Για τη συνθήκη στρατηγικής συνεργασίας που υπέγραψαν την περασμένη Παρασκευή στο Κρεμλίνο οι πρόεδροι του Ιράν και της Ρωσίας μίλησε στο politis.com.cy η πολιτική αναλύτρια με ειδίκευση στα θέματα της Μέσης Ανατολής, Ευανθία Κουλουριώτη, προχωρώντας σε μια ανάγνωση της κατάστασης στη Μέση Ανατολή μέσα από την ιρανική οπτική.
"Ενώ τα μάτια του κόσμου" ανέφερε, "ήταν στραμμένα στη Γάζα και τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός μετά από περίπου 460 ημέρες πολέμου, ο Ιρανός Πρόεδρος Μασούντ Πεζεσκιάν μετέβη στη Μόσχα για να υπογράψει μια συμφωνία στρατηγικής εταιρικής σχέσης μεταξύ των δύο χωρών, τρεις ημέρες πριν φτάσει ο Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο. Μετά από χρόνια διαπραγματεύσεων μεταξύ δύο χωρών που τα συνδέουν κοινά συμφέροντα και κοινοί εχθροί, υπογράφτηκε η Συνολική Στρατηγική Συμφωνία Εταιρικής Σχέσης μεταξύ Μόσχας και Τεχεράνης". Πρόσθεσε δε ότι "παρά τη συμφωνία αυτή, τα χαμόγελα στα πρόσωπα τόσο του Πεζεσκιάν όσο και του Πούτιν κρύβουν μια πιο περίπλοκη πραγματικότητα".
Επεσήμανε ότι "η Τεχεράνη αύξησε τη στρατιωτική της συνεργασία με τη Μόσχα από την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Επιπλέον, ο συριακός φάκελος και η εταιρική σχέση των δύο χωρών για την προστασία του Άσαντ και του καθεστώτος του ήταν καθοριστικής σημασίας για την προώθηση αυτής της προσέγγισης. Ωστόσο, παρά τα κοινά αυτά συμφέροντα, δεν φαίνεται ότι πρόκειται για μια αποφασιστική στρατηγική συμμαχία. Κάτω από την επιφάνεια, υπάρχουν μεγαλύτερες και πιο έντονες διαφωνίες μεταξύ των σημερινών συμμάχων και των χθεσινών εχθρών".
Διαφωνίες εντός Ιράν
Ακολούθως είπε ότι "τα ιρανικά μέσα ενημέρωσης δεν κρύβουν την έκταση των διαφωνιών που υπάρχουν μεταξύ συντηρητικών και μεταρρυθμιστών στο Ιράν σχετικά με τις σχέσεις με τη Ρωσία". Μεγάλη μερίδα κυβερνητικών αξιωματούχων της κυβέρνησης Πεζεσκιάν, όπως είπε, απορρίπτει την προσέγγιση με τη Ρωσία και προτιμά τις σχέσεις με τη Δύση, ενώ οι συντηρητικοί θεωρούν τη Δύση ως εχθρό και πιστεύουν ότι η προσέγγιση με τη Μόσχα είναι ο φυσικός δρόμος μέσα στο γεωστρατηγικό τοπίο που ταιριάζει περισσότερο στην Τεχεράνη. "Ο ανώτατος θρησκευτικός ηγέτης Αλί Χοσεϊνί Χαμενεΐ", συμπλήρωσε, "φαίνεται ότι ήταν το καθοριστικό πρόσωπο σε αυτό το θέμα. Έδωσε το πράσινο φως για την υπογραφή της συμφωνίας με τη Μόσχα, ενώ ταυτόχρονα επέτρεψε την επιστροφή στις διαπραγματεύσεις με τη Δύση".
Στη συνέχεια η κ. Κουλουριώτη εξέφρασε την εκτίμηση ότι ουσιαστικά η σημερινή συμφωνία δεν θα φέρει κάτι νέο. "Η συνεργασία στον ενεργειακό τομέα μεταξύ των δύο χωρών", είπε, "είναι συνεχής και η στρατιωτική τεχνολογική συνεργασία υπάρχει τις τελευταίες δύο δεκαετίες". Η καινοτομία σε αυτή τη συμφωνία, τόνισε, έγκειται στη συνεργασία μεταξύ του ρωσικού και του ιρανικού καθεστώτος για την καταστολή λαϊκών διαμαρτυριών στο εσωτερικό. "Ωστόσο", υπογράμμισε, "αυτή η συμφωνία δεν επιλύει ζητήματα όπως το ρωσικό σύστημα S-400, το οποίο η Τεχεράνη ζητά εδώ και χρόνια χωρίς να έχει πάρει το πράσινο φως από τη Ρωσία". Αυτή η συμφωνία, ανέφερε, δεν θα διορθώσει την αρνητική ατμόσφαιρα στα ιρανικά μέσα ενημέρωσης ή στο ιρανικό Υπουργείο Εξωτερικών μετά τις πρόσφατες εξελίξεις στη Δαμασκό, ιδίως αν ληφθεί υπόψη η ευθύνη που επιρρίπτεται στη Ρωσία για την πτώση του Άσαντ λόγω της άρνησής της να παράσχει στους Ιρανούς κάλυψη για τη μεταφορά δυνάμεων και όπλων.
