***Σε υψόμετρο έως 850 μέτρα, η θερμοκρασία στην Κύπρο φτάνει και ξεπερνά τους 38° C για πολύ μεγάλο αριθμό ημερών ανά έτος
***«Αρκετές περιοχές της υπαίθρου δεν καλύπτονται πλήρως από πυροσβεστικές δυνάμεις»
***«Δεν υπάρχει πλήρης κάλυψη από τη διάταξη των Πυροσβεστικών Σταθμών Υπαίθρου, αφού στο παρελθόν η επιλογή των θέσεων δημιουργίας τους, γινόταν με αποκλειστικό κριτήριο την κάλυψη των κατοικημένων περιοχών εντός των κοινοτήτων»
***«Αρκετοί Σταθμοί Υπαίθρου βρίσκονται στην περιοχή κάλυψης του Τμ. Δασών με αποτέλεσμα να παρατηρούνται αδυναμίες στις θέσεις των παρατηρητηρίων, των περιπολιών και της κατάλληλης διάταξης των δυνάμεων»
***«Υπάρχουν σημαντικές αδυναμίες ως προς την αποτελεσματική αντιμετώπιση των πυρκαγιών υπαίθρου, ιδίως στις περιοχές όπου αυξάνεται η δασική βλάστηση μετά την εγκατάλειψη των γεωργικών καλλιεργειών»
***«Η προσπάθεια πρόληψης στην ύπαιθρο, ειδικά ως προς το κοινωνικό σκέλος, εμφανίζεται ανεπαρκής, καθώς γίνεται από Επαρχιακές Διοικήσεις, Τοπικές Αρχές και Πυροσβεστική, χωρίς κεντρικό συντονισμό»
***«Είναι απολύτως σημαντικό να είναι ξεκάθαρος ο βασικός ρόλος όλων των Υπηρεσιών και να υπάρχει διάθεση ουσιαστικής συμβολής με αποφυγή ανταγωνισμών μεταξύ τους»
***«Υπάρχει ανάγκη για αποτελεσματική πρώτη προσβολή κάθε πυρκαγιάς σε χρόνο 10 λεπτών [..] Αν διαφύγουν της αρχικής προσβολής, η αντιμετώπιση γίνεται ιδιαίτερα απαιτητική έως αδύνατη»
***«Η απαίτηση για τον χρόνο επέμβασης των 10 λεπτών συνεπάγεται κατ’ ανάγκη την αύξηση των σταθμών (δασικών και υπαίθρου)»
***Σήμερα οι Πυροσβεστικοί Σταθμοί Υπαίθρου δεν λειτουργούν σε 24ωρη βάση, αλλά από τις 8:00 το πρωί μέχρι τις 7:00 το απόγευμα
***«Υπάρχει καλή οργάνωση και λειτουργία του Τμ. Δασών, που εφαρμόζει στην περιοχή ευθύνης του ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης δασικών πυρκαγιών»
Έχουν περάσει πάνω από δύο μήνες από την καταστροφική πυρκαγιά στην ημιορεινή Λεμεσό (23 Ιουλίου 2025) και πλέον δεν μιλά κανείς -ούτε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ούτε οι αρμόδιοι υπουργοί- για διεξαγωγή ανεξάρτητης έρευνας για τον τρόπο διαχείρισης εκείνης της φωτιάς. Ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης ζήτησε και πήρε τέσσερις εκθέσεις από τις αρμόδιες υπηρεσίες και τμήματα (Πυροσβεστική, Τμήμα Δασών, Πολιτική Άμυνα, Αστυνομία), στις οποίες καταγράφηκαν γεγονότα και καλύφθηκαν νώτα, ήρθαν είδαν και απήλθαν οι Αμερικανοί ειδικοί και μας υπέδειξαν το σημείο μηδέν και δύο αποτσίγαρα/γόπες ως την αιτία του κακού, και αυτό ήταν. Όλα λειτούργησαν σωστά, υπεύθυνα κι ωραία… απλώς κάηκαν δύο άνθρωποι («ατυχές περιστατικό» κατά τον υπουργό Δικαιοσύνης Μάριο Χαρτσιώτη - απολογήθηκε μετά την κατακραυγή), καταστράφηκαν ολοσχερώς ή έπαθαν ζημιές πάνω από 700 σπίτια και υποστατικά, έγιναν στάχτη περισσότερα από 100 τετραγωνικά χιλιόμετρα γης. Και οι αρμόδιοι υπουργοί όλοι στη θέση τους. Κρύφτηκαν για λίγες μέρες ώστε να μην δέχονται ενοχλητικές ερωτήσεις και να χρειάζεται να δίνουν εξηγήσεις, ωστόσο τις τελευταίες ημέρες ξεμυτίζουν σιγά-σιγά, εμφανίζονται σε εκδηλώσεις και κάνουν δηλώσεις για διάφορα άλλα θέματα πλην της ταμπακιέρας.
