Με γαϊτανάκι μοιάζει η υπόθεση απάτης από εταιρείες διαχείρισης αποβλήτων που διοχέτευσαν σε γεωργούς τοξική φυτική κομπόστα. Η φυτική κομπόστα λειτουργεί ως λίπασμα λόγω των πλούσιων φυτικών οργανισμών που περιέχει.
Πέρα από τις επιπτώσεις στο περιβάλλον και κατ’ επέκταση στην τροφική αλυσίδα, η υπόθεση που αποκαλύφθηκε στην Επιτροπή Γεωργίας της Βουλής, τον Ιούλιο του 2023, προσλαμβάνει διαστάσεις. Και αυτό διότι οι γεωργοί που προμηθεύτηκαν τη μολυσμένη κομπόστα ζητούν από την κυβέρνηση να τους αποζημιώσει, το αρμόδιο Τμήμα του Υπουργείου Γεωργίας επιρρίπτει ευθύνες τόσο σε παραγωγούς όσο και σε γεωργούς, βουλευτές της Επιτροπής Γεωργίας στέκονται στο πλευρό των αγροτών, ενώ η Κυπριακή Δημοκρατία κινδυνεύει με πρόστιμο και αποστέρηση των σχετικών ευρωπαϊκών κονδυλίων.
Τα γεγονότα
Στο πλαίσιο αξιοποίησης των επιδοτήσεων από την ΕΕ, το Τμήμα Γεωργίας σε συνεργασία με τη Διαχειριστική Αρχή του Στρατηγικού Σχεδίου της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) ετοίμασε Σχέδιο για την Κοινή Γεωργική Πολιτική της Κύπρου το οποίο αφορούσε στο «Οικολογικό πρόγραμμα για βελτίωση της οργανικής ουσίας και ποιότητας του εδάφους» Δράση Γ- «αξιοποίηση της κομπόστας». Το Σχέδιο προέβλεπε ότι για σκοπούς επιδότησης απαιτούνται δύο προϋποθέσεις:
Η κομπόστα να παράγεται από αδειοδοτημένο διαχειριστή αποβλήτων και να πληροί τις προδιαγραφές της εκάστοτε νομοθεσίας.
Η κομπόστα να πληροί συγκεκριμένες προδιαγραφές. Ο ορισμός της είχε συμπεριληφθεί στο εγχειρίδιο που κυκλοφόρησε όπου διευκρινιζόταν τι είναι η κομπόστα καθώς επίσης και οι υποχρεώσεις των αιτητών-γεωργών.
Στη συνέχεια, αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα του Στρατηγικού Σχεδίου και του ΚΟΑΠ κατάλογος εγκαταστάσεων για την παραγωγή κομπόστας στο οποίο περιλαμβάνονταν οι εγκεκριμένες εγκαταστάσεις αλλά και οι εγκαταστάσεις που η αίτησή τους τελούσε υπό εξέταση. Ο κατάλογος αυτός αργότερα αποσύρθηκε.
Μετά από καταγγελία στο αρμόδιο Τμήμα, τον Ιούλιο του 2023, διαπιστώθηκε η απόθεση τοξικής φυτικής κομπόστας (λίπασμα) σε γεωργικά τεμάχια. Οι γεωργοί, αντί για τη χρήση των ενδεδειγμένων υλικών παραγωγής, αγόρασαν κομπόστα που προέρχεται από ξυλεία, από εργοστάσια ή από κατεδάφιση κατοικιών που περιέχει τοξικές ουσίες όπως μπογιές, γόμες και διάφορα φάρμακα.
Το Υπουργείο Γεωργίας αδειοδότησε δυο εγκαταστάσεις ενώ άλλες πέντε ήταν υπό αδειοδότηση και δημοσιοποιήθηκαν όλες. Από τους 61 αιτητές επιδότησης, οι 16 γεωργοί αγόρασαν την τοξική κομπόστα από την ίδια υπό αδειοδότηση εγκατάσταση διαχείρισης αποβλήτων. Κατ’ επέκταση, η αίτησή τους για επιδότηση απορρίφθηκε, ωστόσο ζητούν από το κράτος ως αποζημίωση το ποσό των €200.000 περίπου για τις ζημιές που υπέστησαν. Οι υπόλοιποι αγρότες θα λάβουν την επιδότησή τους από την ΕΕ καθώς προμηθεύτηκαν και χρησιμοποίησαν κομπόστα στα αγροτεμάχιά τους που ήταν σύμφωνη με τις προδιαγραφές.