"Τελικά", σημείωσε, "ο πραγματικός λόγος για το Ιράν να υπογράψει αυτή τη συμφωνία σήμερα είναι ως προληπτικό μέτρο πριν από την επιστροφή του Τραμπ στον Λευκό Οίκο και μια προσπάθεια να φανεί συνεκτικό στο εσωτερικό και σε περιφερειακό επίπεδο μετά τις απώλειες της Τεχεράνης στην περιοχή".
Για τη Ρωσία, τόνισε, είναι απλώς ένα βήμα βασισμένο σε πρωτόκολλο και τίποτα περισσότερο.
Τα λάθη της Τεχεράνης
Ακολούθως η κ. Κουλουριώτη υποστήριξε πως φαίνεται ότι η Τεχεράνη δεν έχει χαράξει έναν ξεκάθαρο στρατηγικό δρόμο για τα επόμενα βήματά της. "Οι Ιρανοί", όπως είπε, "εξακολουθούν να βρίσκονται σε κατάσταση σοκ το οποίο έχει κυριεύσει τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων μετά τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου 2023", επισημαίνοντας ότι αυτή την περίοδο έγιναν πολλά λάθη και αρκετοί λανθασμένοι υπολογισμοί για πολλά γεγονότα σε διαφορετικές περιοχές.
Πρόσθεσε δε ότι η ιρανική ηγεσία δεν φαίνεται να έχει αποφασίσει ποια είναι τα σχέδιά της για να αντιμετωπίσει τις νέες μεταβλητές στην περιοχή. "Για παράδειγμα", δήλωσε, "η Τεχεράνη διατήρησε τις εντολές της προς την πολιτοφυλακή Χούτι να συνεχίσει να στοχεύει ισραηλινά εδάφη ενώ απαιτεί από τις φιλοϊρανικές ιρακινές πολιτοφυλακές να σταματήσουν τις επιθέσεις τους". Στο Ιράκ, συμπλήρωσε, η πλειονότητα των πολιτικών κομμάτων, πολλά από τα οποία θεωρούνται υπέρ του Ιράν, επέλεξαν την περιφερειακή ουδετερότητα, με στόχο να εξαλείψουν κάθε πρόσχημα για στρατιωτικά πλήγματα από το Ισραήλ και τις ΗΠΑ και οικονομικές κυρώσεις κατά του Ιράκ, διαλύοντας πολιτοφυλακές και περιορίζοντας τα όπλα στο ιρακινό κράτος. Ωστόσο, σημείωσε, "η Τεχεράνη απέρριψε αυτήν την στάση κατά την πρόσφατη επίσκεψη του Ιρακινού πρωθυπουργού, δείχνοντας ότι οι διαμορφωτές της ιρανικής πολιτικής εξακολουθούν να στερούνται συνεκτικής στρατηγικής και λαμβάνουν ad-hoc αποφάσεις βασισμένες στα τρέχοντα γεγονότα χωρίς εκ των προτέρων σχεδιασμό".
Χεζμπολάχ
Η κ. Κουλουριώτη ανέφερε ότι "όποιος παρακολουθεί τον λεγόμενο άξονα της αντίστασης από την έναρξή του, γνωρίζει ότι η Χεζμπολάχ είναι ο ακρογωνιαίος λίθος αυτού του άξονα που διαχειρίζεται η Τεχεράνη. Όπως λένε στη Μέση Ανατολή, ο Λίβανος είναι ο καθρέφτης αυτής της περίπλοκης και ευαίσθητης περιοχής".
Εξέφρασε δε την εκτίμηση "ότι για να κατανοήσουμε την επόμενη κίνηση της Τεχεράνης στο επόμενο στάδιο, πρέπει να παρακολουθήσουμε τον χειρισμό της Χεζμπολάχ στις εσωτερικές εξελίξεις. Σήμερα, με τον στρατηγό Τζόζεφ Αούν να αναλαμβάνει την προεδρία του Λιβάνου και τον δικαστή Ναουάφ Σαλάμ να αναλαμβάνει την πρωθυπουργία, η Χεζμπολάχ βρίσκεται αντιμέτωπη με τρία καυτά ζητήματα. Το πρώτο αφορά τον σχηματισμό της λιβανικής κυβέρνησης, το δεύτερο τον φάκελο κατάπαυσης του πυρός στα σύνορα Λιβάνου και Ισραήλ και το τρίτο τα όπλα της Χεζμπολάχ βόρεια του ποταμού Λιτάνι".