«Αδρομερής περιγραφή»
Το θέμα των πυρκαγιών φαίνεται να το έχει αναλάβει η «πρωθυπουργός» Ειρήνη Πική (υφυπουργός παρά των Προέδρω), η οποία μας ανακοίνωσε μετά τη συνεδρία του Υπουργικού Συμβουλίου της 17ης Σεπτεμβρίου 2025 ότι το Υπουργείο Εσωτερικών μετονομάζεται/μετεξελίσσεται σε Εσωτερικών και Πολιτικής Προστασίας - απόφαση που λήφθηκε στο Υπουργικό χωρίς την παρουσία του υπουργού Εσωτερικών (ήταν στο εξωτερικό)! Μια απόφαση που μας είπαν ότι είναι «αδρομερής περιγραφή» και θα χρειαστεί χρόνο και νομοθετικές ρυθμίσεις για να υλοποιηθεί, αλλά για κάποιο λόγο έπρεπε να ανακοινωθεί εκείνη τη μέρα, παραμονή της κοινής συνεδρίας (18/9/2025) των Επιτροπών Εσωτερικών, Γεωργίας, Περιβάλλοντος της Βουλής, για την πυρκαγιά της Λεμεσού. Επιπρόσθετα, η κ. Πική ανακοίνωσε τη σύσταση Εθνικού Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας και τη μεταφορά της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας από το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως στο Υπουργείο Εσωτερικών, καθώς και τη μεταφορά του συνόλου των δραστηριοτήτων και του αντίστοιχου προσωπικού του Τμήματος Δασών που υπάγεται στο Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, και ασχολείται και συμμετέχει σε δράσεις δασοπροστασίας, στο Υπουργείο Εσωτερικών. Επίσης, δημιουργείται θέση εθνικού συντονιστή, ο οποίος θα διοριστεί από το Υπουργικό Συμβούλιο, και θα έχει τον γενικό συντονισμό όλων των υπηρεσιών που θα μεταφερθούν στο Υπουργείο Εσωτερικών, περιλαμβανομένης και της Πολιτικής Άμυνας, για θέματα αντιμετώπισης φυσικών και άλλων φαινομένων καταστροφών. Η Αστυνομία παραμένει στο Υπουργείο Δικαιοσύνης, το Τμήμα Μετεωρολογίας στο Γεωργίας και τα πτητικά μέσα στην Εθνική Φρουρά.
