Λιγότερες από μια επίσκεψη τη διετία πραγματοποιούν οι πλείστοι Κύπριοι πολίτες στον οδοντίατρό τους, ενώ δεν είναι λίγοι (9% των ενηλίκων) αυτοί που για να επισκεφθούν οδοντιατρείο μπορεί να περάσουν περισσότερα από 5-7 χρόνια. Το γεγονός αυτό κατατάσσει τη χώρα στην τελευταία θέση μεταξύ των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσον αφορά τη συχνότητα οδοντιατρικών επισκέψεων, με την εικόνα της Κύπρου, πρώτο, να μην συνάδει με τον μεγάλο αριθμό οδοντιάτρων που διαθέτουμε και, δεύτερο, να διαφέρει σημαντικά σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Eurostat για το 2024, ο μέσος Ευρωπαίος πολίτης επισκέπτεται τον οδοντίατρο 1–2 ετησίως. Σε χώρες όπως η Ελλάδα και η Ισπανία, η κατάσταση είναι παρόμοια με την Κύπρο, με χαμηλή συχνότητα επισκέψεων, ενώ σε χώρες της Νότιας Ευρώπης όπως η Ιταλία και η Πορτογαλία οι πολίτες επισκέπτονται τον οδοντίατρο περίπου μία φορά τον χρόνο. Στη Βόρεια και Δυτική Ευρώπη, σε χώρες όπως η Ολλανδία, η Γερμανία και η Σουηδία, η πρόληψη είναι πιο ενταγμένη στον καθημερινό τρόπο ζωής, με 1,5–3 επισκέψεις ανά άτομο ετησίως, συχνά σε συνδυασμό με κρατικά προγράμματα πρόληψης και ασφαλιστική κάλυψη. Σε πολλές χώρες της Βόρειας Ευρώπης, η επίσκεψη στον οδοντίατρο δεν θεωρείται μόνο απαραίτητη σε περίπτωση πόνου αλλά αποτελεί μέρος της καθημερινής υγειονομικής φροντίδας.
Οδοντίατροι
Οι λόγοι που οι Κύπριοι, ακόμη και στη μετά ΓεΣΥ εποχή, δεν επισκέπτονται τον οδοντίατρο είναι πολλοί. Σ’ αυτούς ωστόσο δεν μπορεί να συμπεριληφθεί η έλλειψη οδοντιάτρων ή λίστες αναμονής σε ειδικούς, μιας και η Κύπρος διαθέτει περίπου 1,4 οδοντίατρο ανά 1.000 κατοίκους, αριθμό συγκρίσιμο ή ακόμη υψηλότερο από χώρες με συχνότερες επισκέψεις, όπως η Ολλανδία (0,9) και η Γερμανία (0,9–1,0). Συνολικά, για έναν πληθυσμό περίπου 880.000 κατοίκων, η χώρα διαθέτει πάνω από 1.200 επαγγελματίες οδοντιάτρους, γεγονός που δείχνει ότι η διαθεσιμότητα υπηρεσιών δεν αποτελεί τον περιοριστικό παράγοντα. Σε άλλες χώρες με χαμηλότερο αριθμό οδοντιάτρων ανά 1.000 κατοίκους, η συχνότητα επισκέψεων είναι πολύ υψηλότερη.
Γιατί δεν πάμε οδοντίατρο;
Παρά το ότι η Κύπρος έχει επάρκεια οδοντιάτρων, με τους περισσότερους να παρέχουν υπηρεσίες εντός του Γενικού Συστήματος Υγείας (ΓεΣΥ), υπάρχουν αρκετοί παράγοντες που λειτουργούν αποτρεπτικά, οι οποίοι καταγράφονται στην τελευταία έκθεση του Συμβουλίου Ευρωπαίων Οδοντιάτρων (CED). Μεταξύ άλλων μπορεί να είναι:
- Οικονομικοί λόγοι: Το ΓεΣΥ καλύπτει μεν έναν καθαρισμό κάθε χρόνο αλλά πολλές θεραπείες (π.χ. εμφυτεύματα, γέφυρες, αισθητικές επεμβάσεις) παραμένουν εκτός συστήματος και κοστίζουν ακριβά. Αυτό δημιουργεί την εντύπωση ότι «οδοντίατρος σημαίνει έξοδο», ακόμη κι αν ο έλεγχος είναι δωρεάν. Αντίστοιχο πρόβλημα αντιμετωπίζουν και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, π.χ. η Ισπανία, όπου το σύστημα υγείας δίνει κάθε χρόνο δωρεάν καθαρισμό στους πολίτες αλλά, όπως επισημαίνει ο CED, μόλις ένας στους τρεις τον αξιοποιεί.
