Την εικόνα μιας ασφυκτικής Λευκωσίας, όπου το πράσινο υποχωρεί διαρκώς κάτω από το βάρος του τσιμέντου, της ασφάλτου και της αναπτυξιακής αυθαιρεσίας, σκιαγραφεί στη συνέντευξή του στον «Π» ο βουλευτής του Κινήματος Οικολόγων – Συνεργασία Πολιτών, Χαράλαμπος Θεοπέμπτου. Με στοιχεία της Eurostat να κατατάσσουν τη Λευκωσία στις τελευταίες θέσεις αστικού πρασίνου ανά κάτοικο στην ΕΕ., ο κ. Θεοπέμπτου προτείνει την άμεση επιβολή ελάχιστης φυτοκάλυψης σε όλες τις νέες αναπτύξεις, αλλά και την απόκτηση τεμαχίων από τις τοπικές αρχές για δημιουργία πάρκων.
Ιδιαίτερη ανησυχία εκφράζει για την υποβάθμιση βασικών πράσινων πνευμόνων, όπως το πάρκο Αθαλάσσας και το πάρκο Ακαδημίας, προειδοποιώντας για πολεοδομικά σχέδια που «καταπίνουν» σταδιακά ό,τι απέμεινε από φυσικό χώρο. Παράλληλα, ο κ. Θεοπέμπτου καταγγέλλει την αδράνεια στο θέμα της κλιματικής ανθεκτικότητας, επισημαίνοντας ότι η θερμοκρασία στην πόλη ξεπερνά κατά 4–6°C τις γύρω περιοχές, ενώ η κακή ποιότητα αέρα στοιχίζει ζωές καθημερινά.
Από την ανεπαρκή δημόσια συγκοινωνία και τις στάσεις χωρίς σκίαση, μέχρι την πλήρη απουσία βιοκλιματικού σχεδιασμού και αισθητήρων περιβαλλοντικής μέτρησης, ο Χαράλαμπος Θεοπέμπτου καταθέτει ένα πολυεπίπεδο κατηγορώ. Τονίζει δε, ότι χωρίς πολιτική βούληση, σχεδιασμό με πράσινο πρόσημο και ρήξεις με το κατεστημένο των εργολάβων, η Λευκωσία οδηγείται σε θερμική και περιβαλλοντική κατάρρευση.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat και του ΟΗΕ, η Λευκωσία έχει από τα χαμηλότερα ποσοστά αστικού πρασίνου ανά κάτοικο στην ΕΕ. Θα έπρεπε η Πολεοδομία να επιβάλει ελάχιστο ποσοστό πράσινης κάλυψης (π.χ. 30%) σε όλες τις νέες αναπτύξεις; Υποστηρίζετε τέτοια πρόταση;
Και η Λευκωσία αλλά και οι άλλες πόλεις έχουν έλλειψη πρασίνου και μάλιστα και πολλές κοινότητες. Μια πρακτική που εφαρμόζουν στο εξωτερικό, είναι η αγορά από την τοπική Αρχή τεμαχίων τα οποία μετατρέπει σε πάρκα. Η κυβέρνηση βοηθά με ένα ποσοστό έναντι των εξόδων, αλλά το σημαντικό εδώ είναι ότι σε ακτίνα 300 μέτρων γύρω από το πάρκο θεωρείται ότι αυξάνεται η τιμή των ακινήτων λόγω του πάρκου. Έτσι, μετά τη δημιουργία του πάρκου, το αυτόματο σύστημα επαναξιολόγησης της τιμής των ακινήτων αυξάνει τη φορολογία των ακινήτων, και έτσι με τα αυξημένα έσοδα σιγά - σιγά παίρνουν πίσω τα έξοδα αγοράς και δημιουργίας του πάρκου.
Άλλη μέθοδος προσωρινής αύξησης του πρασίνου είναι να υποχρεώνονται οι ιδιοκτήτες των κενών τεμαχίων να τα πρασινίζουν αλλά τους δίνεται από πριν η άδεια κοπής των δέντρων όταν αποφασίσουν να αναπτύξουν το τεμάχιό τους.
Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο πρέπει να βρεθεί ένας τρόπος αύξησης του πρασίνου και πάντα συμφέρει να γίνεται από πριν ο προγραμματισμός, προτού οι τιμές των ακινήτων σε μια περιοχή αυξηθούν.
Μελέτες έχουν δείξει ότι το πάρκο Αθαλάσσας είναι ο μοναδικός πνεύμονας που ρίχνει αισθητά τη θερμοκρασία της γύρω περιοχής. Υπάρχει πρόταση να δημιουργηθούν δορυφορικά πάρκα ή δασικοί θύλακες εντός της πόλης, ώστε να ενισχυθεί η κλιματική ανθεκτικότητα του πυρήνα της Λευκωσίας;
Μετά από το δημοψήφισμα των Λευκωσιατών που επέλεξαν να γίνει πάρκο το παλιό ΓΣΠ, αποφάσισαν και πάλι να εξυπηρετήσουν τα αυτοκίνητα με το κατασκεύασμα που έκαναν. Η μοναδική πλέον ελπίδα είναι η μετατροπή του χώρου της Κρατικής Έκθεσης σε πάρκο, αν και εκεί και πάλι έχω έγνοια ότι θα σκεφτούν πάλι καμιά εξυπνάδα.
Να θυμίσω επίσης ότι έχει χρόνια που θέλουν να επεκτείνουν τη λεωφόρο Ακαδημίας μέσα στο πάρκο Ακαδημίας και να περάσουν δρόμο 4 λωρίδων μέσα από το πάρκο για να ενώσουν τη λεωφόρο Αγλαντζιάς και Ακαδημίας με τη λεωφόρο Λάρνακος.
Από την άλλη πλευρά της Ακαδημίας θέλουν κάνουν επέκταση μέσα στο Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών και μετά να περάσουν μέσα από το πάρκο Αθαλάσσας και να φτάσουν το κυκλικό κόμβο του ΓΝ Λευκωσίας.
Πιο παλιά ήθελαν να κάνουν μεγάλο κυκλικό κόμβο μέσα στο πάρκο εκεί που συνδέεται η λεωφ. Καλλιπόλεως με τον δρόμο Λευκωσίας - Λεμεσού, αλλά τότε οι αντιδράσεις ήταν πολύ έντονες. Επιπλέον, σκέφτονται να κάνουν ανακαίνιση ή ανακατασκευή παλιό κτήριο στο πάρκο Ακαδημίας για εκδηλώσεις. Μάλλον προγραμματίζουν μείωση του πρασίνου παρά αύξηση.
Η πλατεία Ελευθερίας είναι επενδυμένη με σκυρόδεμα υψηλής απορρόφησης θερμότητας και ελάχιστη φυτοκάλυψη. Θα έπρεπε, κατά τη γνώμη σας, να γίνουν διορθωτικές επεμβάσεις για αντικατάσταση υλικών με ψυχρά, ανακλαστικά δάπεδα και ένταξη ενεργής φύτευσης στο άνω επίπεδο;
Δεν χρειάζεται και πολλή εξυπνάδα για να καταλάβει κάποιος ότι με τον τρόπο που σχεδίασαν την πλατεία Ελευθερίας θα υπήρχε μεγάλο πρόβλημα το καλοκαίρι. Δυστυχώς, όμως, κέρδισε η άποψη ότι θα ήταν τόσο καταπληκτικό το κατασκεύασμα, που θα ερχόντουσαν πολλοί επισκέπτες να καμαρώσουν το μοναδικό αυτό σχέδιο. Γινόταν μάλιστα πολύς βρόμικος πόλεμος σε όσους εξέφραζαν αντίθετη γνώμη.
