Της Ροδούλας Δημητριάδου*
Μετά από 20 και πλέον χρόνια, το φορολογικό σύστημα της Κύπρου βρίσκεται σε τροχιά μεταρρύθμισης. Οι προσδοκίες μεγάλες: οι πολίτες περιμένουν μία δικαιότερη κατανομή βαρών, μία μεταρρύθμιση που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της εποχής, να ενισχύει την ισότητα και τη διαφάνεια, να στηρίζει την ανάπτυξη.
Κι όμως, η δημόσια συζήτηση αποκαλύπτει ένα βαθύ χάσμα: από τη μία η πρόταση της κυβέρνησης η οποία φαίνεται να ιεραρχεί ως πρώτιστη προτεραιότητα τη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας της Κύπρου ως επιχειρηματικού κέντρου και από την άλλη οι πολίτες που αναμένουν απαντήσεις στα ζητήματα της καθημερινότητας τους.
Με τα δεδομένα που έχουμε σήμερα ενώπιον μας, το ερώτημα που τίθεται είναι ένα: ποιο είναι το πραγματικό αποτύπωμα της φορολογικής μεταρρύθμισης στην κοινωνία;
Οικονομική ανάπτυξη χωρίς αντίκρισμα
Η κυπριακή οικονομία τα τελευταία χρόνια εμφανίζει θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης.
Το δημόσιο χρέος αναμένεται να περιοριστεί κοντά στο 50% του ΑΕΠ έως το τέλος του 2025 – πολύ νωρίτερα από τους προηγούμενους στόχους – ενώ τα πρωτογενή πλεονάσματα παραμένουν υψηλά.
Τα στοιχεία αυτά επιβεβαιώνει και η αξιολόγηση της Κύπρου στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου 2025, όπου γίνεται αναφορά στην ισχυρή ανάπτυξη, τη μείωση του χρέους και την ύπαρξη πλεονασμάτων, δεδομένα που – σύμφωνα με τον Υπουργό Οικονομικών – «απελευθερώνουν οικονομικό δυναμικό για δαπάνες ανάπτυξης και άμυνας».
Παρά τα ευνοϊκά αυτά δεδομένα, η προτεινόμενη φορολογική μεταρρύθμιση δεν φαίνεται να αξιοποιεί αυτή τη δυναμική για να δημιουργήσει πραγματικό κοινωνικό όφελος. Η μεταρρύθμιση περιορίζεται σε αποσπασματικές και ανεπαρκείς ρυθμίσεις, χωρίς να δημιουργεί ένα όραμα για δίκαιη και βιώσιμη ανάπτυξη.
Συγκεκριμένα, τα κύρια προβληματικά σημεία που εντοπίζονται είναι:
- Η αύξηση του φορολογικού εισοδήματος κατά μόλις €1.000, η οποία δεν ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες των πολιτών, ειδικά σε μία περίοδο που ο πληθωρισμός έχει συρρικνώσει την αγοραστική τους δύναμη.
- Η διατήρηση της έμμεσης φορολογίας σε υψηλά επίπεδα συγκριτικά με την άμεση φορολογία, με αποτέλεσμα να επιβαρύνονται δυσανάλογα οι χαμηλότερα εισοδηματικά ομάδες.
- Η απουσία στοχευμένων κοινωνικών αντισταθμιστικών μέτρων που θα μπορούσαν να ανακουφίσουν τα νοικοκυριά από το διαρκώς αυξανόμενο κόστος ζωής.
- Η έλλειψη ουσιαστικών εργαλείων για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, που στερεί πολύτιμους πόρους από το κράτος.
Έτσι, η μεταρρύθμιση μοιάζει να παραμένει εγκλωβισμένη στη λογική της διατήρησης της Κύπρου ως διεθνούς επιχειρηματικού κέντρου, χωρίς όμως ουσία και χωρίς να απαντά στα καίρια ζητήματα που τίθενται.
Αντί να αποτελέσει εργαλείο που θα γεφυρώσει το κοινωνικό χάσμα, κινδυνεύει να παγιωθεί ένα πλαίσιο που διατηρεί τις υπάρχουσες ανισότητες και αφήνει απέξω όσους χρειάζονται να επωφεληθούν ουσιαστικά από τη μεταρρύθμιση.
