Η ανάγκη για δημιουργία μιας ενιαίας Ανεξάρτητης Αρχής Συνταξιοδοτικής Εποπτείας στην Κύπρο δεν είναι απλώς μια θεσμική πρόταση – είναι ένας κρίσιμος πυλώνας για τη θωράκιση του κοινωνικού κράτους και την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των πολιτών σε ένα σύστημα που σήμερα λειτουργεί αποσπασματικά, αδιαφανώς και συχνά χωρίς ουσιαστικό έλεγχο.
Το κυπριακό συνταξιοδοτικό μοντέλο χαρακτηρίζεται από κατακερματισμό αρμοδιοτήτων: από τη μια πλευρά, το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων παραμένει υπό τον έλεγχο του Υπουργείου Εργασίας χωρίς εξωτερική εποπτεία, ενώ από την άλλη, τα Επαγγελματικά Ταμεία Συντάξεων εποπτεύονται από ανεξάρτητο έφορο, αλλά χωρίς συνοχή και συντονισμό με τους υπόλοιπους φορείς. Η έλλειψη μιας ενιαίας εποπτικής Αρχής έχει ως αποτέλεσμα την απουσία ενιαίας εικόνας για το συνολικό ύψος των αποθεματικών, τις επενδυτικές στρατηγικές, τους δείκτες βιωσιμότητας και τις αποδόσεις, ενώ οι πολίτες αδυνατούν να παρακολουθήσουν ή να συγκρίνουν την πορεία της δικής τους μελλοντικής σύνταξης.
Η δημιουργία μιας Ανεξάρτητης Αρχής Συνταξιοδοτικής Εποπτείας, με διοικητική και λειτουργική αυτονομία, αποτελεί θεσμική αναγκαιότητα. Η νέα Αρχή θα πρέπει να συγκεντρώσει την εποπτεία όλων των επαγγελματικών και κοινωνικών συνταξιοδοτικών φορέων, να διαθέτει εξειδικευμένο προσωπικό και να υιοθετεί ευρωπαϊκά πρότυπα διακυβέρνησης, διαφάνειας και δημόσιας λογοδοσίας. Μια τέτοια Αρχή μπορεί να λειτουργήσει κατά τα πρότυπα άλλων ανεξάρτητων ρυθμιστικών οργάνων, με συμμετοχή κοινωνικών εταίρων και με διαλειτουργικότητα με όλους τους σχετικούς θεσμούς. Σε μια περίοδο όπου το δημογραφικό πρόβλημα εντείνεται, η βιωσιμότητα του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων απειλείται και η ιδιωτική αποταμίευση παραμένει σε χαμηλά επίπεδα, η ύπαρξη μιας εποπτικής Αρχής που θα διασφαλίζει διαφάνεια, αξιοπιστία και χρηστή διαχείριση είναι απολύτως απαραίτητη. Επιπλέον, η Κύπρος οφείλει να εναρμονιστεί με τις ευρωπαϊκές οδηγίες, όπως η IORP II και η Solvency II, και να ενισχύσει την ικανότητά της να προβλέπει μακροπρόθεσμα τις συνταξιοδοτικές υποχρεώσεις του κράτους και των ταμείων.
Μια ενιαία Ανεξάρτητη Αρχή Συνταξιοδοτικής Εποπτείας δεν είναι απλώς μεταρρύθμιση – είναι ο θεσμικός μοχλός που μπορεί να ενώσει το κατακερματισμένο τοπίο της συνταξιοδοτικής πολιτικής και να μετατρέψει την αβεβαιότητα των επόμενων δεκαετιών σε σχέδιο, προοπτική και ασφάλεια για τον κάθε πολίτη. Η ύπαρξη ενός ενιαίου εποπτικού πλαισίου διασφαλίζει τη διαφάνεια, την αξιοπιστία και τον ορθολογικό συντονισμό μεταξύ δημοσίων και ιδιωτικών συνταξιοδοτικών ταμείων. Ενισχύει την εμπιστοσύνη των πολιτών, προλαμβάνει κρίσεις βιωσιμότητας και ενδυναμώνει τον κοινωνικό ιστό, εξασφαλίζοντας επαρκείς, δίκαιες και βιώσιμες συντάξεις στο μέλλον.
*Καθηγητή-ανθρωπολόγου στο Philips University, πρώην πρύτανη
