ΤΟΥ ΑΝΔΡΕΑ ΠΑΠΑΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ*
Εδώ και χρόνια ασχολούνται οι πάντες πώς θ’ αξιολογούνται οι εκπαιδευτικοί. Να σημειωθεί ότι οι εκπαιδευτικοί είναι οι εργοδοτούμενοι και το κράτος ο εργοδότης. Εκείνοι όμως που θέλουν να καθορίσουν τον τρόπο αξιολόγησης είναι οι εργοδοτούμενοι.
Συμφωνώ να έχουν άποψη, πλην όμως διαφωνώ ότι αυτοί είναι που θ’ αποφασίσουν πώς θα γίνεται η αξιολόγηση. Το πρώτο που οφείλουν να κάνουν οι εκπαιδευτικοί είναι να αξιολογήσουν τους εαυτούς τους και το έργο τους. Μιλούμε για μεταρρύθμιση, δηλαδή, για σύνολο σημαντικών αλλαγών σε έναν τομέα που αποσκοπούν στη λύση προβλημάτων, την εύρυθμη λειτουργία του, την προσαρμογή του σε νέα δεδομένα.
Δεν είναι δουλειά των εκπαιδευτικών να μπαίνουν σ’ ένα ατέρμονο παζάρεμα όχι για το συμφέρον της παιδείας και των μαθητών αλλά για το δικό τους.
Ο όρος παιδεία με την ευρύτερη έννοια προσδιορίζεται ως η γενικότερη καλλιέργεια του ανθρώπου και συνδέεται με έννοιες όπως η «μόρφωση», η «αγωγή», η «κουλτούρα». Η παροχή παιδείας και αγωγής στους νέους ανθρώπους δεν αποτελεί αποκλειστικό έργο του σχολείου καθώς σε αυτή τη διαδικασία συμμετέχουν κι άλλοι φορείς όπως η οικογένεια, το οικογενειακό περιβάλλον, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, η θρησκευτική πίστη, οι νόμοι και οι κανόνες.
Κάθε αγωγή έχει σκοπό τη διαμόρφωση της νέας γενιάς. Αν η παιδεία κατορθώσει να δώσει στον άνθρωπο τη δυνατότητα διαμόρφωσης μιας ενιαίας και ολοκληρωμένης προσωπικότητας, τότε, θα έχει πετύχει τον πρώτο της στόχο και θα έχει ήδη προλειάνει το έδαφος για τον δεύτερο, δηλαδή τη μεθοδική κοινωνικοποίηση του ατόμου.
Οι συντελεστές για μια σωστή παιδεία είναι όχι ένας ούτε δύο αλλά πολύ περισσότεροι. Πώς είναι δυνατόν οι εκπαιδευτικοί να ζητούν να έχουν τον πρώτο λόγο σε μια μεταρρύθμιση και αυτό που ζητούν να μην είναι τίποτε άλλο από το δικό τους συμφέρον;
Υπενθυμίζω στους εκπαιδευτικούς και σε όλους που έχουν σχέση με την Εκπαίδευση τα λόγια ενός μεγάλου μεταρρυθμιστή, του Λούθηρου, ο οποίος διακήρυττε: «Για κάθε ένα δουκάτο που ξοδεύεται για την ανέγερση πόλεων και φρουρίων πρέπει να ξοδεύονται εκατό για τη σωστή αγωγή ενός και μόνο νέου, γιατί ο καλός και νουνεχής πολίτης είναι ο πολυτιμότερος θησαυρός του κράτους και αξίζει πολύ περισσότερο από μεγαλοπρεπή ανάκτορα ή από σωρούς αργύρου και χρυσού».
Ο γλωσσολόγος Μανώλης Τριανταφυλλίδης έλεγε: «Μάθηση που αποβλέπει να μας δώσει μόνο γνώσεις δεν είναι παιδεία. Σκοπός της παιδείας είναι μαζί με τις γνώσεις να πλατύνει και να βαθύνει τη μόρφωση που χαρίζει και η ζωή να εξυψώσει τον φυσικό άνθρωπο σε άνθρωπο πνευματικά και ψυχικά ακέραιο και όσο γίνεται πιο τέλειο. «Μορφώνομαι» σημαίνει ότι με τη βοήθεια της παιδείας παίρνει μορφή η ψυχική μου υπόσταση, ολόκληρο το εγώ μου, ηθικό, ψυχικό και πνευματικό. «Μορφωμένος» είναι όποιος με τη βοήθεια των αγαθών του πολιτισμού που του δίνει η παιδεία βρίσκει τον αληθινό του εαυτό».