Παναγροτικός:«Δεν είναι χημικοί οι γεωργοί»
Ο πρόεδρος του Παναγροτικού Συνδέσμου, Κυριάκος Καΐλας, μιλώντας στον «Π» επισήμανε πως οι αγρότες είναι οι μόνοι που δεν φταίνε καθώς υπέστησαν ζημιές τις οποίες το κράτος οφείλει να πληρώσει. «Δεν ήταν ευθύνη του αγρότη να γνωρίζει, δεν είναι χημικός, ούτε ειδικός», επισήμανε και πρόσθεσε πως ελλοχεύει κίνδυνος να επιβληθούν δυσβάσταχτες ποινές όπως τις χαρακτήρισε, από την Ε.Ε. Ο μόνος τρόπος για να αποφευχθεί το ενδεχόμενο να χάσουν οι γεωργοί την ευρωπαϊκή επιχορήγηση είναι η κομπόστα να επιστραφεί στον προμηθευτή με έξοδα του ιδίου, είπε.
Ο Κ. Καϊλάς τόνισε πως οι 16 γεωργοί που προμηθεύτηκαν την ακατάλληλη κομπόστα έχουν υποστεί ζημιές που αντιστοιχούν σε περίπου 200 χιλιάδες ευρώ. «Ευτυχώς, δεν έγινε διασπορά γιατί τα πράγματα θα ήταν χειρότερα», ανέφερε και διερωτήθηκε αν είναι σωστό να πληρώσει ο αγρότης τα λάθη του κράτους όταν ακόμη τα εμπλεκόμενα τμήματα, Περιβάλλοντος και Γεωργίας, δεν αποφάσισαν ποιος ευθύνεται.
Οι γεωργοί δεν φέρουν καμία ευθύνη, είναι η θέση του Συνδέσμου, καθώς στη λίστα του ΚΟΑΠ αναφέρονταν ως επιλογή και εταιρείες που ήταν υπό έγκριση. «Εμείς λέμε η κομπόστα να αγοράζεται από κρατικά κονδύλια, γνωρίζουμε τα προβλήματα, είμαστε υπέρ της κυκλικής οικονομίας αλλά όχι να τιμωρούμαστε κιόλας», συμπλήρωσε ο πρόεδρος του Παναγροτικού.
Πράξαμε τα δέοντα...
«Φανταστείτε να πάω να πάρω χαλασμένο ψωμί από τον φούρνο της γειτονιάς μου, να πάω σπίτι, να διαπιστώσω ότι είναι χαλασμένο και, αντί να πάω πίσω στον φούρνο, να μεταβώ στο δημαρχείο και να ζητήσω αποζημίωση». Με αυτό το παράδειγμα παραλήλλισε την κατάσταση που επικρατεί ο ανώτερος λειτουργός Γεωργίας της Διαχειριστικής Αρχής του Στρατηγικού Σχεδίου, Μάριος Αδαμίδης.
Ο κ. Αδαμίδης εξήγησε πως στο πλαίσιο της πράσινης μετάβασης της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής προβλέπεται η πράσινη οργανική ανάπτυξη του εδάφους και σε αυτή την προσπάθεια συμπεριλαμβάνεται και η κομπόστα. Λίγο πριν την προκήρυξη του μέτρου, μόνο δύο εταιρείες ήταν αδειοδοτημένες σύμφωνα τον κ. Αδαμίδη και πέντε τελούσαν υπό αδειοδότηση. «Είτε θα ακυρώναμε το μετρό, που σημαίνει ότι θα χάναμε ευρωπαϊκούς πόρους, είτε θα προχωρούσαμε με ό,τι είχαμε. Πάντα περιγράφαμε τι έπρεπε να γίνει με τις συγκεκριμένες διαδικασίες αλλά υπήρχε και οδηγός για τις προδιαγραφές του προϊόντος».
