Στις 19 Οκτωβρίου οι Τουρκοκύπριοι θα προσέλθουν στις κάλπες για να εκλέξουν ηγέτη της κοινότητάς τους, εν μέσω έντονης πολιτικής διαπάλης ανάμεσα σε δύο βασικούς υποψηφίους - εκφραστές δύο πολιτικών σχολών: της σχολής εμβάθυνσης της διαίρεσης του νησιού που υποστηρίζει ο νυν Τ/Κ ηγέτης Ερσίν Τατάρ και της σχολής επιστροφής στη γραμμή της ομοσπονδιακής επανένωσης με εκφραστή της τον κεντροαριστερό Τουφάν Ερχουρμάν.
Παρά την επιρροή που ασκεί η Τουρκία και την αλλοίωση του εκλογικού σώματος με τη συμμετοχή εποίκων στην ψηφοφορία, το βασικό δίλημμα για τους πλείστους ψηφοφόρους είναι ταυτόσημο με αυτό που αντιμετωπίζουν οι Ελληνοκύπριοι: Ομοσπονδία ή διχοτόμηση. Αυτό από μόνο του κάνει την εκλογική αναμέτρηση των Τ/Κ κρίσιμη παράμετρο για πιθανές εξελίξεις που θα καθορίσουν το μέλλον του νησιού.
Δογματισμοί
Το προφανές δίλημμα δεν είναι και τόσο αυτονόητο! Ένα τμήμα της ε/κ ηγεσίας, που απηχεί σε μεγάλο βαθμό και τις θέσεις του Κυπρίου Προέδρου Νίκου Χριστοδουλίδη, θέλει να κατευθύνει την κοινή γνώμη των Ελληνοκυπρίων στη δογματική προσέγγιση ότι «οι Τουρκοκύπριοι δεν αλλάζουν την κατοχική πραγματικότητα» και ότι «η Τουρκία αποφασίζει». Πιο επιθετικά, εκείνοι οι Ε/Κ πολιτικοί που απορρίπτουν την ομοσπονδιακή επίλυση και κάθε προτεινόμενη από τον ΟΗΕ λύση, θεωρούν ότι ο εκάστοτε Τ/Κ ηγέτης είναι «φερέφωνο των συμφερόντων της Τουρκίας».
Τα γεγονότα δεν επαληθεύουν τέτοιους δογματισμούς. Η Κύπρος είναι ντε φάκτο μοιρασμένη για 51 χρόνια και παρόλο που τα ε/κ και τα τ/κ κόμματα έπαψαν να λειτουργούν σε ενιαίο πολιτικό σύστημα για την εξουσία ήδη από το 1963, οι διχοτομικές απόψεις δεν στάθηκαν ακόμα ικανές να επιβληθούν.
Ακιντζί και Ταλάτ
Αντίθετα, την τελευταία 25ετία, οι Τουρκοκύπριοι έχουν αναδείξει ηγέτες με σαφή βούληση για επανένωση του νησιού, στη βάση της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας και ξεκάθαρο προσανατολισμό προς την Ευρωπαϊκή Ένωση: τον αριστερό Μεχμέτ Αλί Ταλάτ (2003 - 2010) και τον σοσιαλδημοκράτη Μουσταφά Ακιντζί (2015 - 2020). Η εκλογή τους σηματοδότησε σημαντικές δυνατότητες σύγκλισης και συνεννόησης για την κατάληξη σε μια λογική, βιώσιμη και αμοιβαία συμφωνία. Αυτό επιβεβαιώνεται με πλήθος αναφορών που κάνουν ο ΟΗΕ και η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, οι Ακιντζί και Ταλάτ απέδειξαν με συγκεκριμένες πράξεις ότι διέθεταν αυτόνομη πολιτική σε ζητήματα του σκληρού πυρήνα του Κυπριακού για να σπάσει το αδιέξοδο. Ο Ταλάτ αποδέχθηκε συνταγματικές ρυθμίσεις που θα καταργούσαν διαχωριστικά στεγανά και θα επέτρεπαν ουσιαστική όσμωση στο πολιτικό σύστημα: κοινή ψηφοφορία, στάθμιση ψήφου στο πλαίσιο εκ περιτροπής προεδρίας (συγκλίσεις με Δ. Χριστόφια). Ο Ακιντζί πρόσθεσε σε αυτές τις συγκλίσεις, την κατάθεση χάρτη για το εδαφικό με ελάχιστη απόκλιση από τις ε/κ διεκδικήσεις, το «κλείδωμα» της αναλογίας 4:1 για τον πληθυσμό και την εφαρμογή χωρίς εξαιρέσεις του ευρωπαϊκού κεκτημένου. Με κυρίως δικές του πρωτοβουλίες, ο Γενικός Γραμματέας Αντόνιο Γκουτέρες κατέθεσε στο Κραν Μοντάνα το γνωστό «Πλαίσιο από 6 Σημεία» για να υπάρξει καταληκτική διαπραγμάτευση και στρατηγική συμφωνία.
