Μουδιασμένη ξύπνησε η Τουρκία - Άγνωστες οι προθέσεις του Ερντογάν

Μουδιασμένη ξύπνησε η Τουρκία την επόμενη μέρα των δημοτικών εκλογών, καθώς κανείς δεν τολμά να προβλέψει ποιες θα είναι οι επόμενες κινήσεις του Ταγίπ Ερντογάν μετά τον ηχηρό κλονισμό που δέχθηκε η πρωτοκαθεδρία του στην τοπική αυτοδιοίκηση. Παράλληλα, στους χώρους της αντιπολίτευσης και των αντιφρονούντων έχει μεν γεννηθεί μια καινούργια ελπίδα, αλλά δεν κυριαρχεί κλίμα θριάμβου.

Το ισλαμικό κίνημα χάνει την Άγκυρα και την Κωνσταντινούπολη μετά από το 1994, όταν είχε εκλεγεί δήμαρχός της ο Ταγίπ Ερντογάν, ενώ το ΑΚΡ, παρόλο που διατηρεί τη βασική του ισχύ και παραμένει αδιαφιλονίκητα το πρώτο κόμμα, χάνει τα μεγάλα αστικά κέντρα της δυτικής Τουρκίας και των παραλίων του Αιγαίου και της Μεσογείου, αναδεικνύοντας έτσι τις βαθιές κοινωνικές και ταξικές μεταλλάξεις που γίνονται στους κόλπους του.

Η νίκη του υποψηφίου της Εθνικής Συμμαχίας, Εκρέμ Ιμάμογλου, στην Κωνσταντινούπολη φαίνεται να γίνεται αποδεκτή από το ΑΚΡ, κυρίως ύστερα και από σχετική δήλωση του επικεφαλής του Ανώτατου Εκλογικού Συμβουλίου χθες, που επιβεβαίωσε ότι με καταμετρημένο σχεδόν το σύνολο των ψήφων η αντιπολίτευση προηγείται με διαφορά λίγων χιλιάδων ψήφων.

Το μεγάλο ερώτημα τώρα είναι κατά πόσον ο Τούρκος Πρόεδρος και το καθεστώς θα αφήσουν τους εκλεγμένους δημάρχους να ασκήσουν τις εξουσίες τους και να διαχειριστούν τους δήμους τους, ή αν θα ξεκινήσουν νομικές διαδικασίες με σκοπό την αποπομπή τους, ή ένας ακόμα «πόλεμος νεύρων» με μοχλό πίεσης την οικονομική βοήθεια του κράτους προς τους δήμους.

Μάθημα στο ΑΚΡ;

Σύμφωνα με τα χθεσινά αποτελέσματα, με καταμετρημένο το 99,81% των ψήφων, το ΑΚΡ σε όλη την Τουρκία καταγράφει ένα ποσοστό της τάξεως του 44,32% και επικράτησε σε 15 από τις 30 μητροπολιτικές πόλεις, ενώ η Συμμαχία του Λαού, δηλαδή του ΑΚΡ και του Κόμματος της Εθνικιστικής Δράσης (ΜΗΡ), καταγράφει ποσοστό της τάξεως του 51,63% σε όλη την Τουρκία. Η Εθνική Συμμαχία, δηλαδή το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) και το Καλό Κόμμα (ΙΡ), καταγράφει ποσοστό της τάξεως του 37,55%, που αν προστεθεί στη δύναμη του φιλοκουρδικού Κόμματος της Δημοκρατίας των Λαών (HDP) και του μικρού ισλαμικού κόμματος της Ευδαιμονίας πλησιάζει στο 45%.

Πάντως, τα ποσοστά αυτά δεν είναι ακριβή καθώς εξαρτώνται από τους υποψηφίους των συμμαχιών, δηλαδή στους δήμους που ο υποψήφιος της Συμμαχίας του Λαού ήταν από το ΑΚΡ εξελέγη μεν αλλά στα ποσοστά του συμπεριλαμβάνονται και τα ποσοστά του ΜΗΡ. Και αυτό ισχύει και για τα κόμματα της συμμαχίας της αντιπολίτευσης.
«Το ΑΚΡ διατηρεί αδιαφιλονίκητα την κυρίαρχη θέση στο πολιτικό σκηνικό, αλλά δείχνει και ότι έχει αρχίσει να φθείρεται σοβαρά πλέον ύστερα από 17 χρόνια εξουσίας, αλλά και ότι έχει μεταλλαχθεί σε ένα κόμμα των μικρομεσαίων και εργατικών τάξεων της Ανατολίας και της Μαύρης Θάλασσας, χάνοντας την απόχρωση ενός αστικού συντηρητικού, εκσυγχρονιστικού κόμματος των μεγάλων πόλεων που διατηρούσε πριν από λίγα χρόνια», είπε στον «Π» ένας έμπειρος Τούρκος αναλυτής που γνωρίζει εκ των έσω τις δυναμικές στον χώρο των ισλαμιστών.