Ανάστατο το Τμήμα Δασών
Από τη στιγμή που ανακοινώθηκε η μεταφορά της δασοπυρόσβεσης στο Υπουργείο Εσωτερικών, στο Τμήμα Δασών επικρατεί μεγάλη αναστάτωση - σύσσωμο το τμήμα θεωρεί ότι «ο κατακερματισμός της δασικής διαχείρισης συνιστά τεράστια απειλή για την προστασία των δασών του τόπου». Δεν πάει πολύς καιρός που έγιναν αλλαγές και σε πρόσωπα και στη δομή του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης & Περιβάλλοντος, και πριν αρχίσει καλά-καλά η υλοποίησή τους, ανακοινώνονται νέες… εμβληματικές αλλαγές χωρίς ξεκάθαρο πλάνο, οδικό χάρτη, χρονοδιάγραμμα, δίχως να ερωτηθούν ή έστω να ενημερωθούν Πυροσβεστική και Τμήμα Δασών - Ο αρχιπύραρχος Νίκος Λογγίνος είπε «εγώ είχα ενημερωθεί από τον υπουργό Δικαιοσύνης για την πρόθεση να αλλάξει κάτι στα θέματα πυρόσβεσης» και ο διευθυντής του Τμήματος Δασών, Σάββας Ιεζεκιήλ δήλωσε «εγώ ενημερώθηκα την Τρίτη το απόγευμα (16/9/2025, παραμονή της απόφασης Υπουργικού), δεν γνωρίζω λεπτομέρειες για τον σχεδιασμό». Σημειώνεται, επίσης, ότι μόλις τον περασμένο Μάιο παρουσιάστηκε η μελέτη Ξανθόπουλου που ζήτησαν από κοινού τα συναρμόδια Υπουργεία Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης & Περιβάλλοντος, και το Δικαιοσύνης & Δημοσίας Τάξεως (Φεβρουάριος 2025), η οποία, όπως φαίνεται, μπαίνει και αυτή στο ράφι. Ο δρ Γαβριήλ Ξανθόπουλος είναι δασολόγος, ειδικός στις δασικές πυρκαγιές και τέως διευθυντής ερευνών στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Συστημάτων ΕΛΓΟ «Δήμητρα».
Μελέτη Ξανθόπουλου
Σύμφωνα με την πολυσέλιδη μελέτη Ξανθόπουλου για τη διαχείριση των πυρκαγιών υπαίθρου στην Κύπρο, την οποία έχει στην κατοχή του ο «Π», το κύριο πρόβλημα στη χώρα μας σε σχέση με τις μεγάλες πυρκαγιές, είναι η αδυναμία του συστήματος πυροπροστασίας στην ύπαιθρο. Μεταξύ άλλων, στην έκθεση Ξανθόπουλου αναφέρεται ότι η κατάσταση έχει αλλάξει σημαντικά κατά τις τελευταίες δεκαετίες και σήμερα οι πυρκαγιές σε πολλές χώρες θεωρούνται ως ένας από τους σημαντικότερους φυσικούς κινδύνους που μάλιστα έχει συνεχή παρουσία κάθε χρόνο προξενώντας σημαντικές καταστροφές. Οι κυριότεροι λόγοι γι’ αυτή την εξέλιξη είναι:
(α) Η αλλαγή των μετεωρολογικών συνθηκών που αποδίδεται στην αλλαγή του κλίματος και χαρακτηρίζεται από αύξηση της συχνότητας εκδήλωσης ακραίων φαινομένων.
(β) Η αύξηση της φυτικής βιομάζας στην ύπαιθρο, καθώς η αστυφιλία οδήγησε σε μείωση του αγροτικού πληθυσμού και εγκατάλειψη καλλιεργειών.
(γ) Η αλλαγή των χαρακτηριστικών του πληθυσμού, με αύξηση της μέσης ηλικίας στην ύπαιθρο και αλλαγή νοοτροπίας ως προς τη σχέση κατοίκου-δάσους και ως προς την αυτοπροστασία που υπήρχε παλαιότερα.
(δ) Δημιουργία κατοικιών και υποδομών μέσα ή σε επαφή με τη βλάστηση χωρίς να λαμβάνεται υπόψη ο κίνδυνος καταστροφής από πυρκαγιά.
(ε) Η αύξηση του τουρισμού που προστίθεται στους παραπάνω δύο λόγους.
Μεσογειακές χώρες
Στις περισσότερες χώρες ο όρος «δασικές πυρκαγιές» έχει σε μεγάλο βαθμό αντικατασταθεί από τον όρο «πυρκαγιές υπαίθρου» ή «πυρκαγιές τοπίου» (landscape fires). Στις μεσογειακές χώρες οι καταστροφές κατά τα τελευταία έτη έχουν αυξηθεί εντυπωσιακά, και καθώς περιλαμβάνουν και απώλειες ανθρώπινης ζωής αποτελούν πλέον στοιχείο μεγάλης ανησυχίας τόσο για τους λαούς όσο και για τις κυβερνήσεις. Η Κύπρος, ως μεσογειακή χώρα, δεν αποτελεί εξαίρεση. Γι' αυτό και ο σχεδιασμός για μία σωστά δομημένη διαχείριση των πυρκαγιών τοπίου στην Κύπρο οφείλει να λάβει υπόψη του τις βασικές αρχές που ισχύουν γενικότερα, την εξειδίκευσή τους στο μεσογειακό περιβάλλον και τις ιδιαίτερες συνθήκες της χώρας. Γενικά, ο τρόπος οργάνωσης διαφέρει μεταξύ χωρών εξαιτίας μια σειράς περιβαλλοντικών, κοινωνικών, οικονομικών, ιστορικών και πολιτικών λόγων.