- Φόβος και άγχος: Ο λεγόμενος φόβος του οδοντίατρου, ο οποίος παρατηρείται έντονα κυρίως στις μεγαλύτερες ηλικίες, με αποτέλεσμα οι επισκέψεις να αποφεύγονται έως ότου το πρόβλημα γίνει επείγον.
- Έλλειψη κουλτούρας πρόληψης: Σε αντίθεση με χώρες που εντάσσουν τον τακτικό έλεγχο από την παιδική ηλικία, στην Κύπρο η πρόληψη δεν αποτελεί προτεραιότητα. Αρκετοί περιμένουν να εμφανιστεί έντονος πόνος ή πρόβλημα πριν επισκεφθούν τον οδοντίατρο, ενώ οι περισσότεροι γονείς δεν συνηθίζουν να πηγαίνουν τα παιδιά τους τακτικά στον οδοντίατρο, εκτός αν υπάρξει πρόβλημα.
- Περιορισμένη ενημέρωση: Η Δημόσια Εκπαίδευση και οι καμπάνιες για τη σημασία της στοματικής υγείας είναι σποραδικές. Η έλλειψη συστηματικής ενημέρωσης συμβάλλει στη χαμηλή ευαισθητοποίηση.
- Προτεραιότητες υγείας: Ως αποτέλεσμα της έλλειψης κουλτούρας πρόληψης και της περιορισμένης ενημέρωσης, η οδοντιατρική φροντίδα θεωρείται δευτερεύουσα σε σχέση με άλλα προβλήματα υγείας.
Οι συνέπειες
«Η αποφυγή τακτικών επισκέψεων στον οδοντίατρο μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες για τη στοματική και γενική υγεία των πολιτών», αναφέρεται μεταξύ άλλων στην έκθεση του Συμβουλίου, το οποίο υπογραμμίζει ότι: «Η έλλειψη προληπτικού ελέγχου αυξάνει τον κίνδυνο τερηδόνας, περιοδοντικών προβλημάτων και απώλειας δοντιών, ενώ μπορεί να οδηγήσει σε πιο σύνθετες και ακριβές θεραπείες στο μέλλον». Επιπλέον, επεξηγείται ότι «η κακή στοματική υγεία συνδέεται με άλλες παθήσεις, όπως καρδιοαγγειακά νοσήματα και διαβήτη, υπογραμμίζοντας τη σημασία της τακτικής παρακολούθησης». Η αναβολή ή αποφυγή οδοντιατρικών επισκέψεων, ακόμη και για δικαιούχους του ΓεΣΥ, μπορεί να δημιουργήσει έναν κύκλο επιδείνωσης της υγείας, που αυξάνει το κόστος και τη δυσκολία της μελλοντικής φροντίδας.
Οι ειδικοί εκτιμούν ότι για να αλλάξει η εικόνα χρειάζονται συνδυασμένες δράσεις, οι οποίες στην περίπτωση της Κύπρου αφορούν:
Ενίσχυση των προγραμμάτων σχολικής οδοντιατρικής φροντίδας, ώστε τα παιδιά να αποκτούν από νωρίς συνείδηση πρόληψης.
Συνεχείς ενημερωτικές καμπάνιες, που θα τονίζουν ότι ο τακτικός έλεγχος προλαμβάνει σοβαρά προβλήματα και μακροπρόθεσμα εξοικονομεί κόστος.
Βελτίωση της κάλυψης από το ΓεΣΥ ώστε να μειωθεί το οικονομικό βάρος για θεραπείες που σήμερα εξαιρούνται.
