Το τέλος κάθε χρονιάς και η θετική προοπτική που ανοίγει η έλευση του νέου έτους προσφέρονται για έναν απολογισμό των όσων έγιναν το τελευταίο χρόνο, τόσο σε προσωπικό επίπεδο όσο και ευρύτερα, σε επαγγελματικό, κοινωνικό, εθνικό, αλλά και για να θέσουμε στόχους, να προγραμματίσουμε τις επόμενες κινήσεις μας. Εστιάζοντας στην κυπριακή οικονομία μπορούμε να πούμε ότι η χρονιά που φεύγει ήτανε μία χρονιά που ανέδειξε τη σημασία των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.
Η μεγάλη εικόνα για την κυπριακή οικονομία είναι θετική -αυτό λένε οι αριθμοί και δείκτες και πρέπει να θέλουμε οι αριθμοί να είναι θετικοί, να ευημερούν- αλλά αποτελεί κοινή διαπίστωση ότι δεν απολαμβάνουν όλοι οι κάτοικοι της Κύπρου τα αποτελέσματα αυτής της θετικής πορείας. Η τελευταία έρευνα της χρονιάς, το Βαρόμετρο της Cypronetwork για τον Δεκέμβριο του 2024, έδειξε ότι τα ζητήματα που απασχολούν περισσότερο τους πολίτες είναι: η ακρίβεια (63%), η οικονομία (45%). Συνεπώς χρειάζονται περισσότερες κινήσεις ώστε μεγαλύτερα τμήματα του πληθυσμού να νιώσουν στην καθημερινότητά τους την ανθεκτικότητα και τη δυναμική της κυπριακής οικονομίας. Αυτό απαιτεί πολλά περισσότερα πράγματα από μέτρα στήριξης των εισοδημάτων από το κράτος. Η κοινωνική στήριξη πρέπει να υπάρχει και να εστιάζει κυρίως σε όλους εκείνους που για διάφορους λόγους βρίσκονται στα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα. Όλοι πρέπει να έχουν τη δυνατότητα αξιοπρεπούς διαβίωσης και όλοι πρέπει να έχουν τη δυνατότητα και τις ευκαιρίες να προοδεύσουν και να ευημερήσουν. Το κλειδί είναι η αύξηση της παραγωγικότητας της κυπριακής οικονομίας και η κατάλληλη αμοιβή όλων των συντελεστών της παραγωγικής διαδικασίας. Πώς επιτυγχάνεται αυτό; Με περισσότερες παραγωγικές επενδύσεις από το κράτος και τις επιχειρήσεις και ενίσχυση των εργαζομένων με τις κατάλληλες δεξιότητες. Πριν φτάσουμε όμως στη διατύπωση προτάσεων πολιτικής, αυτό που λείπει σήμερα στην Κύπρο είναι να αναδειχτεί στη δημόσια συζήτηση η σημασία της ενίσχυσης της παραγωγικότητας της κυπριακής οικονομίας και να απεγκλωβιστούμε από τη λογική των κρατικών μέτρων στήριξης των εισοδημάτων.
Η αύξηση της παραγωγικότητας της κυπριακής οικονομίας απαιτεί και την ουσιαστική συμμετοχή του κράτους τόσο σε επίπεδο χρηματοδότησης όσο κυρίως σε ό,τι αφορά την απόδοση της κρατικής μηχανής. Οι διαθέσιμοι δημόσιοι πόροι είναι πεπερασμένοι και κάθε ευρώ πρέπει να αξιοποιείται σωστά και στον κατάλληλο χρόνο. Μέρος, λοιπόν, της διαδικασίας της αύξησης της παραγωγικότητας είναι και η εξάλειψη των φαινομένων αδυναμίας ολοκλήρωσης έργων υποδομής. Αν λειτουργούσε σήμερα ο τερματικός σταθμός υποδοχής φυσικού αερίου στο Βασιλικό η συζήτηση τόσο για την ακρίβεια όσο και για την παραγωγικότητα των επιχειρήσεων θα ήταν πολύ διαφορετική.
Οι προβλέψεις για το 2025
Σύμμαχος σε αυτό το έντονο μεταρρυθμιστικό ράλι που έχει ανάγκη η κυπριακή οικονομία είναι οι θετικές επιδόσεις, όπως καταγράφονται σε δείκτες και προβλέψεις. Η συγκυρία, τώρα που τα πράγματα πάνε καλά και δεν χρειάζεται να συζητάμε υπό την πίεση μιας κρίσης, προσφέρεται για τομές.
Η κυπριακή οικονομία αναμένεται να συνεχίσει την ανοδική της πορεία και το 2025, σύμφωνα με τις προβλέψεις διεθνών οργανισμών και του Υπουργείου Οικονομικών. Παρά τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η παγκόσμια οικονομία, η Κύπρος φαίνεται να διατηρεί μια σταθερή αναπτυξιακή τροχιά.