Τουφάν Ερχουρμάν
Ο Τουφάν Ερχουρμάν επιχειρεί να εμπνεύσει τους Τουρκοκυπρίους για να σχηματίσει ξανά το πλειοψηφικό ρεύμα και να επαναλάβει το εγχείρημα των προκατόχων του. Με βάση διασταυρωμένα στοιχεία από μετρήσεις, η εκλογή μάχη θα είναι οριακή και θα κριθεί από την κυμαινόμενη ψήφο στο δεξιό εκλογικό σώμα. Ο Ερχουρμάν συγκεντρώνει την υποστήριξη των «αριστερογενών» ψηφοφόρων που ιστορικά καταλαμβάνει περίπου 40%, αλλά θα πρέπει να ελκύσει παραδοσιακούς δεξιούς που συμμερίζονται την ανάγκη για διαφύλαξη του «κυπριωτισμού» και του κοσμικού (κεμαλικού) προσανατολισμού των Τουρκοκυπρίων. Αρκετοί άλλοι δεξιοί ψηφοφόροι εμφανίζονται δυσαρεστημένοι από τον τρόπο που ασκεί ο Τατάρ την εξουσία και τη ροπή του στην «υποτέλεια» από την Τουρκία. Ανάμεσα τους είναι ο Σερτάρ Ντενκτάς, υιός του ιστορικού δεξιού ηγέτη Ραούφ Ντενκτάς, που ίδρυσε νέο κόμμα με έμβλημα ρίζες της ελιάς και με αναφορές στον Κεμαλισμό, την κοσμικότητα και «με εστίαση στη λύση του Κυπριακού».
Ερσίν Τατάρ
Στον αντίποδα, ο Ερσίν Τατάρ κάνει αξιοποίηση του πολύχρονου αδιεξόδου στο Κυπριακό και προσπαθεί να κεφαλαιοποιήσει στις δημόσιες σχέσεις με αξιωματούχους της τουρκικής κυβέρνησης, αλλά και τη «γενναιόδωρη» χρηματοδότηση έργων στα κατεχόμενα από την Τουρκία. Τα «χλιδάτα» έργα, όπως η κατασκευή «Προεδρικού» Μεγάρου, κτηρίου «Βουλής» και Δικαστηρίων, όμως, δεν προσδίδουν αίγλη στην τ/κ διοίκηση. Πολλοί Τουρκοκύπριοι απωθούνται από τέτοιες εκδηλώσεις και διαμαρτύρονται για τα «ανταλλάγματα» που συνεπάγονται στην καθημερινή ζωή τους: απομόνωση από τον σύγχρονο κόσμο, προνόμια για τεράστιες επενδύσεις προς όφελος του τουρκικού κεφαλαίου, ανέγερση τζαμιών κ.ο.κ.).
