Είναι φθινόπωρο του 2009. Ο φυσιοδίφης και ερευνητής της κυπριακής βιοποικιλότητας Γιώργος Κωνσταντίνου περιπλανιέται το απόγευμα σε έναν χωματόδρομο στην παραλιακή περιοχή της κοινότητας Ξυλοφάγου. Ξαφνικά σταματά, γιατί το μάτι του ξενίζεται από κάτι που εξείχε στην άκρη του δρόμου, εκεί που παλαιότερα έγινε τομή για να δημιουργηθεί ο δρόμος και σε ύψος 5-6 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Ήταν απολιθωμένο δόντι ελέφαντα. Ενθουσιασμένος γιατί βρήκε κάτι που είχε ηλικία εκατοντάδων χιλιάδων χρόνων, άρχισε να πραγματοποιεί έρευνες στην ίδια τοποθεσία, οι οποίες διήρκεσαν μήνες. Στο τέλος διαφάνηκε ότι η περιοχή ήταν γεμάτη από κόκκαλα ελεφάντων αλλά και νάνων ιπποποτάμων. Επίσης ο Γιώργος Κωνσταντίνου ανακάλυψε οστά αρπακτικών πουλιών, μοσχογαλής, χελώνας του γλυκού νερού και χελώνας της ξηράς.
Από την πρώτη στιγμή πείστηκε ότι τα ευρήματα αυτά δεν ανήκαν στον γνωστό νάνο ελέφαντα Palaeoloxodon cypriotes, που είχε ανακαλύψει το 1903 η Βρετανίδα παλαιοντολόγος Ροδοθέα Μπέιτς. Το είδος ήταν νανόμορφο, γύρω στα 600 κιλά, αλλά πολύ μεγαλύτερο από τον Palaeoloxodon cypriotes των 200 κιλών. Η πιο αδιαμφισβήτητη ένδειξη ήταν ένας μεγάλος χαυλιόδοντας που εντόπισε στην ίδια περιοχή. Με βεβαιότητα για την ανακάλυψη, αποφάσισε να απευθυνθεί σε ακαδημαϊκούς, ώστε να επιβεβαιωθούν επιστημονικά τα συμπεράσματά του. Εκείνη την περίοδο, ο Σύνδεσμος «Προστασίας Φυσικής Κληρονομιάς και Βιοποικιλότητας της Κύπρου», του οποίου ήταν πρόεδρος, λάμβανε κάποιες χορηγίες, που του επέτρεψαν να φέρει στην Κύπρο παλαιοντολόγο από το εξωτερικό. Αρχικά επικοινώνησε με παλαιοντολόγο στο Πανεπιστήμιο Πατρών, λέγοντάς του ότι είχε κάνει μία ανακάλυψη. Τον παρακάλεσε επίμονα να έρθει στην Κύπρο, διότι ήταν βέβαιος για τη σπουδαιότητα των ευρημάτων. Το 2011 έφτασε με έξοδα του Συνδέσμου και μελέτησε ένα προς ένα όλα τα κόκαλα. Έστειλε τις μετρήσεις των οστών και του χαυλιόδοντα στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου. Εκεί οι επιστήμονες ανακοίνωσαν: «Είναι νέο είδος για την επιστήμη!».
Στη συνέχεια επιστήμονες από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου και του Πανεπιστημίου του Γέιλ ήρθαν στην Κύπρο και επιβεβαίωσαν ότι τα ευρήματα αντιπροσώπευαν νέο είδος ελέφαντα. Από την αρχή είχε ενημερώσει και το Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η πρώτη επίσημη ανακοίνωση της ανακάλυψης έγινε σε διεθνές συνέδριο παλαιοντολόγων, στο 9ο Ευρωπαϊκό Συνέδριο Παλαιοντολόγων Σπονδυλοζώων (EAVP), που πραγματοποιήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης (14–19 Ιουνίου 2011). Στα πρακτικά του συνεδρίου δημοσιεύθηκε και περιλήφθηκε και το όνομά του.
«Στα βάθη της κυπριακής γης»
Συναρπαστικές ιστορίες, όπως αυτή της ανακάλυψης του νέου είδους, Palaeoloxodon xylophagous, το οποίο ήρθε να καλύψει το εξελικτικό κενό ανάμεσα στους μεγαλόσωμους ελέφαντες, που έφτασαν στην Κύπρο από την ηπειρωτική Ευρώπη, και στον μικρόσωμο νάνο ελέφαντα Palaeoloxodon Cypriotes, μπορεί πλέον να απολαύσει ο αναγνώστης του νέου δίγλωσσου βιβλίου (Ελληνικά και Αγγλικά) του Γιώργου Κωνσταντίνου «Τα προϊστορικά θηλαστικά της Κύπρου». Μετά το πρώτο του βιβλίο, «Τα πουλιά της Κύπρου», το οποίο κυκλοφορεί τόσο στην Ελληνική όσο και στην Αγγλική, ο φυσιοδίφης μάς «ξεναγεί» στα βάθη της της κυπριακής γης, όπου τα προϊστορικά ζώα και τα απολιθώματά τους συνιστούν μια άγνωστη αλλά συναρπαστική πτυχή της φυσικής κληρονομιάς του τόπου. Όπως και στο προηγούμενο έργο, το φωτογραφικό και πληροφοριακό υλικό γύρω από απολιθώματα προϊστορικών ειδών που έφερε στο φως είναι πλούσιο.