Τόνισε δε ότι "με βάση τον τρόπο με τον οποίο η Χεζμπολάχ αντιμετωπίζει αυτά τα τρία ευαίσθητα ζητήματα, μπορούμε, ως παρατηρητές, να προβλέψουμε τον δρόμο που μπορεί να ακολουθήσει η Τεχεράνη στην αντιμετώπιση δύο σημαντικών φακέλων, ο πρώτος είναι το πυρηνικό πρόγραμμα και ο δεύτερος η περιφερειακή επιρροή".
Όσον αφορά τη Χεζμπολάχ, σημείωσε, το πρωταρχικό ζήτημα είναι η κατάπαυση του πυρός και η εφαρμογή της απόφασης 1701 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. "Εάν η πολιτοφυλακή", σημείωσε, "τηρήσει αυτή τη συμφωνία, αποσύροντας τις δυνάμεις της βόρεια του ποταμού Λιτάνι, θα ήταν ένα θετικό βήμα για την αποκλιμάκωση της έντασης στον Λίβανο. Αυτό θα μπορούσε να σηματοδοτήσει μια απόφαση του Ιράν να αποφύγει την περιφερειακή κλιμάκωση και να συμμετάσχει σε διαπραγματεύσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αντίθετα, εάν η πολιτοφυλακή επιλέξει να επιβραδύνει την απόσυρση των δυνάμεών της από τα νότια του ποταμού Λιτάνι, αυτό θα υποδεικνύει μια ιρανική στρατηγική για τη διατήρηση των εντάσεων κατά μήκος των λιβανο-ισραηλινών συνόρων ως διαπραγματευτικό στοιχείο στις διαπραγματεύσεις με την Ουάσιγκτον".
Ο δεύτερος φάκελος, ανέφερε η Κουλουριώτη, είναι αυτός της νέας λιβανικής κυβέρνησης. "Η πολιτοφυλακή", είπε, "έχει δύο επιλογές: η πρώτη είναι να συμμετάσχει στο σχηματισμό της νέας κυβέρνησης αθόρυβα και χωρίς εμπόδια, αποδεχόμενη ότι έχασε τη στρατιωτική μάχη, προσπαθώντας ωστόσο να μη χάσει και σε πολιτικό επίπεδο. Σε αυτή την περίπτωση η πολιτοφυλακή θα επικεντρωθεί σε μια προσπάθεια στρατιωτικής και πολιτικής αναδιοργάνωσης και στην υποστήριξη του φακέλου ανασυγκρότησης, γεγονός που θα μειώσει την ένταση μεταξύ των ψηφοφόρων της που υπέστησαν μεγάλη ζημιά κατά τον τελευταίο πόλεμο. Από την άλλη, αυτή η επιλογή της Χεζμπολάχ μεταφράζεται ως επιθυμία του Ιράν να επικεντρωθεί στην εσωτερική κατάσταση στο παρόν στάδιο και να επιλύσει το ζήτημα των διαπραγματεύσεων με τις ΗΠΑ και τη Δύση, και μεταξύ των δεσμεύσεων που θα παράσχει η Τεχεράνη θα είναι η εγκατάλειψη των πολιτοφυλακών και η απώλεια περιφερειακής επιρροής".
Η δεύτερη επιλογή για τη Χεζμπολάχ, τόνισε η κ. Κουλουριώτη, "είναι να θέσει εμπόδια στον σχηματισμό μιας νέας κυβέρνησης, και εάν σχηματιστεί, να την υπονομεύσει στο εσωτερικό. Παράλληλα, η πολιτοφυλακή θα προσπαθήσει να αναδιοργανώσει τις στρατιωτικές της ικανότητες, απειλώντας ότι οποιαδήποτε μέτρα ληφθούν από το λιβανέζικο κράτος που επηρεάζουν την επιρροή της στο δικαστικό σώμα, τους μαχητές της, τα όπλα και τις εγκαταστάσεις αποθήκευσης τους θα είναι η σπίθα για έναν νέο εμφύλιο πόλεμο. Αυτό το σενάριο, το οποίο αποτελεί προετοιμασία για ένα εσωτερικό πραξικόπημα, θα αντανακλά την απόφαση του Ιράν να απορρίψει την απώλεια της περιφερειακής του επιρροής και να αρνηθεί να κάνει παραχωρήσεις στις διαπραγματεύσεις με την Ουάσιγκτον, εκτός εάν η συμφωνία ταιριάζει στις φιλοδοξίες της ως μεγάλου κράτους της Μέσης Ανατολής".
