Της Ελένης Παπαδοπούλου
Με μια τυχαία αλλά ιδιαίτερα συμβολική σύμπτωση, η Διεθνής Ημέρα Ζώων βρίσκει τον κ. Μιχάλη Παπαδάκη, υπεύθυνο για την περισυλλογή και τη φροντίδα των αδέσποτων σκύλων της πόλης, λίγο πριν την αφυπηρέτησή του. Ο άνθρωπος που επί είκοσι χρόνια στάθηκε στο πλευρό των αδέσποτων της Λευκωσίας, φροντίζοντας και σώζοντας χιλιάδες σκυλιά, ετοιμάζεται την ερχόμενη εβδομάδα να αποχαιρετήσει επίσημα τη θέση του, αφήνοντας πίσω του μια σημαντική παρακαταθήκη ανθρωπιάς και προσφοράς.
Τα πρώτα βήματα
Η πορεία του στον Δήμο Λευκωσίας ξεκίνησε χωρίς επίσημο τίτλο και χωρίς σαφές αντικείμενο. Ένας απλός υπάλληλος, ο κ. Παπαδάκης βρέθηκε να στελεχώνει το νεοσύστατο τμήμα διαχείρισης κατοικίδιων και αδέσποτων σκύλων που αποφάσισε ο δήμος να δημιουργήσει γύρω στο 2005. Η αποστολή ήταν σαφής: να οργανωθεί η περισυλλογή ζώων, να εφαρμοστεί το μικροτσίπ στα κατοικίδια και να ξεκινήσει η έκδοση αδειών κατοχής ζώου συντροφιάς σε πιο συστηματικό επίπεδο. Μέχρι τότε δεν υπήρχε ειδικό τμήμα στον δήμο. Η διαχείριση γινόταν αποσπασματικά, και το μικρό καταφύγιο στο Καϊμακλί φιλοξενούσε προσωρινά τα αδέσποτα. Οι σκύλοι παρέμεναν εκεί για δεκαπέντε ημέρες. Αν στο διάστημα αυτό δεν εμφανιζόταν ιδιοκτήτης ή δεν βρισκόταν υιοθεσία, τότε οδηγούνταν στις κτηνιατρικές υπηρεσίες για ευθανασία. Ο ίδιος δεν μπορούσε να αποδεχθεί αυτή την πραγματικότητα. Από την πρώτη στιγμή, με τη βαθιά αγάπη που είχε πάντα για τα ζώα, προσπάθησε να βρει λύσεις. Ήλθε σε επαφή με φιλοζωικές οργανώσεις αλλά και με πολίτες που είχαν την ίδια έγνοια. «Στόχος μου ήταν να καταφέρω να αποκτήσω συνεργασίες, με τον κόσμο, με τους δημότες, για να μπορώ να αντεπεξέλθω σε αυτό το έργο. Πολλά σκυλιά βρήκαν καλά σπίτια και αυτός ήταν ο στόχος, γιατί το καταφύγιο ποτέ δεν είναι η ιδανική λύση», λέει σήμερα.
Από τα τηλέφωνα στο Facebook
Στην αρχή όλα γίνονταν με τηλεφωνήματα, ηλεκτρονικά μηνύματα και προσωπικές γνωριμίες. Δεν υπήρχαν μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Με τον καιρό, όμως, το Facebook έγινε πολύτιμος σύμμαχος. Μέσα από το προσωπικό του προφίλ, ο κ. Παπαδάκης προωθούσε ζώα προς υιοθεσία και έδινε ελπίδα σε εκατοντάδες αδέσποτα. Σιγά σιγά, η πρακτική της θανάτωσης εγκαταλείφθηκε. «Από το 2005, πιστεύω πως έχω πιάσει και φροντίσει περισσότερα από 3.000 σκυλιά», σημειώνει με συγκίνηση.
