Στην Κύπρο έχουμε πολλές και διαφορετικές αδυναμίες. Η μία όμως αδυναμία που ενισχύεται από τη μέρα που ανέλαβε ο Νίκος Χριστοδουλίδης την Προεδρία της χώρας είναι το να κοιτάμε πίσω αντί να κοιτάμε μπροστά. Όχι για να μάθουμε από τα λάθη μας, αλλά για να βολευτούμε στη φαντασίωση ότι κάποτε όλα ήταν «καθαρά» και «αγνά». Παρατηρούμε να επαναφέρονται πρακτικές που ανήκουν σε άλλα καθεστώτα. Να υποστηρίζονται αφηγήματα που καλλιεργούνται στους κόλπους της ακροδεξιάς. Και δυστυχώς παρατηρούμε πολλούς μιμητές τέτοιων αφηγημάτων, όχι μόνο στην κυβερνητική πολιτική αλλά και μέσα σε συγκεκριμένα κόμματα.
Η ρητορική του «back to the root» είναι απλή και, γι’ αυτό, επικίνδυνη: φταίνε οι ξένοι, φταίει η παγκοσμιοποίηση, φταίει το διαφορετικό. Αν κλειστούμε στο καβούκι μας, θα ξαναβρούμε την «πραγματική μας ταυτότητα». Μόνο που αυτά τα παραμύθια δεν λύνουν ούτε την ακρίβεια, ούτε τη διαφθορά, ούτε το Κυπριακό. Αν ήταν τόσο εύκολο, θα είχαμε σωθεί εδώ και δεκαετίες με το να τραγουδάμε τον εθνικό μας ύμνο πιο δυνατά. Το σύνθημα, όμως, βολεύει όσους δεν έχουν απαντήσεις στα σημερινά διλήμματα. Βολεύει όλους αυτούς που βρέθηκαν να απολαμβάνουν αξιώματα, θέσεις και ρόλους, ενώ γνωρίζουν και οι ίδιοι βαθιά μέσα τους ότι είναι ανίκανοι για τέτοιες ευθύνες. Βολεύει όσους είναι παντελώς άσχετοι με το τι εστί πολιτική αλλά και το πώς να διαχειριστούν ένα κόμμα ή ένα κράτος.
Το αφήγημα «πίσω στις ρίζες», δεν είναι αφήγημα-πρόβλημα μόνο το ΕΛΑΜ. Είναι ότι ο Δημοκρατικός Συναγερμός και το ΔΗΚΟ σέρνονται πίσω από αυτό το αφήγημα, φοβούμενοι μήπως χάσουν ψήφους προς τα δεξιά. Αντί να χαράξουν έναν καθαρό, προοδευτικό δρόμο, προτιμούν να «κωλοσύρονται» σε μια ατζέντα που ταυτίζει την πολιτική με φυλλάδια καταγωγής και ψευδαισθήσεις περί «παράδοσης». Έτσι, νομιμοποιούν όλο και περισσότερο τον λόγο που κάποτε θεωρούσαμε περιθωριακό. Ο Συναγερμός, παραδοσιακά ταγμένος στη φιλελεύθερη Ευρώπη, δείχνει να φλερτάρει με τη γλώσσα του εθνολαϊκισμού. Το ΔΗΚΟ, που υποτίθεται πως στηρίζεται στη «μεσαία τάξη», υιοθετεί συχνά ρητορικές που θυμίζουν περισσότερο ιεροκήρυκα της «εθνικής καθαρότητας» παρά κόμμα του Κέντρου. Αντί να ασχοληθούν με την πραγματικότητα ότι ενώ η οικονομία της χώρας πάει καλά, η μεσαία τάξη αλλά και τα χαμηλότερα κοινωνικο-οικονομικά στρώματα δυσκολεύονται πάρα πολύ. Και αυτές οι δυσκολίες δεν λύνονται με την οπισθοδρόμηση και με συνθήματα. Λύνονται με ουσιαστική στρατηγική και πλάνο για αυτές τις τάξεις της κοινωνίας.
Δυστυχώς, με τη σειρά της, η κοινωνία, κουρασμένη και απογοητευμένη, βρίσκει παρηγοριά σε αυτά τα εύκολα συνθήματα. Η ακρίβεια τσακίζει, οι νέοι βλέπουν μπροστά τους ένα μέλλον γεμάτο αδιέξοδα και το πολιτικό σύστημα δεν δείχνει ικανό να ανανεωθεί. Μέσα σε αυτό το κλίμα, η επιστροφή στις ρίζες μοιάζει με καταφύγιο: υπόσχεται σιγουριά, συνέπεια, σταθερότητα. Όμως, το να κοιτάς πίσω δεν είναι στρατηγική. Είναι ο καλύτερος τρόπος να σκοντάψεις στο παρόν. Όταν η πολιτική μετατρέπεται σε μνημόσυνο μιας ιδεατής εποχής, η πρόοδος αναστέλλεται και η δημοκρατία ασφυκτιά.
Η επιστροφή στις ρίζες δεν είναι λύση. Είναι άλλοθι. Άλλοθι για κόμματα που δεν έχουν το θάρρος να προτείνουν ουσιαστικές πολιτικές. Άλλοθι για ηγεσίες που προτιμούν την εύκολη νοσταλγία από τη δύσκολη δουλειά της αλλαγής. Η ρίζα γίνεται σημαία μόνο όταν κρύβει την αδυναμία να φυτέψεις κάτι καινούργιο. Και η επίκληση της «παράδοσης» δεν είναι αθώα: ανοίγει τον δρόμο στον αποκλεισμό, στον φόβο, στη διάσπαση της κοινωνίας.
Δεν σημαίνει ότι πρέπει να απορρίψουμε την παράδοση. Αντίθετα, η Ιστορία και οι αξίες μας έχουν να δώσουν πολλά. Αλλά χρειάζεται να τις επαναδιαβάσουμε δημιουργικά, να αντλήσουμε από αυτές ό,τι μας ενώνει, όχι ό,τι μας διχάζει. Να μιλήσουμε για αλληλεγγύη, για δικαιοσύνη, για το κοινό καλό. Και να συνδέσουμε τις ρίζες με τα μεγάλα ζητήματα του σήμερα: κλιματική κρίση, τεχνολογικές ανισότητες, κοινωνική συνοχή. Όλα όσα η ρητορική της νοσταλγίας δεν αγγίζει ποτέ.
Με αφορμή και την επέτειο της Ανεξαρτησίας, η Κύπρος δεν χρειάζεται να ξαναγυρίσει σε μια ιδεατή «αγνότητα» που ποτέ δεν υπήρξε. Χρειάζεται να φτιάξει νέες ρίζες, στο σήμερα και στο αύριο: δικαιοσύνη, αξιοκρατία, κοινωνική ισότητα, κράτος δικαίου. Αν δεν το κάνουμε αυτό, τότε πράγματι θα πάμε πίσω. Και τότε, καμία ρίζα δεν θα μας σώσει. Η ευθύνη βαραίνει πρωτίστως τα μεγάλα κόμματα: ή θα αντισταθούν στην παγίδα της νοσταλγίας ή θα συνεχίσουν να παίζουν το παιχνίδι της ακροδεξιάς της Κύπρου. Και σε αυτή την περίπτωση, η ζημιά δεν θα είναι μόνο εκλογική. Θα είναι βαθιά πολιτική και, κυρίως, κοινωνική.
