Διάβασα ένα απόσπασμα από τα απομνημονεύματα του γνωστού Ελληνοκύπριου οικονομολόγου Χριστοφή Οικονομίδη σε σχέση με τον Μακάριο. Θα αναφερθώ σε αυτό και σε αυτό το άρθρο για να μην διαλάθει της προσοχής. Για πολλά χρόνια, λέει, ο Οικονομίδης έγραφε και έστελνε επιστολές στον Μακάριο. Προσπάθησε να τον πείσει να κάνει μια λογική συμφωνία με τους Τουρκοκύπριους. Και μόνο η εξής απάντηση ήρθε από τον Μακάριο σε αυτές τις επιστολές, λέει: «Παραλήφθηκε η επιστολή σας, σημειώθηκε το περιεχόμενό της». Ο Χριστοφής Οικονομίδης συναντήθηκε με τον Μακάριο στο Λονδίνο λίγο μετά την απόβαση του τουρκικού στρατού στην Κύπρο στις 20 Ιουλίου 1974, λέει. Στο Grosvenor House. Τού είπε το εξής ο Μακάριος σε αυτή τη συνάντηση: «Είδατε τι έχει κάνει η καταραμένη χούντα; Με το πραξικόπημα που έκαναν εναντίον μου έδωσαν την ευκαιρία στην Τουρκία να αποβιβαστεί στο νησί». Αυτά που τού είπε ο Οικονομίδης κατόπιν τούτου είναι λόγια που πρέπει να σημειωθούν στην Ιστορία. Είπε το εξής:
«Είδα την τραγωδία και την έζησα. Λίγο έμεινε να σκοτωνόμασταν εγώ και η οικογένειά μου. Στις πρώτες τρεις μέρες της εισβολής έπεσε μια βόμβα στο μέρος που μέναμε στο Βαρώσι. Ο τελευταίος λόγος της στρατιωτικής επέμβασης ήταν το πραξικόπημα. Όμως, το πρόβλημα πρέπει να εξετάζεται εντός της διαδικασίας. Κατά τη διάρκεια των δικοινοτικών συνομιλιών που διεξήχθησαν τα τελευταία έξι χρόνια (οι συνομιλίες Ντενκτάς-Κληρίδη 1968-1974), είχατε την ευκαιρία να κλείσετε το πρόβλημα, παραχωρώντας στους Τούρκους την τοπική αυτονομία που επιθυμούν. Οι Τούρκοι είχαν εγκαταλείψει διάφορα δικαιώματα που τους δόθηκαν με το σύνταγμα του 1960. Δέχεστε ότι αν λύνατε το κυπριακό πρόβλημα η Τουρκία δεν θα είχε δικαιολογία να επέμβει στην Κύπρο;»
«Ναι αλλά, αν υπέγραφα τη συμφωνία, η χούντα θα με ανέτρεπε νωρίς», είπε ο Μακάριος. Και ο Οικονομίδης τού απάντησε: «Ναι αλλά προηγουμένως ο πρόεδρος της ελληνικής χούντας Γεώργιος Παπαδόπουλος σάς είχε ασκήσει πιέσεις για να λύσετε το πρόβλημα. Εσείς είχατε αντιταχθεί σε αυτό και μού είπατε "πέρασαν 13 Έλληνες πρόεδροι από την εξουσία και εγώ υπάρχω ακόμα και θα υπάρχω και μετά από τον 14ο Πρωθυπουργό». Μήπως θα επιχειρούσε να σας ανατρέψει, αν είχατε αποδεχτεί τη λύση που σας είχε προτείνει ο Παπαδόπουλος;»
Πόσο διδακτικό είναι αυτό που είπε ο Μακάριος μετά από τα εν λόγω λόγια του Οικονομίδη! Είπε το εξής: «Φυσικά όχι, όμως πίστευα ότι με τον καιρό θα μπορούσαμε να βρούμε μια καλύτερη λύση».
Συνήθως δεν παραθέτω εκτενή αποσπάσματα στη στήλη μου, όμως θεώρησα αξιοσημείωτα αυτά που διηγείται εδώ ο Οικονομίδης. Ο Μακάριος δεν βρίσκεται στη ζωή. Δεν μπορεί να τα επιβεβαιώσει ή να τα διαψεύσει αυτά. Όμως, αν τα δεχθούμε ως αληθή, προκαλούν μεγάλη έκπληξη αυτά που είπε. Τι σημαίνει πέρασαν 13 Έλληνες πρόεδροι, όμως εκείνος ακόμα καθόταν στην καρέκλα; Και επιπλέον, θα βρίσκεται στη θέση του και μετά τον 14ο Πρωθυπουργό. Ήταν τόσο μεγαλομανής; Εγώ τον ήξερα πιο ταπεινό! Δηλαδή θέλει να πει ότι έβγαλε από την τσέπη του όλους τους Έλληνες Πρωθυπουργούς που πέρασαν; Αν εκείνος λέει έτσι, ο δικός μας Ντενκτάς τι να πει; Πόσους Τούρκους Προέδρους και πόσους πρωθυπουργούς έφθειρε. Εκείνοι πέρασαν. Όμως, ο Ντενκτάς ήταν πάντα στη θέση του, έτσι δεν είναι;
Ήταν μεγάλο λάθος να μην θέλει να παραχωρήσει αυτονομία στους Τουρκοκύπριους. Αν συμφωνούσαν σε αυτό οι Ντενκτάς και Κληρίδης στις δικοινοτικές συνομιλίες έξι χρόνων, θα μπορούσε πραγματικά να επιτευχθεί αποτέλεσμα. Μήπως αυτό δεν πραγματοποιήθηκε λόγω της προσωπικής άρνησης του Μακάριου; Δεν υπήρξε οποιαδήποτε παρέμβαση από το εξωτερικό σε αυτό; Είμαι περίεργος. Όμως, σε αυτόν τον διάλογο του Οικονομίδη με τον Μακάριο δεν διευκρινίζεται το θέμα αυτό. Ποια ήταν η στάση ειδικά της Αγγλίας και της Αμερικής έναντι αυτής της συμφωνίας για αυτονομία; Αν την υποστήριζαν ειλικρινώς, μήπως δεν ήταν εφικτό να πείσουν με κάποιο τρόπο τον Μακάριο; Νομίζω πως άλλο ονειρεύονταν εκείνοι. Στο μυαλό τους υπήρχε πάντα η γεωγραφική διχοτόμηση. Δεν μπορούσε να πέσει η αυλαία με αυτή την αυτονομία. Η τουρκική πλευρά είχε αρχίσει τις πολεμικές ετοιμασίες έναν χρόνο πριν το 1974. Έπαιρναν μαθητές λυκείου από τα σχολεία και τους μετέφεραν σε εκπαίδευση στα όπλα για μερικές βδομάδες. Δεν είχαν σταματήσει καθόλου και οι υπόγειες δραστηριότητες και στις δύο πλευρές. Το παιχνίδι έπρεπε να ήταν πιο μεγάλο. Και έτσι παίχθηκε. Ο Μακάριος δεν μπόρεσε να το δει αυτό…