«Παράδοξο της φωτιάς»
Το αποτέλεσμα συχνά υπολείπεται των προσδοκιών, ιδιαίτερα όταν οι κυβερνήσεις επενδύουν μονόπλευρα σημαντικά κονδύλια στην καταστολή, αυξάνοντας τα δασοπυροσβεστικά μέσα, με την ελπίδα να αποφύγουν καταστροφές, για να διαπιστώσουν σύντομα ότι αυτό δεν επιτυγχάνεται στον επιθυμητό βαθμό. Αυτό συμβαίνει γιατί όπως έχει αποδειχθεί, στα περισσότερα δασικά οικοσυστήματα, περιλαμβανομένων των μεσογειακών, η αποτελεσματική κατάσβεση των πυρκαγιών έχει ως αποτέλεσμα τη συσσώρευση καύσιμης ύλης και επομένως υψηλότερο κίνδυνο και πυρκαγιές πολύ μεγάλης έντασης στο εγγύς μέλλον. Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται διεθνώς «το παράδοξο της φωτιάς» (fire paradox). Σήμερα, έχει γίνει αντιληπτό ότι οι πυρκαγιές τοπίου, ειδικότερα στα μεσογειακά οικοσυστήματα, δεν είναι δυνατόν να εξαλειφθούν, κάτι που έχει οδηγήσει τους επιστήμονες στη θεώρηση ότι οι ακραίες πυρκαγιές είναι καλύτερα να αντιμετωπίζονται ως αναπόφευκτα επεισοδιακά γεγονότα όπως οι τυφώνες και οι σεισμοί, όπου το αναπόφευκτο της εμφάνισής τους μας επιτρέπει να επικεντρωθούμε περισσότερο στην ελαχιστοποίηση των ζημιών που προκαλούν.
Τα τελευταία χρόνια
Η Κύπρος αντιμετωπίζει σε πολύ μεγάλο βαθμό αυξημένη δυσκολία όσον αφορά τη διαχείριση των δασικών πυρκαγιών καθώς ισχύουν στη χώρα όλοι οι λόγοι χειροτέρευσης του προβλήματος. Από την εξέταση των στοιχείων 26 αντιπροσωπευτικών μετεωρολογικών σταθμών, προκύπτει ότι στους περισσότερους που ευρίσκονται σε υψόμετρο έως 850 μέτρα, η θερμοκρασία φτάνει και ξεπερνά τους 38°C για πολύ μεγάλο αριθμό ημερών ανά έτος καταπονώντας τις δυνάμεις καταστολής. Η μέγιστη καταγεγραμμένη θερμοκρασία στους 18 από τους 26 σταθμούς ξεπερνά τους 42°C και φθάνει έως 46°C, με αντίστοιχη επίδραση στην ευκολία έναρξης και διάδοσης πυρκαγιάς, και κάνοντας τη δασοπυρόσβεση εξαιρετικά απαιτητική σωματικά.