Η θέση του Volt
Και ενώ η κυβέρνηση παρουσιάζει ως «τολμηρή» μία μεταρρύθμιση με ημίμετρα και λογιστικές προσαρμογές, το Volt Κύπρου μελετώντας τα δεδομένα προχώρησε στην κατάθεση μίας ολοκληρωμένης πρότασης με άξονα τη δικαιοσύνη και την ουσιαστική ανακούφιση των πολιτών.
Πρότεινε λύσεις που ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες των χαμηλά και μεσαία αμειβόμενων, των νέων οικογενειών, αλλά και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων που αποτελούν την ραχοκοκαλιά της οικονομίας.
ΟΙ βασικές εισηγήσεις του Volt αφορούν:
1. Αύξηση του αφορολόγητου στις €24.000 – και όχι στις €20.500 που περιορίζεται η κυβερνητική πρόταση, δίνοντας απλώς την ψευδαίσθηση ελάφρυνσης.
2. Αναπροσαρμογή όλων των φορολογικών κλιμάκων κατά 33%, (με εξαίρεση την πρώτη κλίμακα που αυξάνεται λιγότερο) ποσοστό χαμηλότερο από τον σωρευτικό πληθωρισμό της περιόδου 2002 – 2024 (49%). Μία αλλαγή που εξασφαλίζει πραγματική φορολογική ανάσα σε όσους πλήρωσαν δυσανάλογο κόστος τα τελευταία χρόνια.
3. Στήριξη των πολιτών με εισοδήματα κάτω από €19.500, που δεν φορολογούνται αλλά υφίστανται το μεγαλύτερο βάρος της ακρίβειας. Τέτοια μέτρα είναι η διεύρυνση των αγαθών και υπηρεσιών που υπάγονται σε χαμηλό ΦΠΑ 5% και 9%, καθώς και η μονιμοποίηση του μηδενικού ΦΠΑ σε βασικά είδη και επέκταση του σε σχολικά είδη.
Κεντρικό σημείο της πρότασης του Volt αποτελεί και η στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Μέσω διαφοροποιημένης φορολογικής μεταχείρισης σε σχέση με τις μεγάλες εταιρείες, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις θα αποκτήσουν το κίνητρο να επενδύσουν, να καινοτομήσουν και να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας. Με αυτό τον τρόπο η οικονομία θα γίνει πιο ανθεκτική, πιο δίκαιη και ταυτόχρονα παραγωγική. Η στήριξη των μικρομεσαίων αποτελεί μία στρατηγική επιλογή για τη βιώσιμη ανάπτυξη της χώρας.
Δίκαιη φορολογία για όλους
Η Κύπρος έχει σήμερα τα μέσα και τη δυνατότητα να σχεδιάσει ένα δίκαιο φορολογικό σύστημα, με πραγματικό κοινωνικό αντίκρισμα. Ένα σύστημα που θα συμβάλει στην οικοδόμηση μίας βιώσιμης και ανθεκτικής οικονομίας, θα μειώνει τις ανισότητες και θα ενισχύει την κοινωνική συνοχή.
Δύο δεκαετίες μετά την τελευταία μεταρρύθμιση και με τα οικονομικά δεδομένα να έχουν αλλάξει ριζικά, η ανάγκη για ουσιαστικές αλλαγές είναι πιο επιτακτική από ποτέ.
Η νέα φορολογική πολιτική χρειάζεται να στηριχθεί στις βασικές αρχές της καλής φορολογίας: αποτελεσματικότητα, ισότητα, διαφάνεια, απλοποίηση, επάρκεια και ελαστικότητα.
Αν ωστόσο, η μεταρρύθμιση δεν τολμήσει να αγγίξει τις πραγματικές ανάγκες των πολιτών και να προσφέρει απτές λύσεις, τότε η κυβέρνηση θα έχει αποτύχει στο βασικό σκοπό της μεταρρύθμισης : να δημιουργήσει ένα φορολογικό σύστημα που να υπηρετεί την κοινωνία.
* Μέλος του Volt Κύπρου και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Volt Europa