«Δεν είναι τυχαίο ότι οι περιοχές που επικράτησε η αντιπολίτευση αντιπροσωπεύουν τα δυο τρίτα του τουρκικού ΑΕΠ», σημειώνει.

«Σε ορισμένους κόλπους των υποστηρικτών του ΑΚΡ υπήρχε μια αυξανόμενη δυσαρέσκεια απέναντι στο κόμμα και απέναντι στον τρόπο άσκησης εξουσίας από τους ανθρώπους του Προέδρου. Με ευκαιρία τις δημοτικές εκλογές, η δυσαρέσκεια εκφράστηκε, καθώς πολλοί νεοαστοί υποστηρικτές του ΑΚΡ θεώρησαν ότι είχαν την «πολυτέλεια» να δώσουν ένα μάθημα στην εξουσία, με την ελπίδα ότι το μήνυμά τους θα εισακουστεί και θα φέρει επιθυμητές αλλαγές. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι σε περίπτωση γενικών εκλογών οι ίδιοι ψηφοφόροι δεν θα ψήφιζαν πάλι ΑΚΡ και Ταγίπ Ερντογάν».

Ωστόσο, επισημαίνει το ίδιο πρόσωπο, αν στις επόμενες εκλογές υπάρχει ένα νέο κόμμα στον χώρο της συντηρητικής Δεξιάς με ένα αφήγημα που να ικανοποιεί τους συντηρητικούς αστούς, ο συσχετισμός δυνάμεων θα άλλαζε άρδην. Για τον λόγο αυτό άλλωστε η προοπτική δημιουργίας νέου κόμματος από τους βετεράνους του ΑΚΡ, όπως ο Αμπντουλαχ Γκιουλ και ο Αλί Μπαμπατζάν, αποτελεί και πάλι βασικό θέμα συζητήσεων στα δημοσιογραφικά και πολιτικά «πηγαδάκια» της Κωνσταντινούπολης.

Η αρχή του τέλους για το AKP;

«Εγώ ψήφισα ΑΚΡ πάλι, αλλά χαίρομαι που δεν κέρδισαν στις μεγάλες πόλεις. Ίσως αυτό αλλάξει κάτι, γιατί η αλήθεια είναι ότι τα τελευταία χρόνια δεν τα πήγαιναν και τόσο καλά», μας λέει ένας άνδρας που γυαλίζει παπούτσια στο Τακσίμ, τονίζοντας όμως ότι παραμένει πιστός στον Ταγίπ Ερντογάν.

«Η ζωή μου δεν θα αλλάξει τώρα που χάσαμε την Κωνσταντινούπολη και άλλες μεγάλες πόλεις. Δεν χαίρομαι, αλλά πιστεύω ότι η εξέλιξη αυτή μπορεί να αναγκάσει τις ηγεσίες του ΑΚΡ και τους ανθρώπους του Προέδρου να αλλάξουν τρόπο διακυβέρνησης. Ψήφισα πάλι ΑΚΡ, αλλά είχα πει στον εαυτό μου ότι θα ήταν η τελευταία φορά αν δεν αλλάξουν», λέει μια νεαρή μαντιλοφορούσα που δουλεύει σε ιδιωτική εταιρεία.

Η ζωή στην Κωνσταντινούπολη τη Δευτέρα το πρωί έμοιαζε κανονική και τίποτα δεν έδειχνε ότι η πόλη είχε «αλλάξει χέρια». Στα περίπτερα γύρω από τα Τακσίμ κυριαρχούσαν μεν οι φιλοκυβερνητικές εφημερίδες με θριαμβευτικούς τίτλους για τη διατήρηση της ισχύος του ΑΚΡ, αλλά στα πρόσωπα και στη συμπεριφορά των κατοίκων υπήρχε μια διακριτική αυτοσυγκράτηση.
«Είναι η αρχή του τέλους του Ερντογάν; Δεν είμαι σίγουρη, αλλά σίγουρα είναι ένα μεγάλο «χαστούκι» στο ΑΚΡ και ίσως είναι η αρχή μιας σοβαρής αντιπολίτευσης και μιας σταδιακής πτώσης του καθεστώτος Ερντογάν. Εγώ πάντως από χθες τη νύχτα έχω αρχίσει πάλι να ελπίζω ότι η Τουρκία μπορεί να γλυτώσει από τον Ερντογάν», μας λέει μια γυναίκα που ψήφισε τον Εκρέμ Ιμάμογλου.