Πυροσβεστική και Τμήμα Δασών
Οι δύο κυριότεροι φορείς που εμπλέκονται με τη διαχείριση των δασικών πυρκαγιών και των πυρκαγιών υπαίθρου είναι το Τμήμα Δασών (ΤΔ) και η Πυροσβεστική Υπηρεσία (ΠΥ). Το ΤΔ είναι αρμόδιο για την κατάσβεση των πυρκαγιών που εκδηλώνονται ή εξαπλώνονται μέσα σε κρατικό δάσος ή σε απόσταση δύο (2) χιλιομέτρων από την οροθετική γραμμή του κρατικού δάσους ή των πυρκαγιών που κατά την κρίση του διευθυντή μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο οποιοδήποτε κρατικό δάσος (δασικές πυρκαγιές). Η ΠΥ είναι αρμόδια για την πρόληψη και κατάσβεση των πυρκαγιών στις αστικές περιοχές. Με απόφαση του Υπουργικού συμβουλίου (16/2/1994), εκχωρήθηκε από το Υπουργείο Εσωτερικών (επαρχιακές διοικήσεις) στην ΠΥ, η επιχειρησιακή ευθύνη για κατάσβεση των πυρκαγιών στην ύπαιθρο. «Ύπαιθρος» είναι οι υπόλοιπες περιοχές της υπαίθρου που δεν εμπίπτουν στη ζώνη ευθύνης του ΤΔ. Με τον όρο «πυρκαγιές υπαίθρου» εννοούνται οι πυρκαγιές που εκδηλώνονται σε αυτές τις περιοχές.
Αδυναμίες
Στην περιοχή ευθύνης της ΠΥ λειτουργούν 18 Πυροσβεστικοί Σταθμοί Υπαίθρου, αρκετοί εκ των οποίων βρίσκονται σε περιοχές ευθύνης του ΤΔ, αφού τέθηκαν σε λειτουργία πριν την εκχώρηση της επιχειρησιακής ευθύνης κατάσβεσης πυρκαγιών στην ύπαιθρο από το Υπουργικό Συμβούλιο, για την προστασία του αστικού ιστού των περιοχών που καλύπτουν. Στο σύστημα διαχείρισης των «πυρκαγιών υπαίθρου» εμπλέκονται κυρίως το Υπουργείο Εσωτερικών (Επαρχιακές Διοικήσεις, Τοπικές Αρχές, Πολιτική Άμυνα, Υπηρεσία Θήρας) και η ΠΥ. Το σύστημα διαχείρισης της ΠΥ περιλαμβάνει κυρίως τους άξονες της ετοιμότητας και της καταστολής. Η πρόληψη εφαρμόζεται εν μέρει από την Πυροσβεστική. Το σύστημα ετοιμότητας για αντιμετώπιση των πυρκαγιών σε περιοχές της υπαίθρου παρουσιάζει ορισμένες αδυναμίες. Συγκεκριμένα δεν υπάρχει πλήρης κάλυψη από τη διάταξη των Πυροσβεστικών Σταθμών Υπαίθρου, αφού στο παρελθόν η επιλογή των θέσεων δημιουργίας Πυροσβεστικών Σταθμών Υπαίθρου, γινόταν με αποκλειστικό κριτήριο την κάλυψη των κατοικημένων περιοχών εντός των κοινοτήτων. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο αρκετοί Σταθμοί Υπαίθρου βρίσκονται στην περιοχή κάλυψης του ΤΔ με αποτέλεσμα να παρατηρούνται αδυναμίες στις θέσεις των παρατηρητηρίων, των περιπολιών και της κατάλληλης διάταξης των δυνάμεων. Ως αποτέλεσμα των πιο πάνω, αλλά και του μειωμένου προσωπικού, αρκετές περιοχές της υπαίθρου δεν καλύπτονται πλήρως από πυροσβεστικές δυνάμεις. Το γεγονός αυτό, οδηγεί σε πολλές περιπτώσεις, στη μη αντιμετώπιση των περιστατικών πυρκαγιάς εν τη γενέσει τους με αποτέλεσμα ο κίνδυνος να εξελιχθούν σε μεγάλες είναι αυξημένος.
Αλλού η πρόληψη, αλλού η καταστολή
Με τα σημερινά δεδομένα, υπάρχουν σημαντικές αδυναμίες στη διαχείριση των πυρκαγιών σε περιοχές της υπαίθρου. Οι κυριότεροι λόγοι που συνέτειναν τα τελευταία χρόνια στη χειροτέρευση του προβλήματος με τις πυρκαγιές σε περιοχές της υπαίθρου είναι:
1. Η μη εφαρμογή ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης πυρκαγιών, όμοιο με το σύστημα που εφαρμόζεται από το ΤΔ στη ζώνη ευθύνης του.
2. H εγκατάλειψη της υπαίθρου και η εγκατάσταση δασικής βλάστησης σε μεγάλες εκτάσεις και συνεπώς η αλλαγή στον τύπο των πυρκαγιών που εκδηλώνονται.