Ο τρίτος φάκελος αφορά τα όπλα της Χεζμπολάχ βόρεια του ποταμού Λιτάνι, ανέφερε η κ. Κουλουριώτη. Σημείωσε δε ότι ο γενικός γραμματέας της Χεζμπολάχ Ναΐμ Κασέμ, κατά την πρόσφατη ομιλία επανέλαβε ότι η συμφωνία κατάπαυσης του πυρός και το ψήφισμα 1701 του ΟΗΕ δεν περιλαμβάνει τα όπλα της Χεζμπολάχ βόρεια του ποταμού Λιτάνι. "Ως εκ τούτου", ανεφερε, "η πολιτοφυλακή εξακολουθεί να προσκολλάται σε αυτά τα όπλα, αλλά φαίνεται ότι ο Πρόεδρος του Λιβάνου Τζόζεφ Αούν μπορεί να αναγκαστεί να λάβει μια κρίσιμη απόφαση, όπως ανέφερε ο ίδιος στην ομιλία του μετά την ορκωμοσία στο κοινοβούλιο του, όταν τόνισε την ανάγκη περιορισμού των όπλων στο λιβανικό κράτος και ότι ο στρατός είναι υπεύθυνος για την προστασία των συνόρων. Ως εκ τούτου, η Χεζμπολάχ θα έχει δύο επιλογές: είτε να παραδώσει τα όπλα της και να διαπραγματευτεί μια εσωτερική συμφωνία στο πλαίσιο της λεγόμενης αμυντικής στρατηγικής, που σημαίνει ότι το Ιράν συμφωνεί να χάσει τη Χεζμπολάχ ως το πιο σημαντικό χαρτί για την επιρροή της στη Μέση Ανατολή, είτε η Χεζμπολάχ θα απορρίψει μια τέτοια κίνηση και έτσι είτε θα κατευθυνθούμε προς μια στρατιωτική αντιπαράθεση μεταξύ της πολιτοφυλακής και του λιβανικού στρατού, είτε η Χεζμπολάχ θα ανοίξει έναν νέο πόλεμο στο βόρειο Ισραήλ. Και στις δύο περιπτώσεις, θα σημαίνει ότι το Ιράν εξακολουθεί να αρνείται να αποδεχθεί την ήττα του στην περιοχή και επιδιώκει την κλιμάκωση αναζητώντας μια πυρηνική συμφωνία στα πυρηνικά στα δικά του μέτρα".
Τα διλήμματα του Ιράν
Η κ. Κουλουριώτη ανέφερε ότι "το Ιράν σήμερα βιώνει τη χειρότερη περίοδο του από τον πόλεμο με το καθεστώς του Σαντάμ Χουσεΐν, τόσο εσωτερικά όσο και περιφερειακά. Ενώ ο Χαμενεΐ προσπαθεί να διατηρήσει, έστω και εν μέρει, τα επιτεύγματα που έχει σημειώσει κατά τη διάρκεια της ηγεσίας του στο ιρανικό κράτος τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, φαίνεται ότι οι περιφερειακές αλλαγές είναι πέρα από τη στρατηγική του υπομονή. Η απόφαση μετά τον πρώτο πόλεμο του Κόλπου ήταν να αποφευχθεί ένας άμεσος πόλεμος μεταξύ του Ιράν και οποιασδήποτε άλλης χώρας, και η προτεραιότητα αυτού του καθεστώτος ήταν πάντα η επιβίωση στο τιμόνι του ιρανικού κράτους, ακόμα κι αν ήταν σε βάρος του πυρηνικού του προγράμματος ή της περιφερειακής του επιρροής".
Ως εκ τούτου, συμπλήρωσε, "ο Χαμενεΐ σήμερα βρίσκεται αντιμέτωπος με κρίσιμες επιλογές. Βρίσκεται μεταξύ της υιοθέτησης της απόφασης για κλιμάκωση για την επίτευξη συμφωνίας με καλύτερους όρους, που είναι ένα επικίνδυνο βήμα, και μεταξύ της ηρεμίας, της διαπραγμάτευσης και της αποδοχής μιας κακής συμφωνίας με επιπτώσεις στο εσωτερικό του Ιράν. Υπάρχει και μια τρίτη επιλογή που είναι η λήψη της τρελής απόφασης να πάει το Ιράν σε πόλεμο για να ανατρέψει το τραπέζι των διαπραγματεύσεων, με την ελπίδα να επιβάλει τις θέσεις του χωρίς παραχωρήσεις".
Τέλος, επεσήμανε ότι το σκηνικό στη Μέση Ανατολή σήμερα είναι ήρεμο, περιμένοντας τον Τραμπ. Διερωτήθηκε δε "αν είναι η ηρεμία του ηττημένου ή η ηρεμία πριν την καταιγίδα".