Το θέμα έγινε γνωστό μετά από καταγγελία στο Τμήμα Περιβάλλοντος για χρήση αποβλήτων, κυρίως, στην επαρχία Λάρνακας. Το πρόβλημα δημιουργήθηκε από έναν συγκεκριμένο παραγωγό κομπόστας, όπως ανέφερε, ενώ από τους 61 αιτητές έλαβαν την τοξική κομπόστα οι 16 που διαθέτουν, σύνολο, 1.800 εκτάρια γεωργικής γης.
«Κανένας από τους 16 δεν ενημέρωσε το Τμήμα, ούτε η ίδια η εταιρεία που τα πούλησε. Δεν θα πληρωθούν οι 16 από τα λεφτά της ΕΕ», είπε ο κ. Αδαμίδης. Προσθέτοντας ότι το υπουργείο ζήτησε νομική καθοδήγηση από τη Νομική Υπηρεσία και αναμένει σύντομα την απάντηση.
Στο πλευρό των γεωργών
Με την εφαρμογή του νέου ευρωπαϊκού κανονισμού για τα λιπάσματα, η Βουλή κλήθηκε να τροποποιήσει τη νομοθεσία ώστε να περιληφθούν περισσότερες κατηγορίες λιπασμάτων περιλαμβανομένης και της κομπόστας. Η πρώτη συζήτηση για το θέμα στην Επιτροπή Γεωργίας της Βουλής πραγματοποιήθηκε στις 20/ο2/2024.
Η συζήτηση έφερε στην επιφάνεια το θέμα που έσκασε σαν βόμβα τον περασμένο Ιούλιο αλλά έπεσε στα μαλακά. Ο βουλευτής του ΑΚΕΛ Ανδρέας Πασιουρτίδης δήλωσε στον «Π» πως είναι εγκληματική η αμέλεια που επέδειξε η κυβέρνηση καθώς είναι αποκλειστικά δικό της λάθος και δη του Τμήματος Περιβάλλοντος. Ζήτησε, μάλιστα, από το κράτος να αναλάβει τις ευθύνες του, αλλιώς θα μιλήσουν δημόσια για το τι συμβαίνει. Διερωτήθηκε, μάλιστα, αν προτιμούν να χάσουν το κονδύλι από την ΕΕ και να επωμιστούν και πρόστιμο 2-3 εκατομμυρίων ευρώ.
Στο ίδιο μήκος κύματος και οι δηλώσεις του βουλευτή των Οικολόγων Χαράλαμπου Θεοπέμπτου. Όπως κατήγγειλε στον «Π», είναι προσβολή για μία χώρα να αγοράζει κομπόστα χωρίς προδιαγραφές. «Από τον Δεκέμβριο του περασμένου χρόνου έπρεπε να μαζεύονται τα απόβλητα και από τα σπίτια μας και να γίνεται φυτόχωμα, όμως δεν γίνεται», είπε.
Στην Βουλή η υπουργός
Η υπουργός Γεωργίας, Μαρία Παναγιώτου, θα παραστεί αύριο ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Γεωργίας, όπου αναμένεται από βουλευτές να τεθεί επί τάπητος και το συγκεκριμένο ζήτημα.
Στην προηγούμενη συνεδρία της Επιτροπής, το υπουργείο προέτρεψε τους γεωργούς να στραφούν νομικά εναντίον της εταιρείας που τους προμήθευσε με το τοξικό λίπασμα και να ζητήσουν αποζημιώσεις. Ωστόσο, πολλοί επηρεαζόμενοι γεωργοί υποστηρίζουν ότι την ευθύνη φέρει η κυβέρνηση καθώς το όνομα της εν λόγω εταιρείας ήταν αναρτημένο στη σελίδα του ΚΟΑΠ ως επιλογή.
Αν θα οδηγηθούμε σε νέες κινητοποιήσεις ή αν θα βγει λευκός καπνός θα φανεί στην συνεδρία της Βουλής. Ωστόσο, ασχέτως των νομικών παραμέτρων, το συγκεκριμένο ζήτημα φαίνεται πως είναι θέμα πολιτικών αποφάσεων.