3. H ύπαρξη μεγάλου αριθμού μεμονωμένων κατοικιών/υποδομών σε πολλές περιοχές της υπαίθρου.
4. Oι αδυναμίες του νομοθετικού πλαισίου το οποίο δεν επιτρέπει στην αρμόδια κρατική αρχή να εφαρμόσει μέτρα πρόληψης σε ιδιωτική γη χωρίς τη συγκατάθεση του ιδιοκτήτη.
5. H ευθύνη της πρόληψης ανήκει στις Επαρχιακές Διοικήσεις ενώ η καταστολή στην ΠΥ.
6. H ραγδαία αύξηση του πληθυσμού, η επέκταση και αλλαγή της δόμησης του αστικού ιστού ιδιαίτερα στις μεγαλύτερες πόλεις.
Χώρος ευθύνης
Βασικό στοιχείο για την επίτευξη του ιδεατού χρόνου προσβολής αποτελεί ο ορθολογικός καθορισμός του χώρου ευθύνης του ΤΔ και της ΠΥ. Το σκεπτικό για τον καθορισμό αυτό λαμβάνει υπόψη ότι το ΤΔ επικεντρώνεται στην προστασία του δασικού περιβάλλοντος, που όμως έχει διαφοροποιηθεί στην πράξη κατά τις τελευταίες 2-3 δεκαετίες τόσο από τις επιστημονικές εξελίξεις όσο και από τη νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ενώ στο παρελθόν η έμφαση προστασίας ήταν στο ψηλό δάσος με κεντρικό στόχο την αειφόρο παραγωγή ξυλείας, σήμερα οι προτεραιότητες έχουν αλλάξει. Με δεδομένα τα παραπάνω, ως προς τις περιοχές ευθύνης, προτείνεται να αναλάβει το ΤΔ, εκτός από την προστασία των ψηλών δασών, όλες τις περιοχές όπου επικρατεί η δασική βλάστηση καθώς και το σύνολο σχεδόν των περιοχών υψηλής προστασίας NATURA 2000, ώστε να δημιουργηθεί ένας συμπαγής χώρος ευθύνης εκεί όπου εκδηλώνονται οι δυσκολότερες πυρκαγιές, με επαρκή κάλυψη από σταθμούς και πυροσβεστικά οχήματα ικανά να φθάσουν σε κάθε συμβάν εντός 10 λεπτών. Η ΠΥ προτείνεται να διατηρήσει την ευθύνη προστασίας των οικισμών της υπαίθρου και του αγροτικού χώρου (καλλιέργειες, οπωρώνες, καλαμιές) καθώς και των μεμονωμένων κτισμάτων σε αυτόν. Εκεί η τοπογραφία είναι γενικά ηπιότερη και υπάρχει πυκνότερο δίκτυο δρόμων, διευκολύνοντας τον έλεγχο των πυρκαγιών. Σε σημεία εντός του νέου χώρου ευθύνης που θα αναλάβει το ΤΔ, όπου υπάρχουν σήμερα σταθμοί της ΠΥ για την προστασία οικισμών και των μεμονωμένων υποστατικών/υποδομών, αυτοί θα διατηρηθούν με το επίπεδο δυνάμεων που θα κρίνει η ΠΥ, ώστε να συνεχίσει να προσφέρεται αυτή η προστασία.
Διαπιστώσεις
Επιγραμματικά, στη μελέτη Ξανθόπουλου αναφέρονται οι ακόλουθες διαπιστώσεις:
• Υπάρχει καλή οργάνωση και λειτουργία του ΤΔ, που εφαρμόζει στην περιοχή ευθύνης του ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης δασικών πυρκαγιών το οποίο περιλαμβάνει την πρόληψη, την ετοιμότητα και την καταστολή.
• Παρουσιάζει πολύ καλή αποτελεσματικότητα στην αντιμετώπιση εξαιρετικά δύσκολων πυρκαγιών στον δασικό χώρο, όμως αντιμετωπίζει προκλήσεις με τη σταδιακή επιδείνωση των συνθηκών.