Η απρόβλεπτη καθημερινότητα
Μια τυπική μέρα ξεκινούσε στο γραφείο, με την καταγραφή και εξέταση παραπόνων πολιτών. Σκυλιά που γαβγίζουν ασταμάτητα, ζώα παραμελημένα ή κακοποιημένα, περιστατικά εγκατάλειψης. Προτεραιότητα είχαν πάντα τα πιο σοβαρά περιστατικά. Ακολούθως, περνούσε από το καταφύγιο για τις βασικές φροντίδες: τάισμα, καθαριότητα, περίπατο. Η συνέχεια περιλάμβανε κλήσεις για περισυλλογή αδέσποτων. Με προσοχή και εμπειρία, τα περισσότερα σκυλιά κατάφερνε να τα προσεγγίσει χωρίς παγίδες ή ειδικά εργαλεία. Ελέχγονταν για μικροτσίπ και αν δεν υπήρχε ιδιοκτήτης, μεταφέρονταν στο καταφύγιο και ξεκινούσε η διαδικασία προώθησης για υιοθεσία. «Η μέρα μου ήταν πάντα απρόβλεπτη· ποτέ δεν ήξερα πώς θα εξελιχθεί και τι ώρα θα τελείωνε. Πολλές φορές το ωράριο παρατεινόταν μέχρι αργά το βράδυ. Χρησιμοποιούσα ακόμη και το προσωπικό μου τηλέφωνο για να ανταποκρίνομαι σε όλα τα περιστατικά. Ήμουν διαθέσιμος 24 ώρες το 24ωρο, σε αργίες, γιορτές και διακοπές», θυμάται.
Οι δύσκολες εικόνες
Η καθημερινότητά του είχε και τη δύσκολή της πλευρά. Κακοποιημένα σκυλιά, δεμένα σε αυλές χωρίς φαγητό, ζώα με σοβαρά τραύματα. «Είναι μια δουλειά ψυχοφθόρα. Έβλεπα σκυλιά χτυπημένα ή αλυσοδεμένα για μέρες». Μια από τις πιο δύσκολες υποθέσεις ήταν η κατάσχεση 14 σκύλων από μια γυναίκα που παραδόξως ανήκε σε φιλοζωική οργάνωση. Τα ζώα ζούσαν σε άθλιες συνθήκες, με προβλήματα υγείας. Ο δήμος ανέλαβε τα έξοδα θεραπείας και, με τη βοήθεια οργανώσεων στην Αγγλία, όλα βρήκαν σπίτι. «Ίσως εκείνη να νόμιζε ότι έκανε καλό αλλά στην πραγματικότητα τα βασάνιζε».
Από το Καϊμακλί στην Κοκκινοτριμιθιά
Σημαντικός σταθμός στην πορεία του ήταν η μεταφορά του καταφυγίου στην Κοκκινοτριμιθιά, πριν από 13 χρόνια. Το νέο καταφύγιο αγοράστηκε από τον δήμο, ανακαινίστηκε και μεγάλωσε. Σήμερα φιλοξενεί πάνω από 100 σκυλιά, αν και είναι σχεδόν πάντα υπερπλήρες. «Ο κόσμος έχει πλέον μεγαλύτερη ευαισθησία και τηλεφωνεί άμεσα μόλις εντοπίσει ένα αδέσποτο. Είμαστε σε συνεχή ετοιμότητα, πολλές φορές σε συνεργασία με την Αστυνομία, την Πυροσβεστική ή τις δυνάμεις στα οδοφράγματα», τονίζει.