Ο Πλούταρχος στο «Περί Παίδων Αγωγής» γράφει: «Υπάρχουν γόνιμα χωράφια από τη φύση τους αλλά αν τα παραμελήσουμε γίνονται χέρσα. Αν όμως τα καλλιεργήσουμε δίνουν ωραίους καρπούς. Και ποια δέντρα δεν στραβώνουν και δεν γίνονται άκαρπα αν αδιαφορήσεις για αυτά; Και ποια σωματική δύναμη δεν παραμορφώνεται και δεν φθίνει από αμέλεια και τρυφή και καχεξία; Και ποια αδύνατη φύση από όσους γυμνάστηκαν δεν βελτιώθηκε; Το πρώτο και τελευταίο για όλα αυτά είναι η καλή αγωγή και η σωστή παιδεία και αυτό είναι που βοηθάει και οδηγεί και στην αρετή και στην ευδαιμονία».
Ο μαθητής, μικρός ή μεγάλος, θέλει το παράδειγμα πρώτα από τον δάσκαλό του, όχι να ξυπνά και να κοιμάται με τον φόβο της απεργίας γιατί οι συντεχνίες συμφωνούν ή και διαφωνούν με τον τρόπο αξιολόγησής τους σε μια επικείμενη μεταρρύθμιση. Άλλο η διεκδίκηση καλύτερου τρόπου και χώρου εργασίας και άλλο να εμποδίζεις τη μεταρρύθμιση για προσωπικό όφελος, καλυπτόμενος πίσω από τη λέξη «συντεχνία». Η συντεχνία ιδρύεται αν επιβάλλεται να ιδρυθεί, για να υπάρχει μια ισορροπία, όχι για να είναι ο εκπαιδευτικός εργοδότης και εργαζόμενος.
Με τον όρο «συντεχνία» εννοείται συνεργατικός και συνεταιρικός θεσμός μεταξύ τεχνιτών. Η συντεχνία μεταφορικά είναι ενίοτε γνωστή και ως «αδελφότητα», δηλαδή μια οργάνωση ή ένας σύλλογος ανθρώπων που έχουν κάποιο κοινό ενδιαφέρον, δοξασία ή/και προσδοκία για το μέλλον. Τα μέλη των συντεχνιών, όταν αυτές έχουν την έννοια της αδελφότητας, είναι συνήθως συνδεδεμένα μεταξύ τους με σταθερούς δεσμούς και με την ίδια τη συντεχνία με ισχυρές δεσμεύσεις.
Οι περισσότερες συντεχνίες εφαρμόζουν περιοριστικά κριτήρια για την αποδοχή κάποιου ατόμου στο δυναμικό τους. Ο δάσκαλος ή διδάσκαλος είναι αυτός που διδάσκει και εκπαιδευτικός είναι αυτός που εκπαιδεύει εργαζόμενος στην Εκπαίδευση, νηπιαγωγός, δάσκαλος ή καθηγητής.
Το κράτος, το οποίο είναι εργοδότης, είναι το πρόσωπο που προσλαμβάνει έναν εργαζόμενο, του προσφέρει εργασία και τον αμείβει με ημερομίσθιο ή μηνιαίο μισθό. Πρωταρχικό μέλημα του δασκάλου είναι να τεκμηριώνει με τη μορφή μιας προσωπικής ομολογίας αλλά και εξομολόγησης τις απόψεις και τις θέσεις που αναπτύσσει, τόσο μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας παρουσία των πιο αυστηρών κριτών, όπως είναι οι μαθητές, όσο και σε χώρους εκδηλώσεων με την παρουσία των γονιών τους, του διδασκαλικού προσωπικού, καθώς και της Πολιτείας. Είναι μάταιο να προσπαθεί ένας δάσκαλος να επιβάλει την πειθαρχία χωρίς να εξηγήσει υπομονετικά στον μαθητή τους λόγους επιβολής της.
Η πειθαρχία είναι ένα μέσο ευσυνείδητης επιβολής εσωτερικής αρμονίας του μαθητή και εθελοντικής συμμόρφωσής του προς τα παραδεδεγμένα. Είναι αυτού του είδους η πειθαρχία που ενέχει παιδευτική αξία, γιατί μονάχα αυτή δημιουργεί ελεύθερους ανθρώπους στο φρόνημα και τη σκέψη.
Φίλοι, δάσκαλοι και εκπαιδευτικοί. Αποτυχία στην παιδεία δεν επιτρέπεται ούτε καν μπορεί να νοηθεί. Οφείλετε να δείτε πρώτα την παιδεία και μετά το προσωπικό όφελος. Δεν δικαιούστε να διακυβεύετε το μέλλον του νέου και σε προέκταση το μέλλον της κοινωνίας. Αν ο οιοσδήποτε τεχνίτης αποτύχει στο έργο του θα χάσει μεν υλικά και κόπο αλλά έχει τη δυνατότητα να αρχίσει εκ νέου. Εσείς δεν έχετε τέτοια ευχέρεια.
Η κοινωνία σας εμπιστεύτηκε ακατέργαστη πρώτη ύλη, για να την καλλιεργήσετε σε χρηστή νεότητα. Ο τρόπος αξιολόγησης κατά κύριο λόγο αφορά τον εργοδότη και όχι τον εργοδοτούμενο.
*Δικηγόρου