• Η ΠΥ επικεντρώνεται στο κύριο έργο της που είναι η προστασία ανθρώπων, περιουσιών και υποδομών στην ύπαιθρο και έχει καλά αποτελέσματα σε αυτόν τον τομέα καθώς σημαντικές καταστροφές είναι σπάνιες. Όμως, υπάρχουν σημαντικές αδυναμίες ως προς την αποτελεσματική αντιμετώπιση των πυρκαγιών υπαίθρου, ιδίως στις περιοχές όπου αυξάνεται η δασική βλάστηση μετά την εγκατάλειψη των γεωργικών καλλιεργειών με αποτέλεσμα την αύξηση της δυσκολίας αντιμετώπισης. Από εκεί υπάρχει αυξημένος κίνδυνος επέκτασης πυρκαγιών που θα έχουν λάβει ήδη διαστάσεις στην περιοχή ευθύνης του ΤΔ.
• Η προσπάθεια πρόληψης στην ύπαιθρο, ειδικά ως προς το κοινωνικό σκέλος, εμφανίζεται ανεπαρκής, καθώς γίνεται από Επαρχιακές Διοικήσεις, Τοπικές Αρχές και ΠΥ χωρίς κεντρικό συντονισμό. Με ανεπαρκή πρόληψη στην ύπαιθρο, σημαντική πηγή ανησυχίας αποτελεί η πιθανότητα να ξεκινήσουν σχεδόν ταυτόχρονα περισσότερες πυρκαγιές που θα ξεφύγουν την αρχική προσβολή και θα λάβουν διαστάσεις. Προφανώς αυτό θα συμβεί υπό αντίξοες συνθήκες. Ειδικά αν εξαπλωθούν σε δασικές περιοχές, η δυνατότητα συνδρομής της ΠΥ από το ΤΔ θα μειωθεί και ο κίνδυνος μεγάλης καταστροφής θα είναι αυξημένος.
Εναέριες δυνάμεις
Κατά τις τελευταίες δεκαετίες, η χρήση εναέριων μέσων για την καταστολή των πυρκαγιών βλάστησης έχει γενικευθεί και βαίνει αυξανόμενη. Ο κύριος τρόπος χρήσης των εναέριων μέσων αφορά τη φάση της αρχικής προσβολής. Χάρη στη μεγάλη ταχύτητά τους μπορούν να φθάσουν σε σύντομο χρόνο στην πυρκαγιά και να βοηθήσουν στον περιορισμό της σε συνεργασία με τις πρώτες επίγειες δυνάμεις. Στόχος είναι συνήθως το μέτωπο της πυρκαγιάς όπου οι ρίψεις αποσκοπούν στην καθυστέρηση της εξάπλωσης και τη μείωση της έντασης της φωτιάς, για να μπορέσουν να επέμβουν οι επίγειες δυνάμεις για τελική κατάσβεση. Επίσης, οι ρίψεις μπορούν να επικεντρωθούν σε ένα σημείο όπου είναι δύσκολο να φθάσουν εγκαίρως οι επίγειες δυνάμεις (π.χ. δάκτυλο της πυρκαγιάς, δύσβατη θέση ή σημείο χωρίς πρόσβαση από δρόμο, κ.λπ.). Στο έργο αυτό είναι συχνά επαρκής η επέμβαση μέσων μικρής ή μεσαίας χωρητικότητας και η έμφαση είναι στη γρήγορη πρώτη επέμβαση, αλλά και στη δυνατότητα επανάληψης ρίψεων σε μικρό χρόνο. Η επέμβαση σε πυρκαγιές που έχουν ήδη λάβει μεγάλες διαστάσεις μπορεί να είναι πολύ χρήσιμη αλλά, εκτός της περίπτωσης λεπτής βλάστησης (χόρτα, φρύγανα), είναι σαφές ότι οι μεγάλες πυρκαγιές δεν σβήνουν από τον αέρα. Απαιτούνται επαρκείς επίγειες δυνάμεις, πολύ καλός σχεδιασμός από τον επίγειο συντονιστή και συντονισμός με τα εναέρια μέσα.