«Ψήφισα CHP για πρώτη φορά στη ζωή μου και δεν το μετάνιωσα. Δεν είμαι σίγουρος ότι ο Ερντογάν θα αλλάξει, αλλά επιτέλους δέχτηκε ένα πλήγμα», μας λέει ένας Κούρδος μανάβης που ψήφιζε παραδοσιακά τα φιλοκουρδικά κόμματα. Οι Κούρδοι ψηφοφόροι στις μεγάλες πόλεις της δυτικής Τουρκίας έπαιξαν πολύ σημαντικό ρόλο στην επικράτηση της αντιπολίτευσης, καθώς το HDP είχε αποφασίσει να μην κατεβάσει δικούς του υποψηφίους και ώθησε τους υποστηρικτές του να ψηφίσουν τους υποψηφίους της αντιπολίτευσης.

Δύσκολες αποφάσεις για τον Ταγίπ

Η οικονομία ήταν ένας από τους βασικούς λόγους μετατόπισης ψήφων, αλλά όχι ο μόνος, καθώς ένα σημαντικό μέρος των ψηφοφόρων που αποφάσισαν να μην ψηφίσουν πάλι το ΑΚΡ έκρινε δυσμενώς τους υποψηφίους του κόμματος σε τοπικό επίπεδο.

Η οικονομία διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο κυρίως στις μεγάλες πόλεις όπου οι νεοαστοί υποστηρικτές του ΑΚΡ προσπάθησαν να στείλουν ένα μήνυμα ανάγκης ορθολογισμού και αλλαγών, εκτιμούν πολιτικοί αναλυτές με τους οποίους συνομίλησε χθες ο «Π».

Ο Τούρκος Πρόεδρος καλείται πλέον άμεσα να λάβει μέτρα για την οικονομία, κάτι που είπε και ο ίδιος στην ομιλία του τη νύχτα των εκλογών, ενώ οι πιέσεις στην τουρκική λίρα αυξήθηκαν οριακά χθες, καθώς οι αγορές θεώρησαν ότι το αποτέλεσμα δεν είναι το καλύτερο δυνατό για τη σταθερότητα της πολιτικής κατάστασης στη χώρα. Πάντως, παράγοντες των διεθνών αγορών σημειώνουν πως οι προσδοκίες ότι ο Ταγίπ Ερντογάν θα πάρει απαραίτητα μέτρα για μια σταδιακή βελτίωση του οικονομικού κλίματος παραμένουν σημαντικές, αλλά χωρίς να αφήνουν πολλά χρονικά περιθώρια στον Τούρκο Πρόεδρο.

Ωστόσο, με δεδομένη την κοινωνιολογική και ταξική μετατόπιση του ΑΚΡ, οποιαδήποτε μέτρα βελτίωσης του οικονομικού κλίματος θα πρέπει να είναι μέτρα δημοσιονομικής πειθαρχίας και λιτότητας που θα πλήξουν πρώτα από όλους τους βασικούς πλέον μικρομεσαίους υποστηρικτές του Τούρκου Προέδρου. Αυτό εκτιμούν οικονομικοί αναλυτές, που σημειώνουν ότι ο Ταγίπ Ερντογάν βρίσκεται αντιμέτωπος με εξαιρετικά δύσκολες αποφάσεις.

Αλληλένδετα με την οικονομία, ο Τούρκος Πρόεδρος καλείται να πάρει αποφάσεις που θα επηρεάσουν άμεσα το μέλλον των τουρκοαμερικανικών και ευρωτουρκικών σχέσεων, ενώ παράλληλα θα πρέπει να αποφασίσει για την πολιτική του στη Συρία. Έμπειροι αναλυτές θεωρούν ότι οι πιθανότητες ο Ταγίπ Ερντογάν να επιλέξει τον δρόμο της ομαλοποίησης, δεν είναι μεγάλες.