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπουν ανάπτυξη 2,8% για το 2025, ενώ το κυπριακό Υπουργείο Οικονομικών είναι ακόμη πιο αισιόδοξο, εκτιμώντας ότι η ανάπτυξη θα φτάσει το 3,1%. Το Κέντρο Οικονομικών Ερευνών του Πανεπιστημίου Κύπρου προβλέπει ακόμη υψηλότερη ανάπτυξη, στο 3,3%.
Η οικονομική ανάπτυξη αναμένεται να υποστηριχθεί από διάφορους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων των αυξημένων εισοδημάτων, των άμεσων ξένων επενδύσεων και των εισροών από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της ΕΕ. Η αύξηση των πραγματικών εισοδημάτων αναμένεται να τονώσει την ιδιωτική κατανάλωση, ενισχύοντας την εγχώρια ζήτηση. Στο σημείο αυτό πρέπει να γίνει μία διευκρίνιση. Πώς γίνεται να αυξάνονται τα εισοδήματα και η πλειονότητα του κόσμου να θεωρεί την ακρίβεια το νούμερο ένα πρόβλημά του; Θα πρέπει να αναλυθεί η επίπτωση της καλοδεχούμενης προσέλκυσης υψηλόβαθμων εργαζομένων υψηλής ειδίκευσης. Στη Στατιστική Υπηρεσία και στο Υπουργείο Οικονομικών θα πρέπει να ξαναδούν τα νούμερα για να απαντηθεί αυτή η αντίφαση μεταξύ της εμφάνισης αυξήσεων στους μισθούς και δυσκολίας των νοικοκυριών της μεσαίας τάξης να βγάλουν τον μήνα.
Στο μέτωπο της απασχόλησης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει περαιτέρω μείωση της ανεργίας, με το ποσοστό να εκτιμάται στο 4,7% για το 2025. Αυτή η βελτίωση στην αγορά εργασίας αναμένεται να συμβάλει στην ενίσχυση της εγχώριας ζήτησης και στη στήριξη της οικονομικής ανάπτυξης.
Τα δημοσιονομικά στοιχεία της Κύπρου παρουσιάζουν επίσης θετική εικόνα. Το ΔΝΤ προβλέπει δημοσιονομικό πλεόνασμα 2,5% του ΑΕΠ, ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ακόμη υψηλότερο πλεόνασμα, στο 2,7% του ΑΕΠ. Το δημόσιο χρέος αναμένεται να συνεχίσει την πτωτική του πορεία, με το ΔΝΤ να προβλέπει μείωση στο 65,7% του ΑΕΠ και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εκτιμά ακόμη χαμηλότερο ποσοστό, στο 61,4% του ΑΕΠ.
Μην ξεχνάμε τις προκλήσεις
Ωστόσο, παρά τις θετικές προοπτικές, η κυπριακή οικονομία αντιμετωπίζει και ορισμένες προκλήσεις. Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών αναμένεται να παραμείνει υψηλό, με το ΔΝΤ να προβλέπει έλλειμμα 10,2% του ΑΕΠ και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εκτιμά έλλειμμα 8,4% του ΑΕΠ.
Επιπλέον, υπάρχουν εξωτερικοί κίνδυνοι που θα μπορούσαν να επηρεάσουν αρνητικά την οικονομική πορεία της Κύπρου. Αυτοί περιλαμβάνουν πιθανή ύφεση σε βασικές αγορές τουρισμού, γεωπολιτικές εντάσεις στην περιοχή και ενδεχόμενες καθυστερήσεις στην υλοποίηση επενδύσεων και μεταρρυθμίσεων του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Μακροπρόθεσμα, η κλιματική αλλαγή αποτελεί επίσης σημαντικό κίνδυνο για την οικονομία.
Συνοψίζοντας, παρά τις προκλήσεις, οι προβλέψεις για την κυπριακή οικονομία το 2025 είναι γενικά θετικές, με σταθερή ανάπτυξη, ελεγχόμενο πληθωρισμό και βελτίωση των δημοσιονομικών δεικτών. Ωστόσο, η προσοχή θα πρέπει να παραμείνει στην αντιμετώπιση των υφιστάμενων και μελλοντικών προκλήσεων για τη διατήρηση της οικονομικής ανθεκτικότητας της χώρας. Την τελευταία δεκαετία η χώρα έχει πετύχει να διορθώσει δύο σημαντικές διαρθρωτικές αδυναμίες. Τα δημόσια οικονομικά έχουν εξυγιανθεί και η χώρα παράγει μόνιμα υψηλά πλεονάσματα και ο τραπεζικός τομέας έχει καταφέρει να ανακάμψει, διατηρώντας υψηλά κεφάλαια και άφθονη ρευστότητα. Τώρα κυβέρνηση, πολιτικό σύστημα, κοινωνικοί εταίροι πρέπει να εστιάσουν στο πώς η Κύπρος θα εξελιχθεί σε μία οικονομία υψηλών εισοδημάτων για όλους, και για τις επιχειρήσεις, και για τους εργαζόμενους.