Συμπεράσματα
Κεντρικό στοιχείο της ανάλυσης που παρουσιάζεται στη μελέτη Ξανθόπουλου, είναι η ανάγκη για αναδιανομή των περιοχών ευθύνης του Τμήματος Δασών και της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, με τρόπο που θα βελτιώσει σημαντικά την αποτελεσματικότητα και την αποδοτικότητα της αντιμετώπισης. Τονίζεται ότι πριν την αλλαγή που αφορά τις περιοχές ευθύνης θα πρέπει να υλοποιηθούν οι προτάσεις της μελέτης, που αφορούν την ενίσχυση σε μέσα, υποδομές και ανθρώπινο δυναμικό των δύο υπηρεσιών. Αυτό βεβαίως δεν μπορεί να γίνει αμέσως, αλλά σταδιακά, καθώς υπάρχουν πολιτικές, οικονομικές και τεχνικές προϋποθέσεις. Μέχρι την εφαρμογή της νέας πρότασης, δεν πρέπει να δημιουργηθεί κενό ή κλυδωνισμοί αλλά πρέπει να εφαρμόζονται πιστά οι ισχύουσες πρόνοιες της νομοθεσίας, των αποφάσεων του Υπουργικού Συμβουλίου και των σχετικών επιχειρησιακών σχεδίων. Δεύτερο κεντρικό άξονα της μελέτης αποτελεί η ανάγκη για αποτελεσματική πρώτη προσβολή κάθε πυρκαγιάς σε χρόνο 10 λεπτών. Αυτό κρίνεται απαραίτητο λόγω της πολύ μεγάλης δυσκολίας που παρουσιάζουν οι πυρκαγιές εξαιτίας του αυξημένου κινδύνου (υψηλή θερμοκρασία, έλλειψη υγρασίας στη βλάστηση κ.λπ.) που έχει ως αποτέλεσμα, αν διαφύγουν της αρχικής προσβολής, την ταχεία εξάπλωση και την πολύ μεγάλη ένταση που κάνουν την αντιμετώπιση ιδιαίτερα απαιτητική έως αδύνατη μέχρι να αλλάξουν οι συνθήκες. Η απαίτηση για τον χρόνο επέμβασης των 10 λεπτών συνεπάγεται κατ’ ανάγκη την αύξηση των σταθμών (δασικών και υπαίθρου) και των θέσεων παρατήρησης από όπου ξεκινούν οι επίγειες πυροσβεστικές δυνάμεις. Επίσης, η δυσκολία που παρουσιάζουν οι πυρκαγιές κάνει ανεπαρκή την άφιξη ενός μόνο πυροσβεστικού οχήματος (π/ο) στον χρόνο των 10 λεπτών. Έτσι, ο απαιτούμενος αριθμός π/ο ανά σταθμό πρέπει να είναι 3-4 [...] Τέλος, είναι απολύτως σημαντικό να είναι ξεκάθαρος ο βασικός ρόλος όλων των υπηρεσιών και να υπάρχει διάθεση ουσιαστικής συμβολής με αποφυγή ανταγωνισμών μεταξύ τους.
Άλλα ντ’ άλλων;
Σημειώνεται ότι σύμφωνα με την έκθεση της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας (δημοσιοποιήθηκε 4/8/2025), σήμερα οι Πυροσβεστικοί Σταθμοί Υπαίθρου δεν λειτουργούν σε 24ωρη βάση, αλλά εργάζονται από τις 8:00 το πρωί μέχρι τις 7:00 το απόγευμα (καθημερινά). Στο ολιστικό σχέδιο (φάση Β) υπάρχουν μόνον 17 πυροσβεστικά οχήματα με διαστάσεις που δεν μπορούν να ελίσσονται και να διακινούνται εύκολα σε οικισμούς με στενούς δρόμους. Συνεπώς, παρόλο που το πρόβλημα κυρίως εντοπίζεται στην περιοχή ευθύνης της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, η εισήγηση είναι ο διαμελισμός του Τμήματος Δασών, το οποίο θεωρείται αποτελεσματικό, σύμφωνα με τον δρα Ξανθόπουλο, ο οποίος τα είπε έγκαιρα, αλλά ποιος τον άκουσε… Και οι εισηγήσεις του δείχνουν να μπορούν να υλοποιηθούν πιο γρήγορα και οικονομικά, απ’ ό,τι η πρόσφατη απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου.
