείς πως όλα όσα λέγεται ότι έχουν μείνει στο παρελθόν είναι ακόμα ζωντανά μέσα μας.
Αλλά τώρα, δεν έχουμε την πολυτέλεια να αρκούμαστε μόνο στις αναμνήσεις. Δεν μπορούμε να χτίσουμε ούτε το παρόν ούτε το μέλλον χωρίς ειρήνη. Δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική λύση σε αυτή τη χώρα εκτός από την ειρήνη. Το στάτους κβο μας αναγκάζει να σιωπούμε. Ενώ η ελληνοκυπριακή πλευρά σημειώνει πρόοδο, εμείς περιμένουμε. Και κάθε φορά που περιμένουμε, η πίεση των Τουρκοκυπρίων εκτός του διεθνούς δικαίου γίνεται πιο μόνιμη. Κάθε φορά που λέμε «θα μιλήσουμε αργότερα», ωθούμε το μέλλον των παιδιών μας προς μεγαλύτερη αβεβαιότητα.
Τελικά πρέπει να το καταλάβουμε αυτό. Η ειρήνη δεν είναι απλώς ένα όνειρο, είναι μια αναγκαιότητα για την ύπαρξή μας. Ο μόνος τρόπος για να ζήσουμε σε αυτή τη γη με τη δική μας ταυτότητα και την τιμή μας είναι μέσω της λύσης και της ειρήνης. Διαφορετικά, όχι μόνο η παιδική ηλικία και η νιότη μιας ολόκληρης γενιάς, αλλά και μια ολόκληρη κοινότητα θα εξαφανιστούν εντελώς από τον χάρτη.
Αφιερώνω αυτά τα λόγια στη γιαγιά μου, την Djemalfer Pasha, που ήταν η δασκάλα μου και η πηγή έμπνευσής μου, με ατελείωτη ευγνωμοσύνη και αγάπη προς αυτήν».
Η Djemalfer Pasha με τις κόρες της.
Ένα άλλο μεικτό χωριό: Ποταμιά
Ένα άλλο μεικτό χωριό όπως τη Γεροσκήπου ήταν η Ποταμιά. Ο δρ Bekir Azgin, σε ένα άρθρο πριν από χρόνια, μας διηγήθηκε την παιδική του ηλικία σε αυτό το χωριό, τους γείτονές του, τις σκανδαλιές του και τις αναμνήσεις του από τους γείτονές του. Στο άρθρο του στην εφημερίδα Havadis στις 15 Ιουνίου 2014 με τίτλο «Η πρώτη μου εμπειρία με τα αγγλικά», έγραψε συνοπτικά τα εξής:
«Μόλις είχα μάθει να διαβάζω και να γράφω. Ένα βράδυ ο πατέρας μου μού είπε: «Ο Βάσος θα αρχίσει μαθήματα αγγλικών και μία ή δύο φορές τη βδομάδα θα πηγαίνεις στο ελληνοκυπριακό δημοτικό σχολείο. Τι λες;» Φυσικά δέχτηκα.
Ο Βάσος ήταν γιος του ιερέα του χωριού μας και είχε διοριστεί στο ελληνοκυπριακό δημοτικό σχολείο του χωριού. Ήταν σαφές ότι ήθελε να κάνει ό,τι καλό για τους νέους του χωριού. Ένα βράδυ πήρα ένα τετράδιο και ένα μολύβι και πήγα στο ελληνοκυπριακό δημοτικό σχολείο. Όταν μπήκα μέσα, έμεινα έκπληκτος. Υπήρχαν πολλοί νέοι στην τάξη. Μερικοί από αυτούς ήταν επιπλοποιοί, μηχανικοί, μαθητευόμενες μοδίστρες, αλλά όλοι είχαν έρθει για να μάθουν αγγλικά. Οι περισσότεροι από αυτούς πήγαιναν στη Λευκωσία για να μάθουν ένα επάγγελμα. Κάθισα δίπλα στον Φίλιππο, που ήταν στην ηλικία μου. Ήταν γιος του Στυλλή, που ήταν υποδηματοποιός. Γίναμε φίλοι. Συχνά μαζευόμασταν για να προσπαθήσουμε να μάθουμε αγγλικά. Και αφού πέρασε ο αρχικός ενθουσιασμός, οι μαθητές στην τάξη άρχισαν να μειώνονται. Τελικά, μείναμε μόνο εγώ και ο Φίλιππος.
Ο Φίλιππος μετανάστευσε στην Αυστραλία μετά το 1974. Όταν ερχόταν για διακοπές, έβρισκε τρόπο να με βρει. Συναντιόμασταν στην Πύλα, τρώγαμε μαζί και μιλούσαμε για τα παλιά. Μια μέρα μου έστειλε μήνυμα ότι ο πατέρας του ήταν άρρωστος και ήθελε να με δει. Εκείνη την εποχή δεν ήταν δυνατό να περάσεις όποτε ήθελες στην ελληνοκυπριακή πλευρά της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Όταν πέρασα άλλη μια φορά στον νότο, ζήτησα από τον Ibrahim να με πάει στον Στυλλή. Είχαν μεταφέρει το κρεβάτι του στο δωμάτιο όπου έφτιαχνε παπούτσια. Όταν με είδε, άνοιξε τα μάτια του και προσπάθησε να σηκωθεί, αλλά δεν μπορούσε. Μετά από λίγη κουβέντα, δείχνοντάς μου μια φωτογραφία, είπε σε πολύ σωστή τουρκική γλώσσα: «Μακάρι να δω άλλη μια τέτοια πρόσφατη φωτογραφία και μετά ο Θεός ας με πάρει»
Η φωτογραφία που μου έδειξε ήταν η παλιά ποδοσφαιρική ομάδα του χωριού. Δεν ξέρω αν ήταν και ο ίδιος στη φωτογραφία, αλλά ξέρω ότι είχε δημιουργήσει ένα στυλ στο ποδόσφαιρο. Όταν κλοτσούσε την μπάλα τόσο ψηλά όσο ο μιναρές, ο Saffet, που ήταν προπονητής και αρχηγός της ομάδας για χρόνια, φώναζε: «Δεν θέλω Στυλλίσιμο!»
Ήταν ένας δυνατός, ψηλός άντρας, αλλά μετά ήταν ένας λεπτός και μικροκαμωμένος άνθρωπος. Σχεδόν χάθηκε στο κρεβάτι του. Ενώ έκλαιγε, είπε: «Θέλω να δω τους συγχωριανούς μου». Αυτή ήταν η τελευταία φορά που τον είδα. Λίγο καιρό αργότερα πέθανε. Πέθανε χωρίς να μπορέσει να δει τους συγχωριανούς του, τους Τουρκοκύπριους».