Για να βελτιωθεί η κατάσταση θα χρειάζεται να τοποθετηθούν μεγάλες ανθοδόχες και να φυτευτεί πράσινο σε επιλεγμένα σημεία. Θα βελτιωθεί πολύ η κατάσταση αν υπάρχει κάποιος είδους υδάτινο στοιχείο, π.χ. σιντριβάνι, και τέλος, αν προωθηθούν οι πράσινοι τοίχοι στα γειτνιάζουσα κτήρια. Παράλληλα η κατάσταση θα βελτιωθεί έστω και μετά από πολλά χρόνια αν φυτευτούν στρατηγικά μεγάλα δέντρα στο έδαφος που όταν μετά από χρόνια ψηλώσουν, θα προσφέρουν κάποια σκίαση στην πλατεία.
Με δεδομένο ότι οι σταθμοί μέτρησης δείχνουν συχνές υπερβάσεις των ορίων μικροσωματιδίων (PM2.5, PM10) σε σημεία όπως οι λεωφόρος Σπύρου Κυπριανού και Καλλιπόλεως, θα στηρίζατε την απαγόρευση κυκλοφορίας παλαιών πετρελαιοκίνητων ΙΧ σε συγκεκριμένες ζώνες της πόλης;
Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος, βασισμένος σε στοιχεία που στέλνουμε εμείς, υπολογίζει ότι πάνω από δύο άτομα την ημέρα χάνουν πρόωρα τη ζωή τους στην Κύπρο λόγω της κακής ποιότητας του αέρα.
Για να βελτιωθεί η κατάσταση χρειάζεται μια σειρά από μέτρα, όπως για παράδειγμα ο ορισμός περιοχών χαμηλών ρύπων όπου ρυπογόνα αυτοκίνητα δεν θα επιτρέπεται να κυκλοφορούν, η προώθηση των δημόσιων μεταφορών, της ποδηλασίας, της μικροκινητικότητας και του περπατήματος. Παράλληλα χρειάζεται η πολεοδομικές ρυθμίσεις να είναι τέτοιες που να μην χρειάζεται αυτοκίνητο για τις καθημερινές αγορές με το να υπάρχουν μικρά καταστήματα με είδη πρώτης ανάγκης σε οικιστικές περιοχές.
Στο Παρίσι και τη Λυών εφαρμόζεται πλέον υποχρεωτικά «αστική δενδροφύτευση ανά μέτρο πεζοδρομίου». Γιατί η Λευκωσία δεν επιβάλλει πρότυπα ελάχιστης φύτευσης κατά μήκος νέων ή ανακαινισμένων δρόμων; Θα στηρίζατε σχετική τροποποίηση πολεοδομικών όρων; Δεν θα ήταν μια λύση;
Το πιο μεγάλο πρόβλημα με τα δέντρα στα πεζοδρόμια είναι ότι δόθηκαν στις υπηρεσίες και δεν άφησαν χώρο για δέντρα. Η απάντηση που πήρα το 2017 σε σχετική ερώτηση ανέφερε ότι:
Οι υπόγειες υπηρεσίες στα νέα πεζοδρόμια κατά κανόνα τοποθετούνται στις ακόλουθες θέσεις:
- ΑΗΚ - αμέσως πίσω από το κράσπεδο προς το οδόστρωμα
- Τηλεπικοινωνίες - δίπλα από ΑΗΚ
- Ύδρευση/Άρδευση και κολώνες οδικού φωτισμού δίπλα από το περίζωμα
- Σε πολύ στενά πεζοδρόμια, δηλαδή πλάτους μικρότερου του 1,50 μ., δύναται να υπάρξει διαφορετική διευθέτηση. Επίσης, συχνά τα πεζοδρόμια διασταυρώνονται από κάθετους αγωγούς των πιο πάνω υπηρεσιών, καθώς και από κάθετους αγωγούς λυμάτων και ομβρίων.
Ούτε και τους ενδιαφέρει να αφήνουν χώρο για δέντρα όταν π.χ. κατασκευάζεται καινούριος δρόμος γιατί μετά θα έχουν την έγνοια να τον συντηρούν.
