Το Κυπριακό είναι πρόβλημα μόνο στην Κύπρο. Δεν είναι πρόβλημα στον κόσμο. Είναι πρόβλημα μόνο των Κυπρίων. Όχι άλλων. Οι άλλοι βρήκαν άδειο το πεδίο. Σκέφτονται πώς να μαδήσουν το νησί. Ποιο μέρος του θα φάνε και θα καταβροχθίσουν και πώς. Από ποιο μέρος του θα επωφεληθούν και πώς. Αυτό το νησί είναι πατρίδα για εμάς. Το μόνο λιμάνι - καταφύγιό μας. Για τους άλλους είναι απλώς ένα οικόπεδο.
Κάποιοι από εμάς νομίζουν πως είμαστε στη σκηνή του κόσμου. Και λένε ότι «το Κυπριακό παρατάθηκε πολύ, πονοκεφαλιάζει τον κόσμο»! Μακάρι να ήταν έτσι. Μακάρι να πονοκεφάλιαζε και τον κόσμο. Και να ένιωθαν την ανάγκη να πάρουν ένα χάπι. Καμία σχέση όμως. Αν τούς πονοκεφάλιαζε, θα συζητείτο και στην Αλάσκα. Τότε θα έβαζαν και εμάς σε εκείνο το τραπέζι οι Τραμπ και Πούτιν, οι οποίοι συνομίλησαν τρεις ώρες κατ’ ιδίαν χωρίς διερμηνέα.
Δεν έχουν τέτοιο ντέρτι όμως. Δικό μας είναι αυτό το ντέρτι. Αν θέλετε την αλήθεια, πλέον δεν είμαι βέβαιος αν έχουμε και εμείς ένα τέτοιο ντέρτι. Στα πρώτα χρόνια μετά το 1974 είχαμε, όμως τώρα πέρασε, έφυγε. Έκλεισε η πληγή; Δεν έκλεισε, όμως όλοι συνήθισαν με αυτή την πληγή. Στα πρώτα χρόνια εκείνοι που ξεριζώθηκαν από τον τόπο τους είχαν την ελπίδα της επιστροφής. Υπήρχε η ελπίδα επανένωσης της Κύπρου. Υπήρχε η ελπίδα επιστροφής του Βαρωσιού. Με την πάροδο των χρόνων, όλα μετατράπηκαν σε απαισιοδοξία. Είχε αποτελέσει μεγάλη ελπίδα το άνοιγμα των πυλών το 2003, μετά από 29 χρόνια. Ήταν σαν επανάσταση. Όμως, διαλύθηκε και αυτό σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Κοιτάζω τις φωτογραφίες των παραλιών του Βαρωσιού που τραβήχτηκαν πιο πρόσφατα. Οι παραλίες στο Βαρώσι ήταν οι πιο δημοφιλείς, λέει, αυτές τις πολύ ζεστές μέρες του καλοκαιριού. Αυτές οι φωτογραφίες μιλούν. Ένα αβάστακτο κέφι στη σκιά των βομβαρδισμένων και κατεστραμμένων ξενοδοχείων, που δεν πάτησε άνθρωπος εδώ και χρόνια. Υπάρχουν κάποιοι με μπικίνι. Και κάποιοι με τουρμπάνι. Είχα πάει για τελευταία φορά το 1973 σε αυτές τις παραλίες. Δεν υπήρχαν καθόλου άτομα με τουρμπάνι. Η πλαζ έσφυζε από ζωή. Και ο παγωτατζής πουλούσε παγωτό γυρίζοντας στην πλαζ. Δεν υπάρχουν πουθενά αλλού οι χρυσές αμμουδιές και η θάλασσα του Βαρωσιού.
Μια ζωή κοιμόμαστε και ξυπνάμε με το Κυπριακό. Και ιδού, αυτό είναι το σημείο στο οποίο φτάσαμε καθώς συμπληρώνεται το πρώτο τέταρτο του νέου αιώνα. Πριν το 1974 δεν αμφιβάλλαμε καθόλου για το κατά πόσον είναι δική μας αυτή η χώρα. Τώρα αμφιβάλλουμε. Και μάλιστα πολύ. Τις προάλλες, Πακιστανοί γιόρτασαν την εθνική γιορτή του Πακιστάν στην Κερύνεια. Μαζεύτηκε ένα πλήθος που ξεπερνούσε τις πέντε χιλιάδες. Οι ντόπιοι δεν μπορούν να μαζέψουν τόσο πλήθος, ό,τι και να κάνουν. Αν έκαναν έναν εορτασμό και οι Νιγηριανοί, έναν εορτασμό και οι Ρώσοι, σίγουρα θα μάζευαν και εκείνοι τουλάχιστον δέκα χιλιάδες άτομα. Δεν είμαστε ρατσιστές, έτσι δεν είναι; Ουδέποτε ήμασταν ρατσιστές. Όμως, ποιον δεν πειράζει να μετατρεπόμαστε τόσο σε μειονότητα στην ίδια την πατρίδα μας;
Πρώτα μας κατέπνιξε ο πληθυσμός που μεταφέρθηκε από την Τουρκία. Ύστερα οι άλλοι. Προχθές ήμουν ως επισκέπτης στη φυλακή για να δω έναν φίλο μου. Ρώτησα έναν δεσμοφύλακα: «Είναι εδώ οι πέντε κρατούμενοι Ελληνοκύπριοι;» «Ναι, είναι εδώ», μου είπε, «όμως, δεν είναι δυνατόν να τους δεις». Άλλαξαν οι κανόνες της φυλακής. Παλιά πήγαινες τις μέρες που υπήρχε επισκεπτήριο και έβλεπες εκείνον που ήθελες. Τώρα όμως δεν μπορείς να τον δεις, αν δεν γράψει εκ των προτέρων το όνομά σου το πρόσωπο το οποίο θα επισκεφθείς. Το 2000 είχα ζητήσει να επισκεφτώ τον Τσιακούρμα. Δεν μου το επέτρεψαν.
Για μένα, η δικαιοσύνη σε αυτό το νησί προηγείται της λύσης του Κυπριακού. Όχι μόνο στη μία πλευρά. Και στις δύο. Αντιλαμβάνομαι ότι η δικαιοσύνη χωλαίνει και στον νότο, όπως στον βορρά. Κάποιοι νομίζουν πως δεν μπορεί να ασκείται κριτική στις αποφάσεις των δικαστηρίων. Γιατί δεν μπορεί να ασκείται κριτική; Είναι και οι δικαστές άνθρωποι και κάνουν και εκείνοι λάθη. Ή κάποτε γίνονται χίλια δυο κόλπα. Οι δικαστικές αποφάσεις δεν είναι ιερές εντολές που έρχονται από τον ουρανό και δεν μπορεί να τις αγγίξει κανείς. Γιατί ανατρέπονται κάποτε στο Ανώτατο Δικαστήριο κάποιες αποφάσεις που λαμβάνονται από το Πρωτοδικείο; Γιατί υπάρχει χάσμα ανάμεσα στις δύο αποφάσεις; Στον κόσμο υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που καταδικάστηκαν ενώ ήταν αθώοι. Υπάρχουν κάποιοι που η αθωότητά τους αποδείχτηκε μετά από 50 χρόνια. Η Κύπρος είναι ένα μικρό μέρος. Εδώ υπάρχουν χατίρια, επιθυμίες, μέσον και εντολές που έρχονται από ψηλά. Άμα δεν υπάρχει δικαιοσύνη, τι σημασία έχει αν είναι ενωμένη ή αν δεν είναι ενωμένη η Κύπρος…