Πρόκληση η αλλαγή νοοτροπίας
«Όσο δύσκολη κι αν ήταν η περισυλλογή, το πιο απαιτητικό κομμάτι αποδείχθηκε η αλλαγή νοοτροπίας του κόσμου. Η ανάγκη για στειρώσεις, για τήρηση της νομοθεσίας περί μικροτσίπ, για υπεύθυνη ιδιοκτησία παραμένει μεγάλη. Για χρόνια, οι ανεξέλεγκτες γέννες και οι εγκαταλείψεις τροφοδοτούσαν το πρόβλημα. Ο δήμος, με επιμονή, έθεσε κανόνα: κάθε σκύλος που υιοθετείται από το καταφύγιο να είναι στειρωμένος. Ένα μέτρο που περιόρισε σημαντικά τις ανεπιθύμητες γέννες και που εφαρμόζουν σχεδόν όλες οι φιλοζωικές οργανώσεις και ιδιωτικά ή μη καταφύγια. «Ακόμα και σήμερα, πιστεύω ότι μόνο το 60% των ιδιοκτητών σκύλων είναι πραγματικά φιλόζωοι. Οι υπόλοιποι τα βλέπουν σαν αξεσουάρ ή ενδίδουν στην πίεση των παιδιών τους. Γι’ αυτό συναντούμε κακοποιημένα ή παραμελημένα ζώα».
Δήμος και πολίτες: μια σχέση συνεργασίας
Η επιτυχία αυτής της πορείας δεν οφείλεται μόνο στον ίδιο. Ο κ. Παπαδάκης τονίζει τη συμβολή των δημάρχων με τους οποίους συνεργάστηκε: «Ήταν ανοιχτά μυαλά, με διάθεση να βοηθήσουν. Ο δήμος έδωσε τα εφόδια και το πράσινο φως. Χωρίς αυτή τη στήριξη, τίποτα δεν θα είχε γίνει». Αλλά εξίσου σημαντική ήταν η συμβολή των πολιτών. «Χωρίς τη βοήθεια του κόσμου και των φιλοζωικών οργανώσεων δεν θα μπορούσα να ανταποκριθώ. Ακόμα κι αν ο δήμος δώσει όλα τα εφόδια, αν δεν υπάρχει συμμετοχή και υπευθυνότητα από τους δημότες, αποτέλεσμα δεν υπάρχει».
Το αποτύπωμα μιας πορείας
Μετά από σχεδόν δύο δεκαετίες, ο κύκλος κλείνει. Δύο νέοι υπάλληλοι έχουν ήδη ξεκινήσει να τον αντικαθιστούν. «Σε αυτή τη θέση, επειδή έχεις να κάνεις με ζωντανά πλάσματα, σου αφήνει μια ηθική ικανοποίηση. Χωρίς να θέλω να ακουστεί εγωιστικό, νιώθω πως έσωσα πολλά σκυλιά από τον θάνατο ή από δυσμενείς συνθήκες. Αυτό μου δίνει δύναμη». Παράλληλα, αναγνωρίζει τα λάθη και τις ελλείψεις. «Ίσως κάποιες φορές να μπορούσα να κάνω περισσότερα. Αλλά θέλω να πιστεύω ότι έκανα το καλύτερο δυνατό. Όταν έχεις να κάνεις με ζωντανά πλάσματα, κάθε προσπάθεια μετράει». Για τον ίδιο, η λύση δεν περιορίζεται στα καταφύγια. Χρειάζεται παγκύπρια πολιτική, με έμφαση στις κοινότητες και τις αγροτικές περιοχές, όπου το πρόβλημα είναι εντονότερο. «Ένα αποτελεσματικό πρόγραμμα στειρώσεων και η αυστηρή εφαρμογή του μικροτσίπ είναι τα δύο βασικά βήματα. Μόνο έτσι θα περιοριστεί το πρόβλημα σε βάθος χρόνου». Κλείνοντας, στέλνει το δικό του μήνυμα: «Αν έμαθα κάτι όλα αυτά τα χρόνια είναι ότι τίποτα δεν γίνεται μόνο από τον δήμο ή μόνο από τον υπάλληλο. Χρειάζεται συνεργασία. Και το πιο σημαντικό είναι να βλέπεις το αποτέλεσμα: ένα σκυλί που βρίσκει σπίτι, που παύει να πονά. Αυτό είναι η μεγαλύτερη ανταμοιβή».