Σε ό,τι αφορά τη δημόσια συγκοινωνία, με δεδομένο ότι οι στάσεις λεωφορείων στη Λευκωσία είναι εκτεθειμένες στον ήλιο, χωρίς στέγαστρα με φωτοβολταϊκά ή βιοκλιματικά υλικά, θα έπρεπε να ενταχθεί στα Σχέδια Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας υποχρεωτική σκίαση και ψύξη για τις στάσεις σε περιοχές με καύσωνες άνω των 40°C;
Η σκίαση είναι εφικτή αλλά υπάρχει και το θέμα του πόση ώρα θα περιμένει κάποιος στη στάση. Έπρεπε να επιλέξουν πιο πολλά και συχνά λεωφορεία παρά μεγάλα και αραιά.
Σωστά αναφέρεις ότι μπορούσαν να επιλέξουν και τη χωροθέτηση της στάσης να είναι σε σκιασμένη περιοχή όπου ήταν δυνατό.
Πολλοί δήμοι στην Ε.Ε. εγκαθιστούν αισθητήρες θερμοκρασίας και ποιότητας αέρα σε κρίσιμα σημεία του αστικού ιστού, ώστε να συλλέγουν real-time δεδομένα και να σχεδιάζουν πολιτικές βάσει τεκμηρίωσης. Μπορεί να γίνει ανάλογο δίκτυο αισθητήρων στη Λευκωσία ή στις γειτονιές της εντός τειχών;
Η ΕΕ μας υποχρεώνει να έχουμε τουλάχιστο 2 αισθητήρες σε κάθε πόλη, ένα σε περιοχή ψηλής κυκλοφορίας και ένα σε οικιστική περιοχή. Αν κοιτάξετε στη ιστοσελίδα που αναρτιούνται αυτόματα τα αποτελέσματα (airquality.gov.cy) θα δείτε ότι μόνο στη Λευκωσία έχουν 2 μετρήσεις. Με βάση την Ε. Οδηγία έχουν επίσης την ευθύνη να ενημερώνουν το κοινό. Παλιά είχαν οθόνη στη Λευκωσία ενώ τώρα μπορεί κάποιος να παρακολουθεί την ποιότητα του αέρα μέσω εφαρμογής στο κινητό με το όνομα: Air Quality.
Σε νέες πολεοδομικές ζώνες στις στον Στρόβολο και την Έγκωμη, παρατηρείται αυξημένη αδιαπέραστη επιφάνεια (τσιμέντο, άσφαλτος) και έλλειψη υπόγειας διαχείρισης ομβρίων υδάτων. Πώς μπορεί να ενσωματωθεί υποχρεωτικά η χρήση διαπερατών υλικών, βιοτάφρων ή πράσινων υποδομών στις άδειες ανάπτυξης;
Παίρνοντας παράδειγμα από Ευρωπαϊκές χώρες, το πρώτο βήμα είναι να υποχρεώνονται τα κτήρια να κάνουν διαχείριση των όμβριων υδάτων στο τεμάχιο τους με χρήση σε αποχωρητήρια ή εμπλουτισμό υπογείων υδάτων, για να μην το βγάζουν έξω στο δρόμο και να πρέπει να το διαχειριστεί και αυτό η Τοπική Αρχή.
Επιπλέον χρησιμοποιούν μεθόδους Αειφόρου Σχεδιασμού Υποδομών Ομβρίων Υδάτων (SUDS – Sustainable Urban Drainage Systems), μικρές λίμνες σε πάρκα που κατακρατούν το νερό των οχετών, χωμάτινα αυλάκια με βλάστηση και πολλούς άλλους τρόπους όπου το αποτέλεσμα είναι η αύξηση του πρασίνου, η βελτίωση της ποιότητας του αέρα, η μείωση στη ζήτηση του νερού, ο εμπλουτισμός των υπογείων υδάτων και η μείωση της θερμοκρασίας στην πόλη.
Πριν χρόνια και μετά από πολλές πιέσεις ετοίμασε ένα Οδηγό το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων αλλά δεν τον εφάρμοσαν ποτέ.
Και όσο οι κατασκευαστικές εταιρείες και οι εταιρείες ανάπτυξης ακινήτων, είναι τα παραχαϊδευμένα παιδιά όλων των κυβερνήσεων, είναι δύσκολο να ελπίζουμε σε κάτι καλύτερο.