«Πολύ πριν την έλευση του ανθρώπου, το νησί φιλοξενούσε είδη μοναδικά στον κόσμο, όπως τον πυγμαίο ιπποπόταμο και τον νάνο ελέφαντα, τα οποία χάθηκαν για πάντα αφήνοντας πίσω τους μόνο τα οστά και τα ίχνη τους. Από τον Αετόκρεμμο, όπου βρέθηκαν τα κατάλοιπα των ιπποπόταμων, μέχρι την Ακανθού και άλλες σημαντικές τοποθεσίες, κάθε εύρημα αποκαλύπτει ένα κομμάτι του παζλ της προϊστορικής ζωής», δήλωσε στον «Π» ο Γιώργος Κωνσταντίνου, για να τονίσει ότι τα απολιθώματα δεν είναι απλά πέτρες, είναι ιστορίες παγωμένες στον χρόνο, που μας επιτρέπουν να γνωρίσουμε τη χαμένη πανίδα του νησιού. «Το βιβλίο παρουσιάζει τα σημαντικότερα ζώα που έζησαν στην προϊστορική Κύπρο, τους τόπους όπου ανακαλύφθηκαν τα ίχνη τους, καθώς και άλλα πολύτιμα απολιθώματα που φωτίζουν το παρελθόν. Παράλληλα, υπογραμμίζει το διαχρονικό μήνυμα ότι η φύση είναι εύθραυστη και ότι η προστασία της βιοποικιλότητας αποτελεί καθήκον για όλους μας», τόνισε.
«Ερπετά και αμφίβια της Κύπρου»
Ένα δεύτερο βιβλίο, το οποίο συνοδεύει εκδοτικά αυτό για τα απολιθώματα, αφορά πάλι τα «βάθη» της γης και συγκεκριμένα την ποικιλία των ερπετών. Το επίσης δίγλωσσο (Ελληνικά και Αγγλικά) «Ερπετά και αμφίβια της Κύπρου» φέρνει τον αναγνώστη κοντά στον κόσμο των φιδιών, των σαυρών και των χελωνών, από τις παραθαλάσσιες περιοχές μέχρι τις κορυφές του Τροόδους και του Πενταδακτύλου. Περιλαμβάνει όλα τα ερπετά και τα αμφίβια της Κύπρου, με λεπτομερείς περιγραφές, στοιχεία βιολογίας, κατανομής και οικολογίας, πλούσιο φωτογραφικό υλικό και προσωπικές παρατηρήσεις από πολυετή έρευνα στο πεδίο. «Στις σελίδες του βιβλίου μου αποτυπώνεται ένα ταξίδι εξερεύνησης στον θαυμαστό κόσμο των ερπετών και αμφίβιων της Κύπρου, με στόχο όχι μόνο να αναδειχθεί η μοναδικότητα και η οικολογική τους αξία αλλά και να καλλιεργηθεί ο σεβασμός και η κατανόηση για αυτά τα συχνά παρεξηγημένα πλάσματα. Κάθε είδος κουβαλά τη δική του φυσική ιστορία και διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στα εύθραυστα οικοσυστήματα του νησιού μας», σημειώνει ο συγγραφέας.
Με το βιβλίο καλεί κάθε αναγνώστη να γνωρίσει τα ερπετά και τα αμφίβια της Κύπρου, όχι με φόβο ή προκατάληψη αλλά με θαυμασμό και ανοιχτό πνεύμα, όπως ένιωθε και ο ίδιος στις ατέλειωτες ώρες που αφιέρωσε για την παρατήρησή τους. Ακόμα και όταν μία κουλουριασμένη μπεζ φίνα (Macrovipera lebetina lebetina), την οποία κινηματογραφούσε στον κορμό ενός δέντρου, άρχισε να ενοχλείται από την παρουσία του, για να ανασηκωθεί και να καταφέρει ένα αστραπιαίο δάγκωμα στον φακό της μηχανής του. «Μέσα από τις προσωπικές μου παρατηρήσεις, τις φωτογραφίες πεδίου και τις επιστημονικές πληροφορίες, επιχειρώ να παρουσιάσω έναν κόσμο συναρπαστικό, μυστηριώδη και ζωτικής σημασίας για την ισορροπία της φύσης.
Το έργο είναι το αποτέλεσμα πολυετούς παρατήρησης, έρευνας και αγάπης για τη φύση. «Είναι το πρώτο βιβλίο στα Ελληνικά και Αγγλικά που αφιερώνεται αποκλειστικά στα ερπετά και τα αμφίβια της Κύπρου και φιλοδοξεί να αποτελέσει έναν χρήσιμο οδηγό για φυσιοδίφες, μελετητές, εκπαιδευτικούς και κάθε πολίτη που θέλει να γνωρίσει καλύτερα την ερπετοπανίδα του τόπου. Αποτελεί μέχρι στιγμής το πιο ολοκληρωμένο έργο που έχει εκδοθεί μέχρι σήμερα, καθώς πολλά δεδομένα έχουν αλλάξει για την ερπετοπανίδα του νησιού μας», τονίζει.
Όσοι ενδιαφέρονται μπορούν να επικοινωνήσουν με τον συγγραφέα στο τηλέφωνο 96376823 ή στο e-mail fanigeorge@hotmail.com.