Ψηφοφόροι
Ο εκλογικός κατάλογος παρουσιάζει σημαντική αύξηση που δεν δικαιολογείται από την αύξηση του πληθυσμού: από σχεδόν 199 χιλιάδες ψηφοφόρους (2020 - προηγούμενες εκλογές) σε 217 χιλιάδες (στοιχεία τέλη Ιουλίου). Οι εκλογές το 2020 κρίθηκαν για μόλις 5 χιλιάδες ψήφους που έβαλε συντονισμένα στην κάλπη ο Τατάρ με την τότε υποστήριξη του κόμματος ΑΚΡ του Ερντογάν. Σήμερα, όμως, νέοι ψηφοφόροι, έποικοι και απόγονοι τους δεν εκφράζονται κατ’ ανάγκην υπέρ του Τατάρ, αλλά παραμένουν ένα ιδιαίτερο κοινωνικοπολιτικό μείγμα.
Ο ακαδημαϊκός
Ο Ερχουρμάν προέρχεται από το αριστερό Ρεπουπλικανικό Κόμμα, όπως ο Μ. Α. Ταλάτ, είναι τώρα ηγέτης του, αλλά διαθέτει ήπια κομματικά χαρακτηριστικά ως ακαδημαϊκός. Δεν έχει τη χαρισματική προσωπικότητα του Μ. Ακιντζί, αλλά αντλεί από την εμπειρία και των δύο μετριοπαθών προκατόχων του και προσαρμόζεται στη νέα συγκυρία στο Κυπριακό, σε πιο πολύπλοκες συνθήκες. Γι’ αυτό στέκει πιο αυστηρά και κριτικά απέναντι στην ε/κ ηγεσία, ζητώντας δεσμεύσεις στις συγκλίσεις, χρονοδιάγραμμα και κατάληξη στις συνομιλίες με επιπτώσεις στην πλευρά που θα φέρει την ευθύνη για τυχόν νέα αποτυχία.
Σε περίπτωση εκλογής του στην ηγεσία της τ/κ κοινότητας, ο συμψηφισμός ευθυνών που κάνει ο ΟΗΕ για τα 8 χρόνια αδιεξόδου θα τερματιστεί. Η ε/κ ηγεσία υπό τον Νίκο Χριστοδουλίδη θα χρειαστεί να εξετάσει ξανά τη στάση της για να μη φορτωθεί ξανά την κύρια ευθύνη.
Δύσπιστο ακροατήριο
Μπροστά στο δύσπιστο και μικτό ακροατήριο ψηφοφόρων, ο Ερχουρμάν επιχειρηματολογεί ως Τ/Κ πολιτικός για να καταδείξει την αδιέξοδη και ζημιογόνα πολιτική Τατάρ για «δύο κράτη»: «Η ισότητα των δύο πλευρών υφίσταται μόνο στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και χάνεται αμέσως μετά την αποχώρηση από αυτό. Μόλις σηκωθούμε από το τραπέζι, από τη μία πλευρά έχουμε τον Πρόεδρο ενός αναγνωρισμένου κράτους μέλους της ΕΕ και του ΟΗΕ και από την άλλη τον Πρόεδρο ενός μη αναγνωρισμένου κράτους».
Απέναντι στην Τουρκία, ο Ερχουρμάν υιοθετεί μια ισορροπημένη στάση για να μην βρεθεί σε μετωπική σύγκρουση μαζί της: «Κανένας από τους τέσσερις προηγούμενους Προέδρους δεν διαπραγματεύτηκε χωρίς διαβούλευση με τη Δημοκρατία της Τουρκίας. Οι διαδικασίες πάντα προχωρούσαν παράλληλα με την Τουρκία και έτσι θα συνεχίσουν».
Αυτός ο χειρισμός δίνει τροφή για επικρίσεις, αλλά επί της ουσίας, δεν αναιρεί το βασικό ζητούμενο: αν καταφέρει να εκλεγεί΄, στην επόμενη άτυπη Πενταμερή ο Γκουτέρες θα έχει περισσότερη ευχέρεια να κινηθεί για να βολιδοσκοπήσει τις πραγματικές διαθέσεις των ενδιαφερομένων, θα διαμορφωθούν δεδομένα έξω από το βολικό «παιχνίδι ευθυνών».
